Pasin Bilong Famili Bilong Mi Long Stap Gut Long God i Kirapim Mi
EM STORI BILONG HORST HENSCHEL
“Taim yu kisim dispela pas yu ken amamas, long wanem, mi bin sanap strong i go inap long pinis. Bihain long tupela aua ol bai kilim mi i dai.” Ol dispela tok i stap long kirap bilong laspela pas Papa i bin raitim long mi. Long Me 10, 1944, ol i kilim em i dai, long wanem, em i no laik wok insait long ami bilong Hitler. Pasin bilong em long i stap gut long God, na pasin bilong Mama na susa bilong mi Elfriede tu, i bin helpim mi tru.
LONG 1932, em long taim Mama i karim mi, Papa i kirap long kaunim ol buk samting bilong ol Witnes Bilong Jehova. Em i bin lukim sampela samting i no stret long ol lotu olsem ol pris pasto i man bilong tupela maus, olsem na em i no laikim moa ol misin.
Liklik taim bihain Namba 2 Pait Bilong Olgeta Hap i kirap long yia 1939, gavman i singautim Papa long go insait long ami bilong Jemani. Em i tokim Mama olsem: “Baibel i tok mi no ken go. Dispela pasin bilong kilim i dai ol narapela em i no stret.”
Mama i bekim tok olsem: “Sapos yu no go bai ol i kilim yu i dai. Na wanem samting bai painim famili bilong yu?” Olsem na Papa i kamap wanpela soldia.
Paslain long dispela taim Mama i no bin stadi long Baibel, tasol nau em i wok long painim ol Witnes Bilong Jehova—dispela samting inap nogutim em sapos gavman i painimaut. Mama i painim Dora, em man bilong em i stap long wanpela banis kalabus nogut long wanem em i holimpas bilip. Dora i givim Mama wanpela nius Wastaua, tasol em i tok klia long em olsem: “Yu mas save, Gestapo (lain polis bilong Hitler) bai kilim mi i dai sapos ol i painimaut mi givim dispela nius long yu.”
Bihain, Mama i kisim sampela buk moa bilong ol Witnes Bilong Jehova na em i kirap long kisim save long ol tok i tru bilong Baibel i stap long en. Bihain Max Ruebsam bilong Dresden, wanpela ples klostu long mipela, em i kam long haus bilong mipela long Maisen. Maski em inap i go long kalabus, em i stadi long Baibel wantaim mipela. Na i no longtaim bihain, ol polis i holim em.
Mama i stadi long Baibel, olsem na em i bilip long Jehova na em i dediketim laip bilong em long Em na long Me bilong yia 1943 em i kisim baptais long wara bilong makim dispela samting. Sampela mun bihain, mitupela Papa i kisim baptais. Susa bilong mi Elfriede, em i gat 20 krismas na em i wok long Dresden, em tu i kisim baptais long dispela taim. Olsem na long dispela taim bilong Namba 2 Pait, mipela 4-pela i dediketim laip bilong mipela long Jehova. Long 1943, Mama i karim wanpela pikinini meri, em susa bilong mipela, Renate.
Mipela Bilip Long Jehova Na Ol i Mekim Nogut Long Mipela
Paslain long mi kisim baptais, mi lusim yut grup bilong Hitler. Long skul ol i tokim mipela long tok “Heil Hitler!” long olgeta de, na taim mi no mekim, ol tisa bilong mi i paitim mi. Tasol mi amamas, long wanem, papamama i strongim mi na mi stap gut long Jehova.
Tasol sampela taim, mi tok “Heil Hitler!” long wanem, ol i stikim mi o mi pret. Taim mi go bek long haus mi save krai, tasol papamama bilong mi i beten wantaim mi bilong strongim mi bambai mi sanap strong na sakim ol birua long taim bihain. Mi pret, olsem na sampela taim mi surik long mekim stretpela wok, tasol Jehova i no lusim mi.
Wanpela de lain polis bilong Hitler ol i kolim Gestapo i kam na ol i wok long painim painim ol samting long haus bilong mipela. Wanpela polis i askim Mama: “Olsem wanem? Yu wanpela Witnes Bilong Jehova?” Mi inap tingim yet olsem Mama i sanap klostu long dua na tokaut strong, “Yes”—maski em i save taim em i tok olsem ol bai holim em na kalabusim em.
