Sağlıklı Besinler Sağlığınıza Nasıl Yaralı Olabilir?

İYİ beslenmiş bir çocuk görmek ne kadar sevindiricidir! Ancak bir çocuk tesadüfen sağlıklı olmaz. Brezilya’da yaşayan bir Kanadalı olan Kate, şunları anımsamaktadır: “Bizim ailemizde basit fakat besleyici yiyecekler, sadece mali bütçemiz açısından değil, onları hazırlamaya ve birlikte tadını çıkarmaya ayırdığımız zaman açısından da daima ilk planda gelirdi. Annem bir işte çalışmadığından, her gün okuldan eve döndüğümüzde bizi hazırlanan yemeğin nefis kokusu ve genellikle de pişirdiği bir pasta veya kek karşılardı.”

The Economist’e göre, sağlıklı yiyeceklerle beslenmek bir yana, “gelişmekte olan ülkelerdeki yaklaşık 780 [milyon] insan, yani nüfuslarının beşte biri, yeterli yiyecek bulamamaktadır. Midelerini doldurmak için yeterli yiyecek bulabilen 2 milyar kadar insan ise, ihtiyaçları olan vitamin ve minerallerden yoksundur.” Eksik beslenen kimselerin sadece kendileri zayıf düşmekle kalmayıp başkalarına yararlı olabilmekte de yetersiz duruma geldikleri bir gerçektir. Bu nedenle, Brezilya’daki São Paulo Üniversitesinden ekonomist Eduardo Giannetti da Fonseca’nın eksik beslenmiş çocuklarla ilgili şu sözleri kaydedilmiştir: “İnsan kaynaklarının boşa harcanması en kötüsüdür . . . . Bu çocukların arasında doğuştan yetenekli ve zeki olanların bulunduğuna inanıyorum, ancak onlar sefalet yüzünden gizli kalıyor. Bunların arasından, değişik koşullar altında, bir Albert Einstein çıkabilirdi.” Veja dergisi şunları belirtiyor: “Ülke, yetersiz beslenme nedeniyle tükenen kas gücünden yoksun kalmakta ve olası bir zekâ, yaratıcılık ve enerji kaynağından yararlanmamaktadır.” Bu nedenle, hayat pahalılığına rağmen, sağgörülü ana-babalar besleyici yiyeceklere yatırım yaparak çocuklarına sağlam bir temel hazırlarlar.

Akıllıca Bir Yatırım

“Yatırım yapmak,” “gelecekte yarar veya avantajlar elde etmek üzere kullanmak” anlamına gelir. Beslenme konusunda nasıl yatırım yapabilirsiniz? Gerekirse, lüks ve prestij ifade eden şeyleri bırakıp, kısıtlı bütçenizi sağlıklı yiyecekler satın almak üzere kullanır mısınız?

The New Encyclopœdia Britannica, “Duyular doğum anında aniden faaliyete geçmek üzere uykuda değildir; kanıtlar, duyuların doğumdan epey önce de işlevlerini yerine getirdiğine işaret eder,” diyor. Bu nedenle bir çocuğu beslemeye başlamanın ideal yolu, iyi beslenen bir annedir. Doğumdan sonraki ikinci adım ise, bebeğin emzirme yoluyla beslenmesidir; çünkü anne sütü tam bir beslenme, hatta yaygın hastalıklara karşı bağışıklık sağlar. Bir Birleşmiş Milletler yayını olan Facts for Life şunları söyler: “Bir bebeğin yaşamının ilk aylarında mümkün olan en iyi yiyecek ve içecek, yalnızca anne sütüdür. Bebekler, anne sütünün yanında başka yiyeceklere, dört ila altı aylık olduklarında ihtiyaç duyarlar.”

