Ülkeniz Temel Bir Hedef Midir?

BREZİLYA ve Zimbabwe’den daha ucuza tütün ithal ettiği için, Amerika Birleşik Devletlerinin tütün fazlası vardır. O halde, tütün babaları bu fazla tütünleri nereye satacaklar? Afrika ve Asya ülkelerine. Bu nedenle Asiaweek dergisi şu raporu vermektedir: “Asya ülkeleri artık İngiltere ve Batı Almanya gibi önde giden pazarların yerine geçerek, Amerika’nın denizaşırı tütün satışlarının yaklaşık yüzde 50’sini tüketmektedirler.”

Böylece tütün satıcılarının önünde de ne kadar zengin bir ödül bulunmaktadır! Önümüzdeki 20 yıl içinde nüfusu yaklaşık iki milyara erişmesi beklenen bir pazar. Sadece Çin ve Hindistan’ın bugünkü nüfusları dahi şaşırtıcıdır—ikisinin bugünkü toplam nüfusları 1,8 milyardır! World Health (Dünya Sağlığı) dergisi şöyle demektedir: “Batı’daki tütün pazarları yılda yüzde birlik bir oranla azalmakta, fakat gelişmekte olan ülkelerdeki sigara içme oranı yılda yüzde iki artmaktadır.” Küçülmekte olan pazarın, doğuda görülen pazarın potansiyeline göre, çok daha az bir nüfusa sahip olduğunu da hatırlayın. A.B.D.’nin tütün sanayii, Asya’daki satışların, 2000 yılına kadar yüzde 18 oranında artacağını tahmin etmektedir. Fakat en azından bir engel vardır. Gümrük tarifeleri.

HASTALIK VE ÖLÜMÜ YAYMAKTA ÇİFTE STANDART

Amerikan tütün şirketleri, ellerindeki fazla sigaranın diğer ülkeler tarafından satın alınmasını nasıl sağlayabilirler? Bir paradoks teşkil eder şekilde, onları, kendi halkını sigara içmenin zararlarına karşı uyardığı halde, öldürücü olan tütünün diğer ülkelerdeki satışını etkin biçimde destekleyen bir müttefike sahiptirler. Bu müttefik kimdir? Bu müttefik A.B.D. hükümetidir.

Asiaweek dergisi bunu şöyle izah etmektedir: “Tütün ihracatı, A.B.D. hükümetinin desteğiyle ilerlemiştir . . . . A.B.D.’de radyo ve televizyondaki sigara reklamları uzun bir süredir yasaklanmış olmasına rağmen, A.B.D. Ticaret Bakanlığı temsilcileri ticari engelleri devirmek ve Amerikan şirketlerinin Asya ülkelerinin reklam dünyasına girmesini sağlamak üzere, yoğun çaba sarf etmişlerdir.” World Health (Dünya Sağlığı) dergisi de şu raporu vermektedir: “[A.B.D.] tütün şirketleri büyük ölçüde politik etkileri kullanmaktadır. Hong Kong, Tayvan, Japonya ve Kore’ye karşı, pazarlarını Amerikan tütün ürünlerinin satış ve reklamlarına açmamaları halinde, ticareti engellemekle ilgili ticari müeyyide tehditleri kullanılmıştır.”

Daha da kötüsü, tütün şirketleri ürünlerini Asya’da sadece satmakla kalmamakta, fakat aşırı yapılan reklamlarıyla satışlarını tırmandırmaktadırlar da. Tayvan ve Güney Kore gibi bazı ülkeler, baskı altında, tütün reklamlarındaki yasaklamayı dahi kaldırmışlardır! Şimdi ise Çin, A.B.D. sigara üreticilerinin listesinde önemli bir yer almaktadır. Bir tütün şirketinin üst yöneticisinin şu sözleri bir sürpriz olmasa gerek: “Ne istediğimizi biliyor musunuz? Biz Asya’yı istiyoruz.” Fakat bazıları bu yüksek baskılı Amerikan taktiğini nasıl görmektedirler?

New York Times gazetesinin bir muhabirine göre bir Koreli iş adamı, “Amerika’nın, Kore halkını Amerikan sigaraları içmeye zorlamasındaki ahlaksızlık”tan acı acı yakındı. Bu işadamının geçerli bir görüşü vardır. Amerika, bazı ülkelerin ekonomileri için temel bir unsur teşkil eden kokain ve eroinin ithaline karşı savaş açarken, kendisi bu zehirli bitkiyi başka ülkelere göndermek istemektedir. Amerika, yüksek ahlak standartlarına sahip olduğunu iddia ettiğine göre, birçoğunun ekonomisi sıkıntılı olan bu ülkelere, zararlı tütün ürünlerini zorla kabul ettirmesi, tutarlı bir davranış mıdır?

BAZILARI KARŞI KOYUYOR

Gambiya, Mozambik ve Senegal gibi bazı Afrika ülkeleri, sigara reklamlarını yasaklamışlardır. Nijerya sağlık bakanı, geçen yıl şunları söyledi: “Nijerya hükümeti, tüm gazete, radyo, televizyon ve pano reklamlarını yasaklayacaktır. Tüm umuma açık yerlerde ve ulaşım araçlarında sigara içilmesi yasaklanacaktır.” Nijerya yetkililerinden (Ocak 1989’da) alınan bilgiye göre bu husus hâlâ tartışma konusudur.

Çin’de, 240 milyon kişi sigara içmektedir. 2025 yılına gelindiğinde, tıp yetkilileri, her yıl iki milyon kişinin sigarayla ilişkisi olan hastalıklar nedeniyle öleceğini tahmin etmektedirler. China Reconstructs dergisinin de kabul ettiği gibi Çin’in çok büyük bir sorunu vardır: “Çin hükümetinin sigara reklamlarını yasaklamış olmasına, sigaranın zararlı etkilerine karşı sık sık gazete ve dergilerde yer alan raporlara ve sigaranın gittikçe artan fiyatına rağmen, Çin’de sigara içenlerin sayısı artmaya devam etmektedir.” Ve bunun sonuçlarından biri acaba nedir? “Kanser, kalp damar ve solunum sistemi hastalıkları artık Çin’de başta gelen ölüm nedenleridir.”

Çin’in bazı bölgelerinde, misafirlere sigara ikram etmek misafirperverlik gereği olarak görülmektedir. Fakat Çinlilerin ödediği bedel nedir? China Reconstructs şu raporu vermektedir: “Sağlık uzmanları, akciğer kanseri vakalarının çok büyük çapta artmakta olduğuna dair uyarılarda bulunmaktadır.” Bir Çinli uzmanın ifade ettiği gibi: “Daha şimdiden, çok yüksek bir bedel ödemekteyiz.”

Bununla birlikte, tütünün reklamını yapanların gücünün bir başka tehlikesi daha bulunmaktadır—yayın kuruluşları üzerindeki ustaca etkileri.

[Sayfa 10’daki resim]

Hong Kong’da sigara içmeye karşı bir ilan