Tupela wik bihain, taim Mama i mekim sampela wok bilong lukautim Renate—em i no winim yet wanpela krismas—wanpela Gestapo i kam bilong holim Mama. Mama i laik pasim em na em i tok: “Nau tasol mi givim kaikai long pikinini bilong mi!” Tasol wanpela meri i kam wantaim dispela plisman, em i kisim bebi long han bilong Mama na tokim em: “Redim yu yet! Yu mas go nau.” Em hatwok tru long Mama long mekim olsem.
Long dispela taim ol i no kalabusim yet Papa, olsem na em i lukautim mi na liklik susa bilong mi. Tupela wik bihain long ol i kisim Mama i go, long moningtaim paslain long mi go long skul mi holim strong Papa. Na long dispela de ol i kalabusim Papa, long wanem, em i no laik i go bek long wok insait long ami. Olsem na taim mi kam bek long haus long apinun, em i no stap moa na mi no inap lukim em gen.
Ol bubu na ol wanblut bilong mipela—olgeta i no laikim ol Witnes Bilong Jehova na sampela bilong ol i insait long lain politik bilong Hitler ol i kolim Natsi—gavman i orait long ol i lukautim mi na liklik susa bilong mi. Ol i no orait long mi kaunim Baibel. Tasol long pasin hait mi kisim wanpela Baibel long wanpela meri i stap klostu, olsem na nau mi inap kaunim Baibel. Na tu mi save brukim skru klostu long bet bilong liklik susa bilong mi na mi beten.
Long dispela taim, susa bilong mi Elfriede em i sanap strong long karim ol hevi i traim bilip bilong em. Em i no laik wok moa long wanpela faktori long Dresden, em ples bilong wokim ol samting bilong pait, tasol em inap kisim wok bilong lukautim ol pak na ol naispela gaden long Maisen. Taim em i go long ofis bilong kisim pe bilong em, em i no laik tok “Heil Hitler!” Bihain ol i holim em na putim em long kalabus.
Sori tru, Elfriede i kisim sik diptiria na skalet-fiva na em i dai sampela wik bihain long ol i kalabusim em. Em i gat 21 krismas tasol. Long wanpela pas bilong em, em i raitim tok bilong Luk 17:10 olsem: “Sapos yupela i mekim pinis olgeta samting olsem God i tokim yupela, orait yupela i mas tok, ‘Mipela i no gutpela wokboi. Samting mipela i mekim, em i wok tasol bilong mipela.’ ” Pasin bilong em bilong i stap gut long God i wok yet long strongim mi.—Kolosi 4:11.
Traim i Painim Papa
Taim Papa i stap long kalabus, bubu man bilong mi—em papa bilong mama bilong mi—em i go lukim Papa bilong toktok wantaim em bambai em i senisim tingting bilong em. Ol i pasim han lek bilong Papa long sen na ol i bringim em i kam long bubu man. Ol i laik Papa i mas wok insait long ami bilong helpim tupela pikinini bilong em, tasol Papa i no laik tru long mekim olsem. Wanpela woda long haus kalabus i tokim Bubu olsem: “Maski sapos dispela man i gat tenpela pikinini, bai em i no inap senisim tingting bilong em.”
Bubu i kros nogut tru taim em i kam bek long haus. Em i singaut bikpela: “Dispela raskol! Dispela man nogut tru! Olsem wanem em inap ranawe long wok bilong em long lukautim tupela pikinini bilong em yet?” Maski Bubu i kros, mi amamas long Papa i sanap strong yet.
Tasol bihain kot i makim Papa bilong i dai na ol i katim nek bilong em. I no longtaim bihain na mi kisim dispela laspela pas bilong em. Em i no save Mama i stap kalabus long we, olsem na em i raitim pas i kam long mi. Mi go long liklik rum slip bilong mi antap long haus na mi kaunim ol tok i stap long pas bilong papa, em ol tok mi kamapim long kirap bilong dispela stori. Mi sori tru na mi krai, tasol mi amamas long save olsem em i bin i stap gut long Jehova.
