Tanihi Muluveri, Ndzi Kume Vululami Bya Ntiyiso

TANIHI leswi a ka ha titimela naswona ku ri na gamboko ehansi, ndzi ambale baji lero kufumela swinene. Kutani ndzi nwe mpfanganyiso wun’wana ni wun’wana lowu nga chefu lowu ndzi wu kumeke ekhabodweni ya mina, ku katsa ni xihalaki xo basisa (carbon tetrachloride). Ndzi kongome eNambyeni wa Charles, eCambridge, eMassachusetts, ndzi tshemba leswaku ndzi ta ya funya buwu kwale. Ematshan’weni yo funya buwu, ndzi tikume ndzi ri exivandleni xa vuongori byo hlawuleka exibedlhele, ku ri vuyelo bya gome ra mina. I yini lexi ndzi endleke ndzi tikuma ndzi ri eka xiyimo xo chavisa swonghasi? A hi tlheleleni endzhaku emasungulweni ya mina.

Ndzi velekiwe eJaffa, ePalestina, hi 1932, ndzi ri Mupalestina la vulavulaka Xigriki. Ndzi kurisiwe evukhongerini bya Orthodox ya Magriki, laha a hi ya ekerekeni vhiki rin’wana ni rin’wana naswona hi titsona swakudya loko swi laveka. Kambe a ko va ntolovelo lowu nga vuriki nchumu eka mina.

Vatswari va mina a va ri van’wakumi, tanihi leswi ndyangu wa ka hina a wu ri ni feme leyikulu yo hangalasa swakudya ni swakunwa leswi nga ni xihoko. Loko ndzi ri na malembe ya khume, ndzi rhumeriwe eXikolweni xa Friends lexi nga ni Ndhawu yo Tshama eRamallah ku suka kwalaho ndzi ya eXikolweni xa St. George xa Anglican eYerusalema. Xikolo lexi xi ndzi tsakisile swinene—a ku ri na swichudeni swa Vakreste, Maarabu ni Vayuda, hinkwaswo swi dyondza swin’we hi ku rhula. Xikolo lexi a xi dyondzisa hi ku phahlelana mariyeta, mahanyelo lamanene ni xichavo. Kambe a swo dyondzisiwa ntsena exikolweni swi nga endliwi.

Evutsongwanini bya mina, madzolonga ya vaaki a ku ri swakudya swa siku na siku, Vayuda, Maarabu ni Manghezi a va tshamela ku lwa. Loko ndza ha ri n’wana lontsongo, ndzi vone wanuna a dlayeriwa ehandle ka yindlu ya ka hina. Minkarhi yo tala vatswari va mina va pone ri ahlamile eka ku baleselana ko tala. Kutani Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi endle leswaku Haifa, leri ku nga doroba ra hlaluko ra nkoka yi hlaseriwa hi Jarimani hi ku tirhisa tibomo—swi koxa vutomi byo tala naswona ku onhaka swilo swo tala.

Hi ku hela ka vulawuri bya Britain ehenhla ka Palestina ku sukela hi May 1948, madzolonga exikarhi ka vaaki ma tinyike matimba. Hi July 1946, Hodela ya King David, leyi dumeke ngopfu le Yerusalema yi mbundzumuxiwile. Nhlayo ya lava feke a yi hlanganise vanhu va tinxaka-nxaka—41 wa Maarabu, 28 wa Manghezi, 17 wa Vayuda ni ntlhanu wa vanhu va tinxaka tin’wana. Ndyangu wa ka hina wu bohe makungu yo balekela hasahasa leyi. Hi vusiku byin’we hi rhurhele eKipra, laha Manana a ri ni maxaka kona. Tatana u siye mabindzu ni tinhundzu takwe to hambana-hambana.

Swiendlakalo leswi swi khumbe langutelo ra mina ndza ha ri ntsongo. Loko ndzi ri na malembe ya 16, a ndzi tsakela tipolitiki naswona a ndzi hlaya maphepha-hungu siku na siku leswaku ndzi fambisana ni swiendlakalo. Murhangeri wa Egipta, Gamal Abdel Nasser, a ri xikwembu xa mina. U hete matimba ya nkucetelo wa matiko mambe etikweni rakwe.

Hi 1950 ndyangu wa ka hina wu rhurhele eUnited States. Nyimpi ya le Korea a yi ya emahlweni, naswona a ndzi lava ku endla xiphemu xo karhi leswaku ndzi pfuna tiko leri poniseke ndyangu wa ka hina ehansi ka xiyimo lexi tshikilelaka. Ndzi tirhe hi ku tirhandzela eka Vuthu ra le Moyeni, laha ndzi nga tlakusiwa ndzi va mulerisi wa masocha. Hambi swi ri tano, a ndzi fikanga eKorea—ndzi fike emagovelweni ya vuthu ra le moyeni eOmaha, eNebraska ntsena.

