Hafızanızı Geliştirebilirsiniz

“Çok kötü bir hafızam var.” Böyle söylediğiniz oldu mu? Öyleyse, umudunuzu yitirmeyin. Birkaç basit tavsiye ve birazcık gayret şaşırtıcı bir gelişme sağlayabilir. Beyninizi hafife almayın. Şaşırtıcı yetenekleri var.

BEYİN şaşırtıcı işlerini nasıl gerçekleştirir? Beyin, son yıllarda daha önce hiç olmamış şekilde irdelendi. Bu konudaki anlayışımız artmasına rağmen, beynin yaptığı şeyleri aslında nasıl gerçekleştirdiğiyle ilgili hâlâ çok az şey biliyoruz.

Bilgiyi nasıl öğrendiğimiz ve hatırladığımız açık değil; araştırmacılar bu sırrı çözmeye çalışıyorlar. Beyinde öğrenme ve hatırlama işiyle ilişkili sinir hücresi, yani nöron sayısının 10 milyar ila 100 milyar arasında olduğu tahmin ediliyor. Fakat sinir hücreleri arasında bunun en az on bin katı sayıda bağlantı var. Bir kurama göre, bağlantılar ya da sinapslar kullanımla güçlendirildikçe öğrenme meydana geliyor.

Yaşımız ilerledikçe zihinsel yeteneğimiz azalabilir; tepkilerimiz yavaşlayabilir. Beyin hücreleri kendini yenilemez; yetişkinlerin beyin hücrelerini sürekli olarak kaybettikleri anlaşılıyor. Fakat beynimizi kullanma ölçümüze göre, zihinsel yeteneklerimizi daha uzun süre koruyabiliriz.

Zihinsel tutumumuz beyni etkiler. Her yaşta iyimser, neşeli bir bakış açısı beynin işlevini daha iyi duruma getirir. Biraz stres yararlı olabilir, fakat süreğen, aşırı stres beynin verimini engeller. Fiziksel egzersiz zihinsel gerilimi hafifletebilir.

Bu noktalar cesaret verici olabilir; yine de, kaç yaşında olursak olalım önemli şeyleri unutabiliriz. Bu konuda gelişebilir miyiz? Çoğu kişinin zorluk çektiği bir nokta, tanıştığımız insanların adlarını hatırlamaktır.

İnsanların Adlarını Hatırlama

Birkaç basit tavsiye, adları daha iyi hatırlamanıza büyük ölçüde yardım edebilir. Kişiye ilgi göstermek bu konuda yardımcıdır. Kişinin adı kendisi için önemlidir. Genellikle, ilk duyduğumuzda adını doğru anlamadığımız için hatırlayamayız. Bu nedenle biriyle tanıştırıldığınızda adını net bir şekilde öğrenin. Gerekirse, tekrar etmesini isteyin, hatta nasıl yazıldığını sorun. Sohbetinizde adını birkaç kez kullanın. Ayrılırken, kişiye adıyla hitap edin. Bu birkaç noktanın nasıl yardımcı olduğuna şaşıracaksınız.

Adlar konusunda hafızanızın daha fazla gelişmesine yardımcı olacak başka bir tavsiye, kişinin adıyla zihninizde canlandırabileceğiniz bir şey arasında bağlantı kurmaktır. Eğer sahneye hareket katabilirseniz, bu daha da yardımcı olur.

Örneğin, bir kimse uzaktan tanıdığı biri olan Kaya’nın adını hatırlamakta zorluk çekiyordu. Böylece bu kişiyi gördüğünde, “kaya” sözcüğünün anlamını, yani “büyük ve sert bir taş kütlesi”ni düşündü. Zihninde bu adamı deniz kenarındaki bir kayanın üzerinde oturmuş manzara seyrederken canlandırdı. Bu yöntem her zaman sonuç verdi, Kaya adı hemen aklına geldi.

Adların çoğunun anlamını bilmeyebilirsiniz; bu nedenle o adın yerine, o ada benzeyen bir sözcük koymanız gerekecek. Bulduğunuz sözcüğün ada tıpa tıp benzemesi gerekmez. Hafızanız, bağlantı sayesinde adı daha iyi hatırlayacak. Kendi sözcüklerinizi ve zihinsel imgelerinizi oluşturmanız daha etkili olacak.

Örneğin, Ayla Kongurtay adlı bir bayanla tanıştırılıyorsunuz. Bu adın yerine ayna kanguru-tay sözcüklerini koyabilirsiniz. Bir aynada kendilerine bakan bir kanguru ve tayı zihninizde canlandırabilirsiniz.

