“Ndzi Ni Malembe Ya Nkombo”
Xewani. Vito ndzi Amelia, ndzi tshama exihlaleni xa Kharibiya. Ndzi ni malembe ya nkombo. Siku rin’wana vatswari va mina va swisiwana va ndzi nyikete eka ndyangu lowu fuweke lowu tshamaka edoroba-nkulu.
Namuntlha, ku fana ni siku rin’wana ni rin’wana, ndzi pfuke hi awara ya ntlhanu nimixo. Ndzi ke mati exihlobyeni lexi nga ekusuhi. A swi nonon’hwa ngopfu ku rhwala khuwana ro tika enhlokweni, kambe ndzi swi kotile—loko a ndzi tsandzekile, a ndzi ta va ndzi biwe ngopfu. Kutani ndzi lunghiselele swo fihlula, ndzi phamela vandyangu. Ndzi hlwerilenyana ku phamela swo fihlula, kutani n’wini wa mina u ndzi be hi bandi.
Endzhaku ka sweswo, ndzi yise mufana wa laha ndyangwini exikolweni, la nga ni malembe ya ntlhanu. Kutani ndzi pfune ku lunghiselela ni ku phamela swakudya swa ninhlikanhi. Loko nkarhi wa swakudya wu nga si fika, ndzi boheka ku ya xava swakudya emakete ni ku endla leswi ni leswiya, ndzi tshivela ndzilo wa malahla, ndzi kukula rivala, ndzi hlantswa swiambalo ni swibya ni ku basisa xitanga. Ndzi tlhele ndzi hlambisa mhani milenge. Namuntlha a a hlundzukise hi swin’wana, hiloko a ndzi phamasa hikwalaho ko hlundzuka. Ndzi tshemba leswaku mundzuku u ta va a antswa.
Ndzi nyikiwe swakudya leswi seleke leswaku ndzi dya—swona a swi antswa ku ri ni swakudya swa mavele leswi ndzi swi dyeke matolo. Swiambalo swa mina swi handzukile, naswona a ndzi na tintangu. Vini va mina a va si tshama va ndzi pfumelela ku hlamba hi mati lawa ndzi ma kelaka ndyangu. Tolo ndzi etlele ehandle; minkarhi yin’wana va ndzi etlerisa endlwini, ehansi. Lexi twisaka ku vava, a ndzi lo titsalela papila leri. A ndzi pfumeleriwi ku ya exikolweni.
Mi va ni siku lerinene. Amelia.
HAMBILESWI vito rakwe ra ntiyiso ku nga riki Amelia, kambe mhaka yakwe i ntiyiso.a Amelia hi un’wana wa vana va timiliyoni lava va bohekaka ku tirha—hakanyingi eswiyin’weni swo tika swinene. Ku tirhisiwa ka vana i xiphiqo lexikulu eminkarhini ya hina. I mhaka leyi tikaka swinene leyi nga tlhantlhekiki hi ku olova. Mona lowu endliwaka vana lowu susaka xindzhuti xa vona i wukulu, wu onha tiko naswona wu ni mimbuyelo yo biha swinene.
Xana ku thoriwa ka vana ku andze ku fikela kwihi? I yini lexi vangaka xiphiqo lexi, naswona xi vonaka hi tindlela tihi? Xana wu ta kala wu va kona nkarhi lowu vana—ku nga swiphemu leswitsongo, leswi nga sirhelelekangiki endyangwini wa vanhu—va nga ta ka va nga ha dyisiwi mbitsi ni ku khomiwa hi ndlela yo biha?
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Mhaka yakwe yi vikiwe eka The State of the World’s Children 1997.