Muhundzuluxi eXikolweni Xa Vufundhisi

Endzhaku ka loko ndzi ntshunxiwile eka Vuthu ra le Moyeni, ndzi ye eYunivhesiti ya Texas ivi ndzi hundzela eYunivhesiti ya le Ohio laha ndzi kumeke digiri ya swa tiikhonomi. Ndzi sole ngopfu vuhomboloki lebyi a byi endliwa eMiddle East, ndzi kale ndzi rhambiwa ku ya letela hi mhaka yoleyo. Profesa wa Episcopal Dok. David Anderson loyi a ndzi tweke ndzi vulavula u ringanyete leswaku ndzi amukela mpfuno wa mali ndzi ya dyondza eXikolweni xa Vufundhsi xa Episcopal eBoston xa lava ana va thwaseke tikhoso ta vona. Tanihi leswi a ndzi nga pfumelelani na fambiselo ra ku hakeriwa ka vafundhisi a ndzi nga naveli ku va mufundhisi. Hambi swi ri tano, hi 1958, ndzi amukeriwile exikolweni lexi.

Dyondzo ya khoso leyi a yi katsa ku tirhisana ni vafundhisi eka mavandlha lama langutanaka ni mianakanyo ya vanhu. Endlelo ra xikolo lexi hi tlhelo ra mianakanyo ni ra dyondzo a ri tsakisa swinene, kambe a ndzi lava ku vona mintirho leyi engetelekeke ni vululami emisaveni. Kutani ndzi sungule ntlawa wo hundzuluxa lowu a wu vitaniwa “Vito ra Yena a ri Tivisiwe eXikarhi ka Vamatiko Hinkwavo.” A ndzi lava leswaku xikolo lexi xi kombisa swiendlo. A ndzi lava ku landzela Yesu hi mintirho ku nga ri hi ku hlaya ha yena ntsena etibukwini.

Kambe hi xihatla ndzi xiye leswaku ku hundzuluxa loku ndzi ku ringanyeteke a ku nga ta tirha. Eku heteleleni, ndzi byeriwe ku suka exikolweni. Hi nkarhinyana wolowo, ndzi rhandze nhwana loyi ndzi enerisekeke ha yena endzhaku ko lava munhu loyi a ndzi ta tshama na yena evuton’wini bya mina. Ndzi titwe onge a hi lo tswaleriwa ku va swin’we. Kambe ndzi kume leswaku yena a a nga ndzi rhandzi. U ndzi ale hi ndlela leyi hetaka matimba. Hi yona mhaka leyi endleke leswaku ndzi lava ku tidlaya.

Ntirho-Vutomi Wa Vudyondzisi

Loko mianakanyo ya mina se yi vuyele exiyin’weni lexinene, ndzi ye eYunivhesiti ya le New York eColumbia, ndzi ya dyondzela ku va mudyondzisi la thwaseleke ku dyondzisa ntivo-misava ni ntivo-matimu. Enkarhini wolowo hinkwawo, a ndza ha lava leswi a ndzi swi vula Vukreste bya xiviri lebyi vonakaka hi swiendlo. Ndzi ye ndzi ya dyondzisa eSouth Glens Falls, eNew York. Hi laha ku nga va ni ku cinca lokukulu evuton’wini bya mina. Ndzi hlangane na Georgia, mudyondzisi wa xisati loyi a veke nsati wa mina ni mutirhi-kulobye hi 1964.

A ndza ha nghene hi nhloko eka tipolitiki naswona a ndzi seketela tidyondzo ta Nkulukumba James Fulbright, loyi a a vulavula a sola nyimpi leyi a yi ri eVietnam. Na mina a ndzi yi sola nyimpi yoleyo. Ndzi tshuke ngopfu hi rifu ra Muungameri John F. Kennedy hi November 1963. Ndzi twe ku vava lerova ndzi ya enkosini wa yena eWashington.

Ku Lavisisa Ka Mina Vukreste

Hi 1966 hi rhurhele eXihlaleni xa Long eNew York, laha ndzi nga kuma ntirho wo dyondzisa eXikolweni xa le Henhla xa Northport. A ndzi khumbeke ngopfu hi timhaka ta misava—nkarhi lowu ku sunguleke ku tirhisiwa ka swidzidzirisi, vanhu va tilawula, ni ku sungula ka ntlawa lowu a wu tivita vaseketeri va Yesu. Ndzi joyine ntlawa lowu horisaka mavabyi kambe ndzi xiye leswaku na vona a va ri hava rungula ra Vukreste bya ntiyiso, va hiseka swinene kambe va nga kombisi mintirho. Nkarhi wun’wana ndzi twe hambi a ri mufundhisi wa Episcopal a seketela nyimpi ya le Vietnam. Ndzi sungule ku ehleketa leswaku vanhu van’wana lava va nge Xikwembu a xi kona a va antswa ku tlula vanhu va kereke.

Ndzi heleriwe hi ripfumelo eka Xikwembu kambe Dyondzo ya Yesu ya le Ntshaveni a ndza ha yi languta yi ri ya nkoka hi tlhelo ra tipolitiki. Hi ku vona ka mina, dyondzo yoleyo yi hete rivengo, naswona ndzi vone ku ri wona ntlhantlho wa xiphiqo xa le Middle East. Ndzi ringetele vukhongeri byo tala swinene—bya Khatoliki, Salvation Army, Baptist, Pentecostal—kambe minkarhi hinkwayo a ndzi heta hi leswaku a va nga landzeli Vukreste bya Vakreste vo sungula. Kutani hi 1974, ndzi hlangane ni muyimeri wa vaxavisi va ndhawu loyi a cinceke vutomi bya mina.