İnsan vücudu olağanüstü ölçüde kendini toparlayabilme yeteneğine sahip olduğu halde, yine de ihmal edilmemelidir. Vücudun, yaşamın ilk yıllarında sağlıklı yiyeceklerle gelişmesini sağlamak hayatidir. The World Book Encyclopedia şunları söyler: “İnsan 6 yaşına geldiğinde, beyin 1,4 kilogramlık tam ağırlığına erişmiş olur. Beyin hücrelerinin çoğu doğuştan var olduğuna göre, ağırlık artışının başlıca nedeni hücrelerin büyümeleridir. Bu altı yıllık dönem boyunca insan, yaşamı boyunca görülen en hızlı tempoyla öğrenir ve yeni davranış biçimleri edinir.” Bu nedenle çocuk, altı yaşından sonra iyi besinler alsa da, oldukça az sayıda beyin hücresi gelişecektir. Kate, şu gözlemde bulunmuştur: “Sağlıklı ve besleyici yiyecekler, ana-babaların çocuklarına verebileceği en büyük hediyelerden biridir. Temel ihtiyaçlar denen, oysa genellikle sadece lüks olan şeylerin birçoğu sağlanamasa da, çocuklarının zihinsel ve fiziksel sağlıklarına yatırım yapan ana-babalar, doğumlarından itibaren çocuklarına hayatta yerini başka hiçbir şeyin tutamayacağı bir başlangıç sağlamış olurlar.”

Besinler Neden Çeşit Çeşit Olsun?

Çocuğun fiziksel ve zihinsel olarak büyümesi için proteince zengin yiyeceklere ihtiyacı vardır. Yetersiz beslenme çocuğun okuldaki zihinsel gelişimini yavaşlatır; çocuk uyuşuk ve yorgun olabilir, böylece dikkatini fazla toplayamaz ya da öğretilenleri hatırlayamaz. Temel besin maddelerinden herhangi birisindeki—proteinler, vitaminler, gerekli yağlar veya diğer besleyici unsurlar—eksiklik, en azından 25 değişik yetersiz beslenme hastalığına neden olur.

Joaquim’in durumuna bakalım. Joaquim şunları söylüyor: “Ailemiz yoksuldu. Fakat bir tarlamız vardı ve yiyeceğimiz hemen her şeyi orada yetiştiriyorduk. Her yemekte mısır ve kepekli çavdar ekmeğimiz olurdu; iyi beslenmemize bunlar katkıda bulunmuştur. Annem, hemen hemen her gün, içinde fasulye ve çok çeşitli sebzeler bulunan bir çorba yapardı; beslenme ihtiyacımızın çoğunu bunlar karşılardı. Fazla et yemezdik; ancak balık olurdu, genellikle sardalya, morina ve ringa balığı yerdik.” Joaquim şunları da ekledi: “Annemin beş çocuğu vardı, nezle ve gripten başka bir hastalığa yakalandığımızı hatırlamıyorum. Yediğimiz dengeli yemeklerin buna katkısı olduğuna inanıyorum.” Yedi çocuk annesi bir kadın şunları söylüyor: “Az parayla besleyici yiyecekler sağlamamız gerekiyordu. Böylece bir sebze bahçesi yaptık; küçük olmasına rağmen ihtiyaçlarımızı karşılayacak kadar ürün veriyordu. Çocuklarımızın hiçbir ciddi hastalığı olmadı ve okulda her zaman başarılıydılar.”

Vücudunuz besin olarak, resmen kabul edilen 103 kimyasal elementin 22’sine ihtiyaç duyar. Herbirinizin tam olarak hangi miktarlarda vitaminlere, minerallere ve proteinlere ihtiyacı olduğunu saptamak mümkün olmasa da, dengeli bir beslenme programı ihtiyaçlarınızı karşılayacaktır. Bir yetkili şunları söyledi: “İyi beslenmenin anahtarı, her tür besin maddesini içeren dengeli bir beslenme programıdır.”

Eğer çocuklarınız belirli yiyecekleri, örneğin tadı buruk olan sebzeleri sevmiyorlarsa ne olacak? Tecrübeli bir aşçıya göre, ana-babalar, sofraya “yörelerinde elde edilebilen her sebzeyi koymalılar. Birçok yetişkin de sebze yemez, çünkü küçükken kendilerine sebze yedirilmemiştir. Sebzeler, lif ve vitamin ihtiyacımızın çoğunu sağladıkları ve ucuz oldukları için, ana-babalar daima bunları çocukları için bulundurmalıdırlar.” O halde neden taze sebze ve meyveler kullanılarak yapılan yeni tarifler, belki lezzetli bir börek ya da yemek tarifleri öğrenmeyesiniz? Bu aşçı, boş kalori denen şeyler hakkında ise şunları öneriyor: “Ana-babalar, özel durumlar dışında evde tatlı ve şeker bulundurmamalılar. Eğer şeker yoksa, [çocuklar] şeker yemeyecekler.”

