Kanada’nın Kuzeyinin Heybetli Devleri

“KUZEYİN kralı” ve “Arktika’nın Efendileri”; bunlar bütün Kuzey Kutup Bölgesinde dolaşan 30.000 kadar kutup ayısına verilen çarpıcı isimlerdir.

Birbirinden ayrı birkaç kutup ayısı topluluğu var. Bir grup Kanada’nın Hudson Körfezinin güneybatı kıyılarını, James Körfezindeki Akimski Adasından kuzeydeki Chesterfield Inlet’e kadar kendi alanı olarak seçmiştir. Böylece, iki adanın arasında bulunan Churchill kentine (Manitoba’da) “dünya kutup ayıları başkenti” adı verildi.

Erkek kutup ayısı, kendi alanında yorulmaksızın merakla dolaşır. Bu özellik, ona Inuit dilinde “sürekli gezer” anlamında şiirsel bir ifade olan Pihoqahiak ismini kazandırdı.

İlk Kuzey Kutbu kâşifleri kutup ayısına hayran kaldılar. Amerikalı doğa bilimci John Muir onu ‘soylu bir görünüşü ve muazzam bir gücü olan, sonsuz buzlarda cesurca yaşayıp kendini sıcak tutan bir hayvan’ olarak tarif etti.

Bu ayıların ağırlığı 450 ila 640 kilo olduğu halde hareketleri bir kedininki kadar çeviktir. Bir biyolog şöyle dedi: “Onlar büyük kediler gibiler. İnanılmaz derecede hızlılar—evet, çok hızlılar!”

Çiftleşme ve İn Yapma

Erkek kutup ayısı ‘evine bağlı bir erkek’ değildir. Çiftleştikten sonra dişiyi terk edip yavruları büyütme sorumluluğunu tamamen ona bırakır. Annenin içindeki döllenmiş yumurta birkaç kez bölündükten sonra dört beş ay kadar faaliyetsiz vaziyette bekler.

Yumurta dölyatağı çeperine yerleşip büyümeye başladıktan sonra, dişi, bulabileceği en derin kürtünde veya bir göl kıyısındaki toprakta bir kar ini kazar. Mart ayının sonuna kadar bir şey yemeden, idrar ve dışkı çıkarmadan orada kalır.

İni iyi inşa edilmiştir. Girişten başlayarak iki metrelik bir tünel yukarıda oldukça büyük bir odaya çıkar. Burada biriken vücut ısısı sayesinde inin içi dışarıdan bazen 20 derece daha sıcaktır. Kullanılmış hava tavandaki küçük bir delikten çıkar. Gerekirse, ayı tavandan kar kazıp onu ayaklarıyla iyice basarak taze bir halı oluşturur.

Bu kadar büyük bir ayının kendisine yaraşır büyüklükte yavrular doğuracağını düşünebilirsiniz. Oysa yeni doğan yavrular sadece 500 gram kadardır! Genellikle aralık ayında veya ocak ayının başlarında dünyaya gelirler.

Kör ve sağır doğan yavrular ayak tabanları ve burunları hariç tüylerle kaplıdır. Tadı balık yağı gibi olan besince zengin ve kaymaklı sütünü emmek için orak şeklindeki pençeleriyle annelerinin postuna tırmanırlar.

Kuzeydeki bölgelerin çoğunda dişiler genellikle üç yılda bir ikiz doğururlar. Fakat Hudson Körfezi civarındakiler iki yılda bir bazen üçüz ve hatta dördüz doğururlar. Yavrular hızla büyür. İlk kez 26 günlükken sesleri algılarlar. Yedi gün sonra gözleri açılır. Doğduklarında üzerlerinde bulunan yün daha sık olan gerçek bir posta dönüşür.

Mart ayının sonuna doğru aile ini terk ederek kutup ilkbaharının güneşine çıkar. Yavrular karlarda sıçrayıp oynarlar. Dik bir yokuş buldukları zaman, ön ve arka ayaklarını uzatarak şişko göbekleri üzerinde, doğruca annelerinin kucağına kayarlar.

Bazen yavrular, derin karda annelerini takip etmekte zorluk çekerler. Çözüm nedir? Çok kolay—anne onları sırtında taşır! Bir fotoğrafçı bir keresinde helikopterden rahatsız olan dişi ayıların sırtlarında “korkmuş küçük jokeyler gibi” duran yavrularıyla kaçışlarını seyretmişti.

Anne onları iki buçuk yıl kadar özenle eğitir. Sonra terk eder. Genç ayılar artık kendi başlarınadır.

Başka Özellikler

Life dergisindeki bir makaleye göre, “kutup ayıları dünyanın en güçlü dört ayaklı yüzücüleridir.” Büyük koyları buz kütlelerinin arasından yüzerek boydan boya geçebilirler. Su ya da buz kristalleri yağlı postlarına tutunamadığından, iyice silkinip bütün su damlalarını atabilirler. Kuru karda yuvarlanarak, kalan rutubetten de arındırıldıktan sonra post birkaç dakika içinde kurur.

Bilim adamları ayı postuyla ilgili bazı şaşırtıcı sırları daha yeni öğrendiler. Işığın absorbe edilme ve yansıtılma şekli vücudu sıcak tutmanın yanı sıra posta parlak beyaz görünümünü de verir.

Fakat manzarası sürekli değişen, yol bulmasına yardım edebilecek sabit işaretlerin hemen hiç bulunmadığı kutup bölgesinde ayı yolunu nasıl çıkarabilir? Arctic Dreams adlı kitaba göre ayının “kafasının içinde herhalde bir harita olmalı . . . . Hafıza burada işe yaramaz. Ayıların böyle haritaları nasıl çizdikleri ve nasıl kullandıkları, onlarla ilgili mevcut bütün soruların en şaşırtıcılarından biridir.” Haftalarca dolaşır yine de kaybolmazlar.

Kutup ayıları insanlara genellikle saldırmazlarsa da, ziyaretçiler onların muazzam güçlerini ve çevikliklerini küçümsemesinler. Aynı kitap şöyle diyor: “Boz ayılara göre kutup ayıları çok daha çekingen ve daha az saldırgandırlar.” Bununla birlikte, kalın postlu ayaklarının sesi hemen hemen duyulmadığından sizi gafil avlayabilirler.

Kutup Ayısını Ziyaret

Bu ilginç yaratıkları nasıl ziyaret edebiliriz? Bilim adamları, ayıları gözlemek için Hudson Körfezi kıyılarında 14 metrelik çelik kuleler inşa ettiler.

Churchill kentinde turistler için Tundra Buggy’ler var. Bunlar gezilerde kullanılan, birkaç yolcu alabilen çelik kaplamalı taşıtlardır. Bir ayı gelip çelik kaplamaya dayandığı veya dikkat çekmek ya da yem istemek için pençesiyle vurduğu zaman ayıyı yakından görmek mümkündür.

Dünyanın “en gözde” on hayvanı arasında sayılan Kuzeyin dev ayılarına yaptığımız ziyaretin hoşunuza gittiğini umuyoruz. Bu gerçekten harika yaratıklar, yeryüzünün Kuzey Kutup Bölgesinin buzlarındaki zor yaşama ayak uydurma yeteneğini kendilerine veren sonsuz hikmete sahip bir Yaratıcı’nın eseridir.

[Sayfa 24’teki resim]

Anne yavrularını iki buçuk yıl kadar eğitir

[Sayfa 25’teki resimler]

Genç erkekler güreşiyor, sonra da karda serinliyorlar

[Tanıtım notu]

Bütün fotoğraflar: Mike Beedell/Adventure Canada