Uygun Duraklamalar

KONUŞMADA uygun yerlerdeki duraklar önemlidir. Bir konuşma sunarken de, karşınızdakiyle sohbet ederken de bu böyledir. Duraksız bir konuşmada söylenenler, net ifade edilmiş düşünceler değil, ağızda gevelenen anlamsız sözler gibi algılanır. Uygun duraklamalar konuşmanıza netlik kazandırır. Durakları, ana noktalarınızın kalıcı bir etki bırakmasını sağlayacak şekilde de kullanabilirsiniz.

Ne zaman duraklamanız gerektiğini nasıl saptayabilirsiniz? Ve duraklar ne uzunlukta olmalı?

Noktalama Durakları. Noktalama işaretleri yazılı dilin önemli bir kısmı durumuna gelmiştir. Bu işaretler cümlenin ya da sorunun bittiğini gösterebilir. Bazı dillerde alıntıları belirlemek için kullanılır. Bazı noktalama işaretleri cümlenin bir kısmının diğer kısımlarıyla ilişkisini gösterir. Kendi kendine okuyan biri noktalama işaretlerini görür. Fakat, başkalarının yararlanması için yüksek sesle okuyorsa, yazıda görülen her noktalama işaretini sesine yansıtmalıdır. (Daha fazla ayrıntı için “Doğru Okuma” başlıklı 1. bölüme bakın.) Noktalama işaretlerinin gerektirdiği yerlerde durmamanız, insanların okuduğunuzu anlamasını güçleştirebilir, hatta metnin anlamını bile çarpıtabilir.

Noktalama işaretlerine ek olarak cümle içinde düşüncelerin ifade ediliş tarzı da uygun duraklama yerlerinin saptanmasında bir etkendir. Ünlü bir müzisyen bir zamanlar şöyle demiş: “Notaları çalmakta birçok piyanistten daha iyi değilim. Ama, notalar arasındaki duraklar var ya, işte sanat burada başlar.” Konuşurken de aynı durum söz konusudur. Uygun duraklar özenle hazırladığınız malzemenin anlamına ve güzelliğine katkıda bulunacaktır.

Topluluk önünde okumaya hazırlanırken okuyacağınız basılı malzemeye işaretler koymayı yararlı bulabilirsiniz. Kısa, belki yalnızca anlık bir duraklama gerektiren yerlere küçük bir dikey çizgi çizin. Daha uzun duraklar için birbirine yakın iki dik çizgi kullanın. Bazı ifade tarzları size zor geliyorsa ve tekrar tekrar yanlış yerlerde duraklıyorsanız, kalemle, zorluk yaratan ifadeyi oluşturan tüm sözcükleri birbirine bağlayan işaretler yapın. Sonra onu baştan sona okuyun. Deneyimli konuşmacıların birçoğu böyle yapar.

Günlük sohbetlerde aktarmak istediğiniz düşünceleri bildiğinizden genellikle duraklar konusunda bir sorun çıkmaz. Yine de, aktaracağınız düşüncede gerekip gerekmediğine bakmaksızın, sık sık duraklama alışkanlığınız varsa, konuşmanız gücünü ve netliğini yitirir. Bu konuda gelişmek için öneriler “Akıcı Bir Sunuş” başlıklı 4. bölümde bulunmaktadır.

Düşünce Değişikliği Durakları. Bir ana noktadan diğerine geçiş yapıyorsanız, duraklamak dinleyicilerinize düşünme, uyum sağlama, yön değişikliğini fark edip bundan sonra sunulacak düşünceyi daha net kavrama fırsatı verir. Bir düşünceden diğerine geçerken duraklamanız, bir caddeden diğerine dönerken köşede yavaşlamanız kadar önemlidir.

Bazı konuşmacıların bir düşünceden diğerine hızla, duraklamadan geçmelerinin bir nedeni çok fazla malzeme aktarmaya çalışmalarıdır. Bazı insanların ise günlük konuşmaları bu tarzdadır. Belki çevrelerindeki herkes aynı tarzda konuşuyor olabilir. Fakat bu tarzda etkili bir öğretim verilemez. Dinlemeye ve hatırlamaya değer bir şeyler söyleyecekseniz, düşüncenin net şekilde ortaya çıkmasını sağlamak için yeterince vakit ayırın. Düşünceleri net olarak aktaran tarzda konuşmak için durakların gereğinin farkında olun.

Konuşmanızı hazır bir konuşma planından sunacaksanız malzemeniz ana noktalar arasında belirgin duraklar olacak şekilde düzenlenmiş olmalı. Bir metni okuyacaksanız, bir ana noktadan diğerine geçilen yerleri işaretleyin.

Düşünce değişikliğindeki duraklar genellikle noktalama işaretlerinin gerektirdiklerinden daha uzun olmakla birlikte, sunuşu tutuk ve sıkıcı duruma getirecek kadar uzun da değildir. Eğer duraklar fazla uzun olursa, iyi hazırlanmadığınız ve sonraki cümlede ne diyeceğinize karar vermeye çalıştığınız izlenimi bırakabilir.

