Bibele Hi Ririmi Leri Tolovelekeke

“LOKO u pfumela leswaku Bibele i rito ra Xikwembu leri xi ri nyikeke vanhu, swi vula leswaku Xikwembu xi vulavula na hina. . . . Loko vukhongeri bya wena byi khumba vutomi bya wena hinkwabyo, kutani ririmi [ra Bibele] ri fanele ri va leri tolovelekeke.” Leswi swi tsariwe hi Alan Duthie ebukwini yakwe leyi nge Bible Translations: And How to Choose Between Them.

Vanhu lava rhandzaka Rito ra Xikwembu va pfumelelana na swona sweswo hi mbilu hinkwayo. Va pfumela swinene leswaku “matsalwa hinkwawo ma huhuteriwe hi Xikwembu naswona ma pfuna ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo, ku laya eku lulameni.” (2 Timotiya 3:16) Bibele a hi buku ya vukhongeri bya khale, leyi hundzeriweke hi nkarhi. Ya “hanya naswona [yi] ni matimba,” yi nyikela ntlhantlho lowu nga wona eka swiphiqo swa vutomi bya siku ni siku. (Vaheveru 4:12) Kambe, leswaku buku yoleyo yo kwetsima yi twisisiwa ni ku tirhisiwa hi vahlayi va yona, yi fanele yi va yi tsariwe hi ririmi leri tolovelekeke. Phela, matsalwa lama vitaniwaka Testamente Leyintshwa, a ma nga tsariwanga hi Xigriki lexi rharhanganeke lexi a xi tirhisiwa hi vativi va filosofi vo fana na Plato, kambe a ma tsariwe hi Xigriki lexi tolovelekeke, xa siku ni siku, lexi vitaniwaka Xikoyine. Ina, Bibele a yi tsariwe hi ndlela leyi nga ta yi endla yi hlayiwa ni ku twisisiwa hi vanhu lava tolovelekeke.

Leswaku ku fikeleriwa sweswo, ku humesiwe vuhundzuluxeri byo hlayanyana bya manguva lawa, emalembeni ya sweswinyana, hi tindzimi to hambana-hambana. Hakanyingi, vuyelo byi ve lebyinene ngopfu. Matsalwa ma endliwe ma kumeka hi ku olova eka vunyingi bya vanhu. Hambiswiritano, vuhundzuluxeri byo tala eka lebyi byintshwa, byi ni swihoxo swo tala loko hi ta emhakeni ya ku pakanisa ni ku vula nchumu hi ndlela leyi fanaka. Hi xikombiso, byin’wana byi tala ku cinca tidyondzo leti nga erivaleni ta Bibele malunghana ni xiyimo xa vafi, leswi moya-xiviri wa munhu wu nga swona swin’we ni vito ra Xikwembu xa ntiyiso.

Xisweswo, varhandzi va Rito ra Xikwembu va ba mandla va vuyelela loko va twa ku humesiwa ka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Ya Vukreste Ya Xigriki hi Xitsonga. Timbhoni ta Yehovha ti tivise ku humesiwa ka vuhundzuluxeri lebyi bya manguva lawa eka Mintsombano ya Miganga ya “Ku Pfumela eRitweni Ra Xikwembu” ya 1997/98. Tanihi leswi yi nga soholotiwangiki hi tidyondzo ta vukhongeri, yi pakanisa hi ndlela leyi hlamarisaka eka vuhundzuluxeri bya yona, leswi swi endlaka leswaku Bibele yi twisisiwa hi vuenti, kasi eku sunguleni vanhu lava a va nga ti tivi tindzimi ta khale a va siveriwa ku yi twisisa. Kambe, u nga ha tivutisa leswaku, i mani a endleke vuhundzuluxeri lebyi lebyi xiyekaka?