Bir süre gayretle alıştırma yapmanız gerekir; fakat bu gerçekten işe yarar. Harry Lorayne, How to Develop a Super-Power Memory adlı kitabında bu yöntemi açıklıyor; kendisi bu yöntemi birçok kez kullandı. Şunları söylüyor: “Birçok kez on beş dakikada ya da daha az sürede yüz ila iki yüz kişiyle tanışmak zorunda kaldım; hiçbirinin adını unutmadım!”

Liste Nasıl Ezberlenir?

Birbiriyle ilgisiz kalemlerden oluşan bir listeyi hatırlama yeteneğinizi nasıl geliştirebilirsiniz? Basit bir yöntem bağlantı kurma yöntemidir. Yöntemin nasıl olduğunu görelim: Listedeki her kalem için görsel bir imge oluşturuyorsunuz ve sonra birinci kalemin imgesiyle ikinci kalemin imgesi arasında bağlantı kuruyorsunuz, sonra aynı şeyi ikinci, üçüncü ve diğer kalemler için yapıyorsunuz.

Örneğin, süpermarketten beş kalem şey almak zorundasınız: süt, ekmek, elektrik ampulü, soğan ve dondurma. Süt ve ekmek arasında bağlantı kurarak başlayın. Bir ekmek somunundan akan sütü zihninizde canlandırın. Bu sahne oldukça saçma olabilir, fakat bu, listedekileri hafızanıza kazıyacak. Ayrıca, zihinde canlandırılan sahnede rol almaya çalışın; örneğin sütü siz döküyor olabilirsiniz.

Süt ile ekmek arasında bağlantı kurduktan sonra, sonraki kaleme, elektrik ampulüne geçin. Ekmeği bir elektrik prizine sokmaya çalıştığınızı zihninizde canlandırarak ekmekle elektrik ampulü arasında bağlantı kurabilirsiniz. Sonra büyük bir elektrik ampulünü soyduğunuzu ve bunu yaparken ağladığınızı gözünüzde canlandırarak elektrik ampulüyle soğan arasında bağlantı kurun. Tabii bağlantıları kendiniz yapmanız daha iyidir. Son maddeler, yani soğan ve dondurma arasında bir bağlantı kurabilir misiniz? Belki soğanlı dondurma yemeyi zihninizde canlandırabilirsiniz!

Şimdi listeyi hatırlayıp hatırlayamadığınıza bakın. Sonra hafızanızı kendi yaptığınız listeyle deneyin. Listeyi istediğiniz kadar uzun yapın. Unutmayın, bağlantıyı daha kolay hatırlamak için, onu komik, hatta saçma ya da orantısız yapabilirsiniz. Sahneye hareket katmaya çalışın ve bir kalemi başka birinin yerine koyun.

Bazıları bu yöntemi basit olarak listeyi ezberlemekten daha çok zaman alacağı gerekçesiyle reddedebilir. Fakat, bu yöntemi açıklamak kullanmaktan daha uzun sürer. Biraz alıştırma yapınca, bağlantıları çabucak kuracaksınız ve hem öğrenme hızınız hem de hatırlama gücünüz, yöntemsiz şekilde öğrenmeye çalıştığınız zamankinden daha iyi olacak. 15 kişiden rastgele sıralanmış 15 kalemden oluşan bir listeyi yöntemsiz şekilde hatırlamaları istendiğinde, hatırladıkları kalem sayısı ortalama 8,5’tu. Başka bir listeyi görsel imgeler arasında bağlantı kurma yöntemiyle hatırlamayı denediğinde aynı grubun ortalaması 14,3 oldu. Tabii, alışverişe giderken bu yazılı listeyi unutmazsanız, ortalamanız 15, yani yüzde 100 olacaktır!

Okuduklarınızı Hatırlama

Bilgi bakımından çok üretken olan bu çağda, çoğumuzun yardıma ihtiyaç duyduğu başka bir alan da verimli bir inceleme yapmaktır. İnceleme yapmak, okulda, iş dünyasında, kişisel gelişmede ve topluluğa hitaben konuşmak üzere yapılan hazırlıkta çok önemlidir. Bundan başka, İsa’nın bir takipçisi kişisel Mukaddes Kitap tetkiki için zaman ayırmalıdır.—Yuhanna 17:3.

‘Fakat incelediğimi hatırlamakta zorluk çekiyorum’ diyebilirsiniz. Ne yapılabilir? İncelemeye ayırdığınız zamanı verimli kılmayı öğrenmek, okuduğunuzu hatırlamakta size yardım edebilir. İşte bazı öneriler.

