Xana Vukhongeri Bya Misava Byi Le Kusuhi Ni Ku Hela?

HI MUYIMERI WA XALAMUKA! LE SWEDEN

XANA xihloko lexi xi ku endla u tivutisa leswi: ‘Xana sweswo swi nga endlekisa ku yini? Xana vukhongeri bya misava a byi na matimba ni nkucetelo lowukulu emisaveni namuntlha?’

Ina, ku nga khathariseki magandlati ya swiphiqo lama byi hundzaka eka wona, byi vonaka bya ha tiyile. Eka lembe-xidzana leri ra vu-20, vukhongeri byi kanakaniwe ngopfu ni ku paluxiwa swinene ku tlula rini na rini enkarhini lowu hundzeke ematin’wini ya munhu. Vativi va tinyeleti va hangunuxele vuako hinkwabyo hi titheleskopu ta vona letikulu, kasi lava yaka exibakabakeni va handzule xibakabaka hinkwaxo; kutani hi laha un’wana wa lava yaka exibakabakeni wa le Soviet a swi vekeke ha kona, a va vonanga “Xikwembu kumbe tintsumi.” Vativi va fisika va tlhantlhe xivumbeko va xi endla swiphemu-phemu leswitsongo kambe a va kumanga matimba ya vukwembu lama vangeke ku tumbuluka ka vutomi. Vativi va ntivo-vutomi ni vativi va leswi hanyeke enkarhini lowu hundzeke va vula leswaku va hlanganisele nketana yo leha ya ku tiendlekela ka vutomi, ku sukela eka amoeba ku ya eka munhu, handle ko kuma xiaki ni xin’we xa ntumbuluko lexi katsekaka emhakeni leyi hambi ku ri kwihi enketanini leyi.

Hambiswiritano, vutlharhi bya misava ni filosofi yo lava swilo leswi vonakaka yi tsandzeke ku susa mintlhaveko ya vukhongeri epulanetini leyi, naswona minsusumeto ya tipolitiki ni ya tifilosofi leti nga pfumeriki leswaku Xikwembu xi kona na tona a ti humelelanga eka sweswo. Ku tlula 70 wa malembe lama hundzeke, Vukhomonisi lebyi hetisekeke, lebyi nge Xikwembu a xi kona, byi thye vukhongeri byi ku i vukholwa-hava ni “xirivatisi xa vanhu,” byi suse varhangeri va vukhongeri eswikhundleni, byi yirisa mintirho ya vona, byi onha ni ku phanga swilo etikerekeni ni le titempeleni, ivi byi va sindzisa ku tshika ripfumelo ra vona, kutani va dlaya vagandzeri va vona. Kambe, a byi swi kotanga ku susa mianakanyo ya vukhongeri. Xikan’we-kan’we loko tihulumendhe toleto ti wa, vukhongeri byi pfuke byi tiphumunha ritshuri byi vonaka byi ri ni matimba lama pfuxetiweke. Ematikweni ya khale ka Vukhomonisi, vanhu va tlhele va sungula ku hlengeletana etitempeleni ta vona ta khale, va khinsama va gandzela hi ku tinyiketela hilaha vakokwa wa vona va endleke ha kona.

Mianakanyo ya vukhongeri ya ha pfurha eswiphen’wini swin’wana swa misava. Lembe na lembe doroba-nkulu ra Mecca, eSaudi Arabia, ri amukela timiliyoni ta vapfhumba va Mamoslem vo huma emisaveni hinkwayo. Rivala ra St. Peter’s Square eVatican hakanyingi ri tala ri ku mphaa, hi vapfumeri va Makhatoliki lava lavaka ku vona mupapa hi ntshembo wo kuma mikateko eka yena. Timiliyoni ta Mahindu lama tinyiketeleke ti hambeta ti halakela etindhawini ta madzana-dzana ta vapfhumba etimbuweni ta milambu ya le India leyo “kwetsima.” Vayuda lava tinyiketeleke va khitikanela eKhumbini leri Saleke eYerusalema va ya khongela ni ku siya swikhongelo swa vona leswi tsariweke eminkenyekweni ya khumbi.

Ina, swi tikomba swi nga koteki ku susa vukhongeri eka munhu. Mutirhela-mfumo Edmund Burke la velekeriweke eIreland u te: “Munhu hi ku ya hi nawu wa yena n’wini i xiharhi lexi nga ni vukhongeri.” Hi ku ya hi tinhlayo, 5 eka 6 wa vanhu emisaveni hi ndlela yo karhi va tirhisana ni vukhongeri byo karhi. Hi ku ya hi tinhlayo ta sweswinyana, ku na kwalomu ka 4700 wa timiliyoni ta lava tinyiketeleke evukhongerini lebyi tivekaka emisaveni, kasi ko va na ku tlula gidi rin’we ra timiliyoni ta vanhu lava nga riki va vukhongeri.a

Loko u ri karhi u anakanya leswi, xana swa twala ku pfumela leswaku vukhongeri bya misava byi le kusuhi ni ku hela? Loko swi ri tano, rini naswona xana byi ta hela njhani? Xana ka ha ta va ni vukhongeri lebyi nga ta sala? A hi kambisiseni swivutiso leswi eka swihloko leswi landzelaka swimbirhi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

St. Peter’s Square eMutini wa Vatican