Vahundzuluxeri Lava Vangamisaka Xikwembu

Hambiloko Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Ya Vukreste Ya Xigriki byi nga ha vaka byi ri byintshwa eka Vatsonga, kahle-kahle, a byi ri kona ku sukela hi 1950. Hi nkarhi wolowo a byi humesiwe hi Xinghezi hi Watch Tower Bible and Tract Society—ku nga Vandla ra Bibele ra matiko hinkwawo leri ku nga khale ri kandziyisa Bibele. Vito ra vuhundzuluxeri lebyi lebyintshwa—leri hambaneke swinene ni ndlela leyi tolovelekeke ya ku ava Bibele yi va testamente “ya khale” ni “leyintshwa”—i yin’wana ya tindlela to tala leti a ti ta endla leswaku yi hlawuleka. Xihondzo xo Rindza xa Xinghezi xa September 15, 1950 xi te: “Vavanuna lava vumbaka komiti ya vuhundzuluxeri va phofule ku navela ka vona . . . leswaku va nga tiviwi, naswona ngopfu-ngopfu a va swi lavi leswaku mavito ya vona ma tivisiwa vanhu hambi va ha hanya kumbe loko se va file. Xikongomelo xa vuhundzuluxeri lebyi i ku tlakusa vito ra Xikwembu xa ntiyiso, lexi hanyaka.”

New World Translation of the Holy Scriptures, leyi ku nga nkandziyiso wa Bibele hinkwayo eka vholumo yin’we, yi humesiwe hi 1961. Naswona hambileswi mavito ya vahundzuluxeri va yona ma nga siki tivisiwaka vanhu ku ta fikela sweswi, nsusumeto wa vona a wu nge kanakaniwi hambi ku ri ku enta ka ku tinyiketela ka vona. Marito yo rhanga eka nkandziyiso wa 1984 ma ri: “Ku hundzuluxela Matsalwa yo Kwetsima swi vula ku yisa mianakanyo ni marito ya Yehovha Xikwembu eka ririmi rin’wana . . . Vahundzuluxeri va buku leyi, lava va chavaka ni ku rhandza Xikwembu lexi nga Mutsari wa Matsalwa yo Kwetsima, va titwa va ri ni vutihlamuleri byo hlawuleka byo hundzisela mianakanyo ya xona ni marito ya xona hi ku pakanisa hilaha swi kotekaka hakona.”

Hambileswi a swi ri ni xikongomelo lexinene, xana swirho swa komiti leyi a a swi faneleka ku endla ntirho lowu? Swidyondzi swin’wana leswi vilelaka swi vula leswaku leswi mavito ya vahundzuluxeri swin’we ni dyondzo leyi va yi fikeleleke swi nga boxiwiki, vuhundzuluxeri lebyi byi fanele byi tekiwa tanihi lebyi endliweke hi vanhu lava va nga tiviki nchumu. Kambe a hi swidyondzi hinkwaswo leswi anakanyeke tano. Alan S. Duthie wa tsala: “Xana ku tiva leswaku i vamani vahundzuluxeri kumbe vakandziyisi va vuhundzuluxeri byo karhi bya Bibele swa hi pfuna leswaku hi endla xiboho xa leswaku vuhundzuluxeri bya kona i byinene kumbe byi bihile? Doo. I swa nkoka ku kambisisa swihlawulekisi swa vuhundzuluxeri hi ku hambana-hambana ka byona.”a

Vahlayi va magidigidi va swi endlile sweswo. Namuntlha se ku kandziyisiwe tikopi to tlula 89-400 000 ta Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa hi tindzimi ta 30 emisaveni hinkwayo. Xana vahlayi va yona va ntsandza-vahlayi va kume yini?