Uygun yiyeceklerden yeterli miktarlarda yemek, kötü beslenme riskini en aza indirirse de, bazıları aşırı miktarda yiyerek başlarına sorun açarlar. Vücudun ihtiyacını aşan miktarda kalori almak, şeker hastalığıyla ve kalp sorunlarıyla ilişkili olan şişmanlığa yol açabilir.a Ne ilaçlar ne de egzersiz uygun yeme alışkanlıklarının yerini alamayacağından, iyi bir öneri, yağ, şeker, tuz, ve alkol tüketimini azaltmaktır. Ayrıca bir ansiklopedi şunları söylemektedir: “Herbiri aşırı yeme nöbetine yol açabilecek olan açlık, yalnızlık, depresyon, can sıkıntısı, kızgınlık ve yorgunluğu da en aza indirmek üzere önlemler alınmalıdır.”

Yiyecekler ve Sağlıkla İlgili Dengeli Bir Görüş

Mukaddes Kitap, beslenme üzerine yazılmış bir el kitabı değildir; ancak, sağlıkla ilgili konularda dengeli olmamıza yardım eder. Resul Pavlus bizi, “iman edip hakikati bilenler tarafından şükürle kabul olunmak üzre Allahın yarattığı yiyeceklerden çekinmeği” emredenlere karşı uyarmıştı. (I. Timoteos 4:3) Tanrı bizim hoşnut olmamızı ve elde edebileceklerimizden iyi yararlanmamızı ister. “RAB korkusu ile olan az şey, kaygı ile olan büyük hazineden iyidir.”—Süleymanın Meselleri 15:16.

Günümüzde hiç kimse tam anlamıyla sağlıklı yaşayamıyor. O halde düşüncesiz, ya da aşırı kaygılı olmaktansa, neden makul olmayalım? Beslenmeye ve sağlık konularına karşı duyduğumuz ölçüsüz ya da bağnazca ilgi, dengemizi kaybetmemize yol açabilir.

Sağlığımızı koruma çabalarımıza rağmen, bugünkü durumda er geç yaşlanıyor ve ölüyoruz. Ancak Mukaddes Kitabın bize Tanrı’nın Gökteki Krallığının hem yetersiz ve kötü beslenmeye, hem de hastalıklara son vereceğini söylemesi sevindiricidir. İnsanların kıtlıkları sona erdirme planları başarısız kalmış olmasına rağmen, herkes için yeterince besleyici yiyeceğin bulunacağı bir dünyayı bekleyebiliriz.—Mezmur 72:16; 85:12.

[Dipnotlar]

[Sayfa 7’deki çerçeve]

ÇOCUĞUNUZUN İYİ YEMEK YEME ALIŞKANLIĞI EDİNMESİNE YARDIMCI ÖNERİLER

◻ Kendiniz iyi bir örnek olun.

◻ Çocuklarınızın sadece kendi istedikleri şeyleri yemelerine izin vermeyin.

◻ Evde abur cubur yiyecekler ve şeker bulundurmaktan kaçının.

◻ Çocuklarınıza değişik yiyeceklerin değerini bilmeyi öğretin.

◻ Kahvaltı dahil, yemek saatleriniz belirli olsun.

◻ Televizyon reklamlarının yediklerinizi etkilemesine izin vermeyin.

◻ Çocuklarınızın, buzdolabından kendi kendilerine yiyecek alıp yemelerine izin vermeyin.

◻ Çocuklarınıza yemeğin hazırlanmasına yardımcı olmayı öğretin.

◻ Her gün sağlanan yemekler için şükran duygusunu geliştirin.