Bikpela Hevi Bilong Mama
Ol i salim Mama i go long wanpela haus kalabus long hap saut bilong Jemani na wetim kot bilong em. Long wanpela de wanpela woda i kam long rum kalabus bilong em, na long gutpela pasin pren em i tokim em olsem em i mas sindaun yet. Tasol Mama i kirap sanap na em i tok: “Mi save ol i bin kilim i dai man bilong mi.” Bihain ol i salim i kam long em ol klos bilong Papa i gat blut long en, em samting i kamapim klia olsem Papa i bin kisim bikpela pen nogut tru paslain long em i dai.
Long narapela taim ol i singautim Mama long go long ofis bilong haus kalabus na wantu ol i tokim em: “Pikinini meri bilong yu i dai pinis long haus kalabus. Yu laik bai mipela planim bodi bilong em olsem wanem?” Dispela toksave i kam wantu tasol, olsem na Mama i kirap nogut tru na pastaim em i no tingim gut wanem tok em i ken bekim. Tasol strongpela bilip bilong em long Jehova i bin strongim em.
Ol wanblut bilong mi ol i lukautim gut mitupela susa bilong mi. Ol i mekim gut long mipela. Na wanpela bilong ol i go lukim ol tisa bilong mi na askim ol long ol i no ken les kwik long mi. Olsem na ol tisa tu i mekim pasin pren na ol i no givim strafe long mi taim mi no tok “Heil Hitler!” long ol. Tasol ol i mekim dispela gutpela pasin bambai mi ken lusim bilip, em Baibel i as bilong en. Na sori tru, sampela wok bilong ol i no lus nating.
Sampela mun paslain long pait i pinis long Me 1945, long laik bilong mi yet mi go long sampela bung bilong oganaisesen bilong ol yut bilong Hitler. Mi raitim ol pas long Mama na tokim em long dispela samting, na taim em i kaunim ol pas bilong mi em i ting olsem mi no tingting moa long mekim wok bilong Jehova. Bihain em i tok, taim em i harim olsem Papa na Elfriede i dai pinis, bel bilong em i bagarap, tasol taim em i kaunim ol dispela pas bilong mi, bel bilong em i bagarap moa yet.
Liklik taim bihain, pait i pinis na Mama i lusim kalabus. Mama i helpim mi, olsem na mi kamap strong gen long ol samting bilong spirit.
Mi Kirap Long Mekim Wok Bilong God Long Olgeta De
Klostu long pinis bilong yia 1949, em 4-pela yia bihain long Namba 2 Pait i pinis, wanpela wasman bilong raun i stori long tok bilong Baibel long Malakai 3:10. Skripsa i tok: “Yupela i mas tilim olgeta samting bilong yupela long 10-pela hap na bringim wanpela hap olgeta long haus bilong mi. Olsem na ol wokman bilong mi bai i gat planti kaikai. Yupela i mekim olsem na bai mi ken givim planti gutpela samting long yupela na yupela i no ken sot. Bihainim dispela rot na bai yupela i ken save olsem tok bilong mi em i tru olgeta.” Dispela i kirapim mi long wokim pepa bilong kamap man i save mekim wok bilong autim tok long olgeta de. Olsem na long Janueri 1, 1950, mi kamap wanpela painia, em man i save autim tok long olgeta de. Na bihain mi go sindaun long Sprembek, em ples i no gat planti painia i stap long en.
Long mun Ogas long dispela yia, ol i singautim mi long go na mekim wok long brens-ofis bilong ol Witnes Bilong Jehova long Magdabek, long Is Jemani. Tasol long Ogas 31, tupela de bihain long mi kamap long hap, ol plisman i ran i kam long haus bilong mipela, na ol i tok olsem ol raskol i stap hait long hia. Ol i holim na kalabusim klostu olgeta Witnes, tasol mi inap ranawe i go long Wes Belin, em wanpela ofis bilong Sosaiti Was Taua i stap long en. Long hap mi stori long ol samting i bin kamap long Magdabek. Ol i tokim mi olsem ol polis i holim planti Witnes long olgeta hap bilong Is Jemani. Na mi harim olsem ol polis i wok long painim mi tu long Sprembek!
Ol i Holim Mi Na Putim Mi Long Kalabus
Ol i makim mi long mekim wok painia long Is Belin. Sampela mun bihain, taim mi mekim wok long karim ol buk samting bilong Baibel long Wes Belin i go long Is Jemani, ol i holim mi na ol i kisim mi i go long taun Kotbus. Long dispela hap mi kamap long kot na kot i makim mi long kalabus inap 12-pela yia.