Vuhundzuluxeri Lebyi Kwetsimisaka Vito Ra Xikwembu

Eka Matewu 6:9, Yesu u dyondzise vadyondzisiwa vakwe ku khongela va ku: “Tata wa hina la nge matilweni, vito ra wena a ri kwetsimisiwe.” Hambiswiritano, eka vuhundzuluxeri byo tala, Xikwembu a xi na vito, xi tiviwa ntsena hi xithopo lexi nge “Xikwembu” kumbe “Hosi.” Kambe, leswi a swi nga ri tano eku sunguleni. Xikwembu a xi hlawulekisiwa hi minkarhi yo lava ku va 7000 eka Matsalwa yo sungula ya Xiheveru, hi vito ra xona leri nge “Yehovha.” (Eksoda 3:15; Pisalema 83:18) Endzhaku ka malembe, vukholwa-hava byi endle Vayuda va tshika ku tirhisa vito ra Xikwembu. Endzhaku ka ku fa ka vaapostola va Yesu, langutelo leri ra vukholwa-hava ri nghene ni le vandlheni ra Vukreste. (Ringanisa Mintirho 20:29, 30; 1 Timotiya 4:1.) Vanhu lava a va kopa swiyenge swa Matsalwa ya Xigriki va sungule ku siva vito ra Xikwembu, Yehovha, hi marito ya Xigriki Kyʹri·os na The·osʹ, lama vulaka “Hosi” ni “Xikwembu” hi ku landzelelana ka wona.

Lexi tsakisaka, Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi kanye mbilu byi tlherisela vito ra Yehovha eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki (“Testamente Leyintshwa”), vito rero ri humelela minkarhi 237. Ku tlheriseriwa loku ka vito leri, a ku endliwanga hikwalaho ka ku navela ka vahundzuluxeri, kambe hikwalaho ka vulavisisi bya vukhetha, lebyi twisisekaka. Hi xikombiso, Luka 4:18 yi tshaha marito ya Esaya 61:1. Eka tsalwa ra Xiheveru xo sungula, vito ra Yehovha ra humelela eka ndzimana yoleyo ya Esaya.b Kutani ke, swa fanela leswaku eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa, Luka 4:18 yi hundzuluxeriwa hi ndlela leyi: “Moya wa Yehovha wu le henhla ka mina, hikuva u ndzi tote leswaku ndzi vula mahungu lamanene eka swisiwana.”

Vuhundzuluxeri byo tano nakambe byi pfuna vahlayi leswaku va hambanisa Yehovha Xikwembu ni N’wana wa xona la velekiweke a ri yexe, Yesu Kreste. Hi xikombiso, vuhundzuluxeri byo tala byi hundzuluxela Matewu 22:44 byi ku: “Hosi yi vule leswi eka Hosi yanga.” Kambe xana swa twala leswaku i mani a vulavulaka na mani? Kahle-kahle, ndzimana leyi yi tshahiwe eka Pisalema 110:1, leyi eka tsalwa ra Xiheveru xo sungula, yi nga ni vito ra Xikwembu. Xisweswo, Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi hundzuluxela ndzimana leyi byi ku: “Yehovha a ku eka Hosi ya mina: ‘Tshama evokweni ra mina ra xinene ku fikela loko ndzi veka valala va wena ehansi ka milenge ya wena.’” Ku vona ku hambana loku Matsalwa ma ku endlaka exikarhi ka Yehovha Xikwembu ni N’wana wa xona a swi tiki. (Marka 13:32; Yohane 8:17, 18; 14:28) I swa nkoka loko munhu a ta kuma ku pona. Mintirho 2:21 yi ri: “Un’wana ni un’wana la vitanaka vito ra Yehovha u ta ponisiwa.”

Ya Pakanisa Naswona Ya Twisiseka

Ku ni swivumbeko leswi engetelekeke leswi xiyekaka eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa. Tsalwa-nkulu ra Xigriki leri hlutiweke kahle ra Westcott na Hort hi rona ri hlawuriweke ku tirhisiwa tanihi xisekelo xa vuhundzuluxeri lebyi. Ku endliwe matshalatshala lamakulu leswaku ku hundzuluxeriwa Xigriki xo sungula hi ku pakanisa ni hi ku kongoma hilaha swi kotekaka hakona, hi ririmi ro olova ra manguva lawa. Ku endla tano a swi nga ta endla leswaku ku hlayisiwa ntikelo ni mavekelo ya matsalwa ya Bibele yo sungula ntsena, kambe a swi ta tlhela swi endla leswaku yi twisiseka swinene.