Vurgu Durakları. Vurgu durakları genellikle etki yaratan duraklardır; duygu yüklü bir cümleden ya da sorudan önce veya sonra gelir. Vurgu amaçlı durak, dinleyicilere söylenmiş olanlar üzerinde düşünme fırsatı verir ya da daha sonra söylenecekler için bekleyiş yaratır. İkisi birbirinden farklıdır. Hangi yöntemi kullanmanın doğru olacağına siz karar verin. Ancak, vurgu amaçlı duraklar kullanılmasının yalnızca gerçekten önemli ifadelerle sınırlı olması gerektiğini unutmayın. Aksi halde bu ifadelerin değeri kaybolur.

İsa, Nasıra’daki havrada Kutsal Yazılardan yüksek sesle okurken durakları etkili şekilde kullandı. Önce, İşaya peygamberin tomarından görevini anlatan kısmı okudu. Ancak, onu açıklamadan önce, tomarı kapadı ve teşrifatçıya geri verip oturdu. Sonra, tüm havradakilerin gözleri üzerindeyken, şöyle dedi: “Bugün işittiğiniz bu yazı yerine geldi.”—Luka 4:16-21.

Koşulların Gerektirdiği Duraklar. Zaman zaman, konuşmanızda duraklamanızı gerektiren durumlar söz konusu olabilir. Tarla hizmetinde, kapıda karşınıza çıkan kişiyle konuşurken, yoldan geçen arabaların ya da ağlayan bir çocuğun sesi sohbete ara vermeyi gerektirebilir. Büyük ibadet sırasında rahatsız edici bir ses çok fazla değilse konuşmanıza sesinizi yükseltip devam etmeniz mümkün olabilir. Fakat gürültü fazlaysa ve devam ediyorsa, durmalısınız. Zaten devam etseniz de hazır bulunanlar sizi dinlemeyecekler. O halde, dinleyicilerinizin onlara söylemek istediğiniz güzel şeylerden tam olarak yararlanabilmesi için duraklamaları etkili bir şekilde kullanın.

Karşılık Verilmesine Fırsat Tanıyan Duraklar. Dinleyicilerin aktif katılımını gerektirmeyen bir konuşma yapıyor olabilirsiniz; yine de, onlara sesli olmasa da, içlerinden tepki verme fırsatı tanımanız önemlidir. Dinleyicilerinizin düşünmesini gerektiren sorular sorup yeterli bir süre durmazsanız, soruların değeri büyük ölçüde kaybolur.

Elbette, duraklar yalnızca kürsüden konuşurken değil, başkalarına şahitlikte bulunurken de önemlidir. Bazı insanlar adeta hiç durmadan konuşurlar. Sizin de böyle bir sorununuz varsa, bu konuşma özelliğini geliştirmek için içtenlikle çaba gösterin. Hem tarladaki hizmetinizin etkili olması açısından hem de başkalarıyla iyi iletişim kurma açısından gelişeceksiniz. Durak bir sessizlik ânıdır; gerçekten de, yerinde olarak, susmanın sözü noktaladığı, vurguladığı; dikkat beklediği ve kulağı dinlendirdiği söylenmiştir.

Günlük sohbetlerde düşünce akışı çift yönlüdür. Eğer insanları dinler ve söyledikleriyle ilgilenirseniz onlar da sizi dinlemeye eğilimli olurlar. Bu da, yeterli uzunlukta duraklamalarla onlara kendilerini ifade edebilme fırsatı vermeyi gerektirir.

Tarla hizmetinde, sohbet tarzında şahitlik etmemiz genellikle daha etkili olur. Birçok şahit, selamlaşmanın ardından üzerinde konuşacakları konuyu belirtip bir soru sormanın etkili olduğunu görüyor. Karşılarındaki kişiye cevap verme fırsatı tanımak üzere duruyor, sonra da ev sahibinin söylediklerini dikkate alıyorlar. Sohbet sırasında ev sahibine görüşlerini söylemesi için birçok kez fırsat veriyorlar. Bir kimsenin ele alınan konuya ilişkin görüşlerini öğrendiklerinde ona genellikle daha kolay yardım edebileceklerini biliyorlar.—Sül. Mes. 20:5.

Tabii, herkes soruları olumlu tarzda yanıtlamaz. Fakat böyle durumlar İsa’yı caydırmadı; onun konuşmasında muhaliflerine bile söz fırsatı verecek kadar duraklar olurdu. (Mar. 3:1-5) Karşımızdakine konuşma fırsatı vermek onu düşünmeye teşvik eder ve kişi bunun sonucunda yüreğindekileri ortaya koyabilir. Aslında, hizmetimizin amaçlarından biri, insanlara Tanrı’nın Sözünden, bir karar vermelerini gerektiren yaşamsal konuları sunarak yüreklerini harekete geçirmektir.—İbr. 4:12.

Hizmetimizde uygun duraklamalarla konuşmak gerçekten bir sanattır. Duraklar etkili kullanıldığında düşünceler daha net aktarılır ve genellikle bellekte kalıcı bir iz bırakır.