İnceleme yaparken, kişisel düzen önemlidir. Kitaplar, yazı malzemeleri ve kağıt ulaşılabilir uzaklıkta olsun. İncelemenizi, dikkati başka yöne çeken şeylerin pek olmadığı, iyi ışıklandırılmış hoş bir yerde yapmaya çalışın. Radyo ve televizyonu kapatın.

Belirli bir çalışma zamanınız olsun. Bazıları için her gün kısa sürelerle çalışmak, bir oturuşta çok uzun bir süre çalışmaktan daha etkili olabilir. Zamanınızı dilimlere ayırmak iyidir. Ara vermeden iki saat çalışmanın yerine, zamanı birkaç dakikalık molalarla 25 ila 40 dakikalık sürelere bölmek daha iyi olabilir. Araştırmalar bunun hatırlamaya daha fazla katkıda bulunduğunu göstermiştir.

Çalışma süreniz içinde ele almak istediğiniz malzemeleri belirleyin. Bu dikkatinizi yoğunlaştırmanıza yardım eder. Bir kitaba başlamadan önce birkaç dakika ona bir göz atın. Kitabın adına bakın. Kitabı özetleyen içindekiler bölümünü inceleyin. Sonra önsözü ya da girişi okuyun. Burada yazarın amacı ve bakış açısı belirtilebilir.

Bir bölümü okumaya başlamadan önce, ona bir göz atın. Ara başlıklara, resimlere, tablolara, özetlere, ilk ve son paragraflarına bakın. Her paragrafın ilk cümlesine göz gezdirin. Bu cümleler genellikle temel mantığı içerir. Genel görüşü kavrayın. Kendinize sorular sorun: ‘Yazar neyi kanıtlamayı amaçladı? Bu malzemeden ne kazanabilirim? Başlıca muhakemeler nedir?’

Dikkati yoğunlaştırmak önemlidir. Kendinizi işe tam olarak vermelisiniz. İşin sırrı, inceleme vaktinizin mümkün olduğu kadar canlı geçmesini sağlamaktır. Malzemenin pratik yönlerini göz önünde bulundurarak içinizde coşku uyandırın. Durumu gözünüzde canlandırın. Malzeme uygunsa, kokuları, tatları aldığınızı, nesnelere dokunduğunuzu hayal ederek duyularınızı kullanın.

Bir kez malzemenin ana fikrini kavrayınca, not almaya hazırsınız demektir. Verimli not alma, malzemeyi anlamanızı ve hatırlamanızı hızlandırabilir. Notların tam cümleler şeklinde olması gerekmez, ana fikirleri hatırlamanıza yardım eden sözcükler ya da cümlecikler şeklinde olmalıdır.

Malzemeyi anlamak, gelecekte onu mutlaka tümüyle hatırlayabileceğiniz anlamına gelmez. Gerçek şu ki bilginin yüzde 80 gibi büyük bir bölümü, en azından geçici olarak, öğrenmeden sonraki 24 saat içinde unutulabilir. Bu cesaret kırıcı görünebilir, fakat bu yüzde 80’in bir kısmı ya da çoğu malzemeyi yeniden gözden geçirerek geri kazanılabilir. Her incelemeden sonra, malzemeye tekrar birkaç dakika göz atın. Mümkünse bir gün, bir hafta ve bir ay sonra tekrar göz atın. Bu noktaları uygulamanız, çok değerli inceleme zamanınızdan en fazla yarar görmenize ve okuduğunuzu hatırlamanıza yardım edebilir.

Bu nedenle beyninizi hafife almayın. Hatırlama yeteneğiniz geliştirilebilir. Bir bilim adamı beyinden, “evrenimizde şimdiye kadar keşfettiğimiz en karmaşık şey” olarak söz etti. O, Yaratıcısının, yani Yehova Tanrı’nın hayranlık uyandıran hikmeti ve kudretine bir övgüdür.—Mezmur 139:14.

[Sayfa 23’teki şema]

Listeleri hatırlamak için, bağlantı kurma sistemini kullanın: Her bir kalem için görsel bir imge oluşturun. Sonra birincinin imgesiyle ikinci arasında bağlantı kurun ve böyle devam edin

Alışveriş listesi:

1. Süt 1 ile 2 arasında bağlantı

2. Ekmek 2 ile 3 arasında bağlantı

3. Elektrik ampulü 3 ile 4 arasında bağlantı

4. Soğan 4 ile 5 arasında bağlantı

5. Dondurma