Hi xikombiso, xiya ndzimana ya Varhoma 13:1, laha muapostola Pawulo a khutazeke Vakreste leswaku va “tiveka ehansi ka valawuri lava tlakukeke,” kumbe tihulumendhe ta vanhu. Vuhundzuluxeri byo tala byi vula ni leswaku tihulumendhe to tano “ti yimisiwe hi Xikwembu” kumbe “ti hlawuriwe hi Xikwembu.” (King James Version; Jerusalem Bible) Vafumi van’wana va tirhise vuhundzuluxeri byo tano leswaku va seketela ndlela ya vona yo fuma hi ku tshikelela van’wana. Kambe hikwalaho ka ku landza ku kongoma ni ku pakanisa, Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi hundzuluxela ndzimana leyi byi ku, “valawuri lava nga kona va vekiwe hi Xikwembu eswiyin’weni swa vona leswi hikiweke.”c Sweswi swa twisiseka leswaku hambileswi Xikwembu xi nga hlawuliki vafumi va misava hi ku kongoma, xa va pfumelela vanhu vo tano leswaku va fuma van’wana hi ndlela leyi hikiweke—kambe minkarhi hinkwayo va ri ehansi ka xona.

Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa nakambe byi tikarhatela ku kombisa ku hambana kutsongo loku nga kona eka maendli ya Xigriki. Eka tindzimi to tala ta manguva lawa, maendli ma hlanganisiwa leswaku ku kombisiwa nkarhi wa riendli ra kona—hi leswaku, nkarhi lowu hundzeke, wa sweswi, kumbe lowu taka. Hi Xigriki maendli ma tlhela ma kombisa muxaka wa xiendlo lexi endliwaka—leswaku i xa xinkarhana, xi endliwile kumbe xa ha ya emahlweni. Xiya marito ya Yesu eka Matewu 6:33. Riendli ra Xigriki leri vulaka ku “lava” ri ni mongo wa xiendlo lexi yaka emahlweni. Xisweswo mongo wa marito ya Yesu wu humesiwa kahle hi vuhundzuluxeri lebyi nge: “Kutani, hambetani mi lava mfumo ni ku lulama ka yena ku sungula, xisweswo swilo leswin’wana hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.” Hilaha ku fanaka, Matewu 7:7 yi hundzuluxeriwe hi ndlela leyi: “Hambetani mi kombela, kutani mi ta nyikiwa; hambetani mi lava, kutani mi ta swi kuma; hambetani mi gongondza, kutani mi ta pfuleriwa.”—Nakambe vona Varhoma 1:32; 6:2; Vagalatiya 5:15.

Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi endla matshalatshala yo hundzuluxela marito hi ndlela leyi fanaka kun’we ni swiga swa nkoka. Hi xikombiso, rito ra Xigriki leri nge psy·kheʹ, ri hundzuluxeriwa ri va “moya-xiviri” kun’wana ni kun’wana laha ri humelelaka kona. Xisweswo, ku hambana ni tidyondzo ta vukhongeri, vahlayi swa va olovela ku vona leswaku moya-xiviri wa fa. Wu nga hela, wu lova.—Matewu 2:20; Marka 3:4; Luka 6:9; 17:33.

Ku Endla Rito Ra Xikwembu Ri Kumeka eMisaveni Hinkwayo

Ku humesiwa ka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, hi Xitsonga ko va masungulo ntsena. Ana se ku endliwe makungu yo hundzuluxela Bibele hinkwayo hi ku famba ka nkarhi. Kambe, xana vahlayi va nga tiyiseka leswaku vuhundzuluxeri bya Xitsonga byi ta pakanisa ni ku veka marito hi ndlela leyi fanaka, ku fana ni bya Xinghezi?

