Opalin Büyüleyici Güzelliği

POPÜLER bir lirik şiir ‛elmas bir genç kızın en iyi dostudur’ der. Fakat gözlerini kamaştırarak sahibini büyüleyen tek şey elmas değildir. Evet, pırıltılı renkleri ve soluk kesen güzelliğiyle çok renkli opal de benzersiz bir taş türüdür!

Opal kristal olmayan bir silis türüdür. Kimyasal yapısı bakımından adi kuma çok benzer. Bununla birlikte, mineral yapısında su bulunur. Yüzyıllar önce, sulu jel halindeki silis, kayalardaki yarık ve çatlaklardan içeri sızmıştır. Suyunun buharlaşmasıyla, jel zamanla katılaşıp opal haline gelmiştir.

Opalin Aranması

Opali yuvası olan kayadan çıkarmak kolay bir iş değildir. Çoğunlukla, sıcağın, vızıldayan on binlerce sineğin ve sınırlı su kaynaklarının yaşamı tatsızlaştırdığı yarı çöl durumundaki ıssız yerlerde bulunur. Ve arama çalışmalarının çoğunda olduğu gibi, başarı büyük ölçüde rastlantı sonucudur.

Üstelik, bulunan opalin yüzde 95’i adi opaldir. Bu taşlar mat ve değersizdir. Çıkarılan opalin sadece küçük bir yüzdesi değerli, mücevherlik opaldir.

Böylece, arayıcılarından bazıları inanılmaz bir servete kavuşurken, nicesi de boşu boşuna kazıp durur. Yıllarca, arayıcıların belli başlı aletlerini, kazma, kürek ve çekiç oluşturmuştur. Arayıcı, önce, sert ve kuru bir yerde, opalin bulunma olasılığının olduğu kil tabakasına ulaşıncaya dek dar bir kuyu kazar. Elinde bir lamba tutarak bu kuyunun dibinde yatay bir tünel açar ve opal izine rastlandığını gösteren bir renk pırıltısı olup olmadığını araştırır.

Bu yöntem yerini çok daha pahalı araç gereçlere bıraktı. Bazı ticari şirketler artık yeri buldozerlerle kazarak opal tabakasına ulaşıyorlar. Artık kuyuların çoğu, kamyonlara monte edilen delgilerle açılıyor. Tünel açan karmaşık makineler de damarı izlemekte kullanılıyor.

Güzelliğinin Ortaya Çıkarılması

İşlenmemiş opalle işlenmişi arasında şüphesiz çok büyük bir fark vardır. İşlenmemiş opal tıraşlanıp perdahlanmalıdır. Böylece yüzük, kolye ve diğer mücevherlerde kullanılabilir. The World Book Encyclopedia şunları belirtir: “Güzelliği, içindeki pırıldayan renklerden geldiğinden, opal, elmas gibi façetalı biçimde tıraşlanmaz. Bunun yerine, yüzeyi hafif bombeli, yuvarlak biçimde tıraşlanır.”

Opalin göz kamaştıran renk oyununun nasıl oluştuğu yıllarca bir giz olarak kaldı. Bununla birlikte, bilginler elektron mikroskoplarıyla onun gizemini çözmeye başladılar. Elmas, renklerini kırılmayla, yani mücevherin yüzeyinde ışığın doğrultusunun değişmesiyle kazanır. Opalin iç ve dış yapısı ise, ışığın kırınıma uğrayarak taşın içinde birçok renk oluşturmasına yol açıyor.

Australian Opals in Colour adlı kitapta şunlar söyleniyor: “Mücevher döndürüldüğünde bütün renkler değişir. Biz buna ‘renk oyunu’ deriz ve opallerin cazibesi işte bu her zaman değişen renklerden ileri gelir.”

Fiyatını Belirleyen Etkenler

Bir opal satın almadan önce, bütün opallerin masif olmadığının farkında olmalısınız. İki parçalı olanı, değerli opalin ince bir katman veya kaplama halinde adi opalin üzerine yapıştırılmasıyla yapılır. Üç parçalı olan da iki parçalıya benzer, fakat aşınmadan korunması için üzerine renksiz kuvars bir kaplama yapılmıştır. İki ve üç parçalılar oldukça güzel görünebilirlerse de, Australian Opals & Gemstones—Nature’s Own Fireworks adlı yapıtta şu uyarıda bulunuluyor: “İki ve üç parçalı opaller, tabakalar halinde tutkalla yapıştırıldıklarından, asla su, deterjan, alkol veya ultrasonik temizleyiciler içine batırılmamalıdırlar.”

Fiyatını etkileyen başka bir etken de taşın temel, yani fon rengidir. Siyah opal genelde en pahalı türdür. Fonu koyu renkli olduğundan ona siyah denir, oysa taşta neredeyse sınırsız denecek kadar çok sayıda harikulade renk çeşitlemesi bulunur. Açık veya beyaz opalse genelde daha ucuzdur. Bu türün solgun beyaz bir fonu olduğu halde, pembe, kırmızı, yeşil ve mavi gibi parlak renkler oluşturur. Opalin değerini belirleyen aynı derecede önemli bir etken de, içindeki parlak renklerden baskın olanı (kırmızı genelde yeşil ve maviden daha pahalıdır) ve renk düzenidir.

Fakat ister parlak masif ister çok daha mütevazı, iki ya da üç parçalı olsun, ister pırıldayan kırmızı ister sade mavi bir cevher olsun, opal, seyretmekten zevk duyacağınız bir güzelliktir.

[Sayfa 24, 25’teki resimler]

Opal cevherinin yüzde 95 kadarı Avustralya’dan gelir

[Tanıtım notu]

Fotoğraflar: Avustralya Denizaşırı Bilgi Servisi’nin izniyle