Ol i kotim mi long planti samting, na ol i tokaut tu olsem mi man bilong pait. Taim mi sanap long kot, long laspela tok, mi tokaut olsem: “Papa bilong mi em i wanpela Witnes Bilong Jehova na em i no laik insait long pait, olsem na ol i bin katim nek bilong em. Mi wanpela Witnes Bilong Jehova, olsem wanem na yupela i tokaut olsem mi man bilong pait?” Tasol ol dispela man i no laik harim tok i tru.
Long dispela taim mi gat 19-pela krismas, olsem na i hatwok liklik long mi long ting olsem bai mi stap kalabus inap 12-pela yia. Tasol mi save olsem kot i bin makim planti ol narapela tu long kalabus inap wankain yia. Sampela taim ol bikman bilong haus kalabus ol i brukim ol lain Witnes na ol i no stap wantaim; tasol mipela i stori long tok i tru bilong Baibel wantaim ol narapela kalabusman, na sampela i kamap Witnes.
Long narapela taim, ol i putim mipela ol Witnes i stap wantaim long wanpela haus slip. Olsem na mipela i gat rot long lainim gut ol tok bilong Baibel. Mipela i lainim planti sapta bilong Baibel na putim olgeta tok bilong en long tingting bilong mipela, na tu mipela i wok long holim long tingting ol tok bilong sampela buk bilong Baibel. Mipela makim wanem wanem samting bai mipela mekim na lainim long wan wan de. Sampela taim mipela i wok long mekim olsem na mipela i tokim narapela narapela, “Mipela i no gat taim,” maski mipela i stap long ol sel bilong mipela long de olgeta na ol i no givim wanpela wok long mipela!
Ol lain polis i save wok hait ol i givim ol askim long mipela i go i go inap planti aua. Sampela taim ol i sutim ol askim long mipela long san na nait olgeta, na ol i mekim ol kain kain strongpela tok bilong pretim mipela. Wanpela taim skin bilong mi i les nogut tru na mi bel hevi, olsem na i hatwok long mi long beten. I no gat as bilong dispela, tasol bihain long tupela o tripela de, mi rausim long banis bilong sel bilong mi wanpela strongpela pepa i gat ol lo bilong haus kalabus i stap long en. Taim mi tanim, mi lukim wanpela rait i stap long en. Taim mi holim i go antap long liklik lait, mi lukim dispela tok: “No ken guria long ol man,” na “Ol gutpela boi bilong mi, mi lukautim gut oltaim.” Long nau dispela tok i stap olsem hap bilong singsing namba 27 long buk singsing bilong ol Witnes Bilong Jehova!
I luk olsem wanpela brata i bin kalabus na em i bin stap long dispela sel, na God Jehova i strongim em. Wantu tasol mi strong gen long ol samting bilong spirit na mi tenkyu long Jehova long dispela helpim. Mi no laik tru long lusim tingting long dispela samting, long wanem, em i bin skulim mi olsem maski mi no inap mekim ol samting long strong bilong mi yet, long strong bilong God Jehova, mi inap mekim olgeta samting.
Long dispela taim Mama i go sindaun long Wes Jemani, olsem na em i no save lukim mi. Tasol Hanna i stap. Em i go bikpela long kongrigesen mi stap long en na em i pas gut wantaim famili bilong mipela. Em i kam lukim mi long ol dispela yia mi stap long kalabus, na tu em i raitim planti pas bilong strongim mi na em i salim sampela kaikai, em helpim mi tru. Mi maritim em taim mi lusim kalabus long 1957, mi pinisim 6-pela yia bilong 12-pela yia em kot i makim mi long kalabus.
Gutpela meri bilong mi, Hanna i bin stap wantaim mi long kain kain wok ol i makim mipela long mekim na long olgeta taim em i helpim mi gut. God Jehova tasol inap bekim gutpela pe long em long ol samting em i bin mekim bilong helpim mi long taim mipela wok wantaim long olgeta de.
Wok Mi Mekim Taim Mi Lusim Kalabus
Mitupela Hanna i kirap mekim wok bilong God long olgeta de long ofis bilong Sosaiti Was Taua long Wes Belin. Ol i makim mi long mekim wok konstraksen olsem wanpela kamda. Bihain, mitupela kirap mekim wok painia long Wes Belin.