Ina, va nga tiyiseka. Phela ntirho lowu wo hundzuluxela wu kongomisiwa swinene hi Sosayiti ya Watch Tower. Hi vutlhari, ku bohiwe leswaku vuhundzuluxeri bya Bibele bya tindzimi tin’wana byi endliwa hi ntlawa. Xisweswo ku simekiwe mintlawa yo hundzuluxela Bibele ematikweni yo hlayanyana emisaveni hinkwayo. Nakambe ku simekiwe ndzawulo leyi vitaniwaka Translation Services le yindlu-nkulu ya Sosayiti ya Watch Tower, eBrooklyn, New York, leswaku ku fikeleriwa swilaveko swa mintlawa leyi, ku hlamula swivutiso ni ku endla leswaku minkandziyiso ya tindzimi to hambana-hambana ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa, yi twanana. Sosayiti ya Watch Tower yi tlhele yi endla xitirho lexi pfunaka swinene, ku nga fambiselo ra khompyutara ro pfuneta vahundzuluxeri va Bibele. Hambiswiritano: Ntirho wo hundzuluxela wa ha lava matshalatshala ya munhu. Kambe khompyutara, yi endla leswaku pakani leyi yi vekeriweke mintlawa ya vahundzuluxeri va Bibele, yi olova swinene ku yi fikelela, leyi yi nga ku hundzuluxela Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa hi ku pakanisa ni ku veka marito hi ndlela leyi fanaka, hilaha vuhundzuluxeri bya Xinghezi byi endleke hakona. Hi xikombiso, fambiselo ro hundzuluxela ri kombisa ndlela leyi rito rin’wana ni rin’wana ra Xiheveru ni ra Xigriki ri hundzuluxeriweke ha yona eka nkandziyiso wa Xinghezi—leswi swi pfunaka vahundzuluxeri swinene ku hlawula marito lama faneleke ya ririmi ra vona.

Ku humelela ka malunghiselelo lawa ku vonaka kahle loko u languta vuyelo bya kona. Hi ku khutaza leswaku u kambisisa Vuhundzululuxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Ya Vukreste Ya Xigriki. U nga byi kuma eka vakandziyisi va magazini lowu. Nakambe u ta tiphina hi swihlawulekisi swa byona swo hlayanyana: matsalelo lama vonakaka kahle, yo hlayeka; tinhloko-mhaka, leti ku pfunaka ku kuma tindzimana leti tolovelekeke hi ku hatlisa; mimepe leyi kombisaka swilo hi vuenti; ni rungula leri nyanyulaka ra xita-ndzhaku. Xa nkoka swinene, u nga hlaya Bibele leyi hi ku tiyiseka leswaku yi nyikela marito ya Xikwembu hi ririmi leri tolovelekeke, hi ku pakanisa.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Vatsari va Bibele vo fana na muapostola Pawulo va tsale hi ririmi leri tolovelekeke

[Bokisi leri nga eka tluka 30, 31]

Swihlawulekisi swa Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa:

Ku endliwe matshalatshala lamakulu yo hundzuluxela Xigriki xo sungula hi ku pakanisa ni hi ku kongoma hilaha swi kotekaka hakona, hi ririmi ra manguva lawa, leri twisisekaka

Matsalelo lama hlayekaka hi ku olova ma endla ku hlaya ku va loku tsakisaka

Tinhloko-mhaka ti endla swi olova ku kuma tindzimana leti tolovelekeke ta Bibele hi ku hatlisa

Mimepe leyi kombaka swilo hi vuenti yi pfuna vahlayi leswaku va engetela ku twisisa ka vona ntivo-misava wa le Bibeleni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 32]

Ku twisiseka ka “Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa” ka pfuna swinene entirhweni wa Vukreste

[Picture Credit Line on page 30]

By courtesy of the Director and University Librarian, The John Rylands University of Manchester