Vito rakwe a ri Frank Born. A ndzi n’wi vutisa hi ndhawu yo karhi leyi xavisiwaka. Exikarhi ka bulo ra hina, u humese Bibele. Xikan’we-kan’we ndzi n’wi kanetile, ndzi ku: “U nge n’wi kumi munhu loyi a hanyaka hi misinya yoleyo ya milawu.” U angule a ku: “Tana hi famba swin’we, u ta tivonela hi wexe eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha.” Kambe a ndzi lava leswaku a hlamula swivutiso swin’wana swa nkoka ndzi nga si endzela Holo ya ka vona ya Mfumo.

Xivutiso xa mina xo sungula: “Xana mi na vafundhisi lava hakeriwaka?” Nhlamulo ya yena yi te: “E-e. Hinkwavo vakulu va hina i vatirhi va ku tirhandzela lava tihlayisaka ni ku hlayisa mindyangu ya vona hi mintirho ya vona ya ku tihanyisa.” Xivutiso xa mina lexi landzelaka xi te: “Xana ma hlangana emakaya yo karhi ku fana na leswi Vakreste vo sungula va swi endleke leswaku va dyondza Bibele?” Nhlamulo yi te: “Ina. Hi na nhlangano wa vhiki na vhiki emakaya yo karhi emigangeni yo hambana-hambana.” Xivutiso xa mina xa vunharhu xi fanele xi tikombe xi nga tolovelekanga eka yena. “Xana kereke ya n’wina ya n’wi rhumela mufundhisi ku ya khongelela muungameri eswinkhubyanini swo tlangela ku sungula ntirho wakwe wa vuungameri?” Frank u angule a ku: “Hi hlayisa vukala-tlhelo etimhakeni hinkwato ta tipolitiki naswona a hi vi na xiphemu. Hi tshembe Mfumo wa Xikwembu ntsena lowu nga ta tlhantlha swiphiqo leswi kayakayisaka vanhu namuntlha.”

A ndzi nga swi tshembi leswi a ndzi swi twa. A ndza ha yima-yimanga ku ya vona laha Vakreste lava a va hlangana kona. Xana ndzi kume yini? Ndzi kume va hlaya Bibele hi ndlela leyi twalaka hayi hi ku tlatlarhuka. Minhlangano ya vona a yi dyondzisa, yi endla vanhu va swi kota ku hlamusela ni ku yimela ripfumelo ra vona ra Vukreste. A va ri ntlawa lowu nga ni swiendlo, lowu endzelaka vanhu leswaku wu kuma lava lavaka mfumo wa Xikwembu wo lulama. A ku ri yona nhlamulo ya mina hi swiphiqo swa le Middle East—vanhu va tinxaka hinkwato, va tindzimi hinkwato ni va mindhavuko hinkwayo va hlanganile hi ku rhula va gandzela Hosi leyi Tlakukeke ya vuako hinkwabyo Yehovha Xikwembu. Naswona hinkwaswo leswi swi twanana na xikombiso ni dyondzo ya Kreste. Laha a ku ri hava rivengo ni ku holova. A ku ri na ku rhula ni vun’we ntsena.

Ndzi ve Mbhoni leyi khuvuriweke hi 1975, kutani Georgia a ndzi landzela eka goza rero endzhaku ka malembe ya ntlhanu. Hi na vana vambirhi va vafana, Robert na John, lava nga vahuweleri lava hisekaka va mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu.

Malangutelo Lama Cinceke

Endzhaku ka malembe malangutelo ya mina ma antswile. Khale a ndzi ri socha ra tihanyi naswona a ndzi nga swi khathaleli ngopfu swilaveko swa vanhu van’wana. Ku fana ni timiliyoni to tala ta vanhu, miehleketo ya mina a yi lawuriwa hi vukhongeri bya mavunwa ni tipolitiki. Sweswi ndza swi vona leswaku Xikwembu a xi yi hi nghohe, na leswaku vanhu hinkwavo va timbilu letinene va tinxaka hinkwato va nga xi tirhela hi ku rhula ni vun’we.

Eka Timbhoni ta Yehovha, ndzi kume vanhu va mindhavuko yo hambana, vanhu lava eku sunguleni a va venga van’wana. Sweswi, ku fana na mina, va xiye leswaku entiyisweni Xikwembu i rirhandzu, na leswaku hi xin’wana xa swilo leswi Yesu a nga hi dyondzisa ha swona. U te: “Ndzi mi nyika nawu lowuntshwa nzi ri: Rhandzanani! Kukotisa leswi mina ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina. Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:34, 35)—Hi ku vula ka Constantine Louisidis.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Constantine Louisidis wa malembe ya khume a ri eXikolweni xa Friends xa Vafana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Ndzi tshuke ngopfu hi rifu ra Muungameri John F. Kennedy