Willi Pohl, long dispela taim em i lukautim wok bilong mipela long Wes Belin, em i strongim mi long wok yet long lain long tok Inglis. Mi tokim em: “Mi no gat taim long mekim olsem.” Tasol mi amamas tru olsem mi harim tok bilong em na mi wok yet long lain long tok Inglis! Olsem na long 1962 ol i singautim mi long go long namba 37 klas bilong Skul Gileat long Bruklin, Nu Yok. Taim mi kam bek long Jemani long Disemba 2, 1962, mitupela Hanna i mekim wok bilong raun inap 16 yia na mipela i go lukim ol kongrigesen long planti hap bilong Jemani. Na long 1978 ol i singautim mipela long mekim wok long brens-ofis long Wiesbaden. Taim ol i putim ol samting bilong brens i go long nupela hap i bikpela moa long Seltes long 1984, mipela i wok long dispela naispela ples inap sampela yia.
Wanpela Gutpela Wok Tru Bilong Lukautim Gut
Long 1989 ol man i kirap nogut tru long samting i bin kamap—Banis Belin i pundaun, na ol Witnes long ol kantri bilong Isten Yurop i kamap fri long mekim lotu bilong ol. Long 1992, ol i singautim mitupela Hanna long go long Levov, long Yukren, bilong helpim wok bilong ol brata i autim tok bilong Kingdom, em namba bilong ol i wok long go bikpela hariap long dispela hap.
Long yia bihain, ol i askim mipela long go long Rasia bilong helpim ol long stretim wok bilong Kingdom long hap. Long Solnesnoye, wanpela liklik ples ausait long Sen Pitasbek, ol i wokim wanpela ofis bilong lukautim wok autim tok long olgeta hap bilong Rasia na klostu olgeta narapela ripablik bipo Rasia i bosim. Taim mipela i kamap long hap, ol i kirap pinis long wokim ol haus slip na wanpela bikpela haus ofis na ol haus bilong putim ol samting long en.
Mipela i amamas tru taim mipela dediketim nupela haus brens long Jun 21, 1997. Inap 1,492 manmeri bilong 42 kantri i bung long Solnesnoye long harim dispela bikpela program. Long de bihain, bikpela lain olsem 8,400 i bung long Stediam Petrovski long Sen Pitasbek bilong harim wankain program bilong dediketim haus brens na ol ripot bilong ol brata i kam long ol narapela narapela kantri.
Mipela i amamas long wok i go bikpela tru long ol 15 ripablik bipo Rasia i bosim! Long 1946 inap 4,800 manmeri i bin autim tok bilong Kingdom long dispela hap. Na klostu 40 yia bihain, long 1985, dispela namba i go bikpela inap 26,905. Long nau, winim 125,000 manmeri i autim tok bilong Kingdom long ol 10-pela ripablik bipo Rasia i bosim em brens-ofis bilong mipela long Solnesnoye i lukautim, na winim 100,000 manmeri i autim tok long ol narapela 5-pela ripablik bipo Rasia i bosim! Bel bilong mipela i amamas tru long harim olsem long Mas 1997, long ol 15 ripablik bipo Rasia i bosim winim 600,000 manmeri i bung long Memorial, em taim bilong tingim i dai bilong Krais!
Mi kirap nogut taim mi lukim pasin bilong God Jehova long stiaim gut wok bilong bungim na stretim lain bilong em long dispela taim bilong “las de.” (2 Timoti 3:1) Man bilong raitim Song long Baibel i tok, Jehova i skulim gut ol wokboi bilong em, na em i soim ol long rot ol i mas wokabaut long en, na em i skulim ol na lainim ol. (Song 32:8) Em i gutpela samting tru long mi inap insait long oganaisesen bilong Jehova i stap long olgeta hap!
[Piksa long pes 13]
Mi wantaim tupela susa bilong mi, long 1943
[Piksa long pes 14]
Ol i katim nek bilong Papa
[Piksa long pes 14]
Mama i helpim mi long kamap strong gen long ol samting bilong spirit
[Piksa long pes 15]
Mi wantaim meri bilong mi, Hanna
[Piksa long pes 16]
Long taim bilong tok bilong dediket long Haus Kingdom long brens bilong Rasia
[Ol Piksa long pes 17]
Naispela gaden na ol windo bilong rum kaikai long nupela brens bilong mipela long Rasia