Ndzima Ya Vukhume-nkombo

Ku Vona Vagandzeri Va Ntiyiso Enkarhini Wa Makumu

1. Hi ku ya hi Daniyele ndzima 7, hi yihi mintokoto yo hlawuleka leyi a yi ta wela ntlawa lowutsongo wa vanhu, lowu nga kotiki ku tilwela esikwini ra hina?

NTLAWA wun’wana wa vanhu lowu nga kotiki ku tisirhelela wu langutane ni nhlaselo lowukulu wa mfumo wa misava lowu nga ni matimba. Wu kota ku pona wu ri ni vun’we naswona wu tlhela wu languteka wu ri wuntshwa—ku nga ri hikwalaho ka matimba ya wona kambe hikwalaho ka leswi Yehovha Xikwembu a wu tekaka wu ri wa nkoka. Daniyele ndzima 7 yi vulavule ka ha ri emahlweni hi ta swiendlakalo leswi, leswi endlekeke eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-20. Kambe, xana a ku ri vamani vanhu lava? Ndzima yoleyo ya Daniyele yi va vule “vakwetsimi va Loyi a Tlakukeke,” Yehovha Xikwembu. Nakambe yi paluxe leswaku vanhu lava eku heteleleni va ta fuma swin’we eMfun’weni wa Vumesiya!—Daniyele 7:13, 14, 18, 21, 22, 25-27.

2. (a) Xana Yehovha u titwisa ku yini hi malandza yakwe lama totiweke? (b) Xana hi yihi ndlela ya vutlhari leyi yi nga landzeriwaka eminkarhini leyi?

² Hilaha hi swi tweke hakona eka Daniyele ndzima 11, hosi ya le n’walungwini yi ta herisiwa endzhaku ka ku xungeta ndhawu leyi sirhelelekeke ya moya ya vanhu lava vo tshembeka. (Daniyele 11:45; ringanisa Ezekiyele 38:18-23.) Ina, Yehovha wa va sirhelela swinene vatotiwa vakwe vo tshembeka. Pisalema 105:14, 15 yi hi byela leswi: “[Yehovha] u tshinye tihosi hikwalaho ka vona, a ku: ‘N’wina mi nga tshuki mi va khumba vatotiwa va mina, naswona mi nga endli nchumu xo biha eka vaprofeta va mina.’” Kutani, xana a wu nge pfumeli leswaku eminkarhini leyi yo homboloka, swi nga va swinene ngopfu leswaku “ntshungu lowukulu” lowu andzaka wu tihlanganisa swinene ni vakwetsimi lava? (Nhlavutelo 7:9; Zakariya 8:23) Yesu Kreste u vule leswaku vanhu lava fanaka ni tinyimpfu va fanele va endla sweswo—va tihlanganisa ni vamakwavo lava totiweke va moya hi ku va pfuna entirhweni wa vona.—Matewu 25:31-46; Vagalatiya 3:29.

3. (a) Ha yini swi nga olovi ku kuma valandzeri lava totiweke va Yesu ni ku tshama ekusuhi na vona? (b) Xana Daniyele ndzima 12 yi ta pfunisa ku yini emhakeni leyi?

³ Hambiswiritano, Nala wa Xikwembu, ku nga Sathana, a a ri karhi a lwa nyimpi leyikulu ni vatotiwa. U hlohlotele vukhongeri bya mavunwa, u swi kotile ku tata misava leyi hi Vakreste va nomu ntsena. Hikwalaho, vanhu vo tala va hambukisiwile. Van’wana va hela matimba hi ku anakanya leswaku a va nge pfuki va kume vanhu va vukhongeri bya ntiyiso. (Matewu 7:15, 21-23; Nhlavutelo 12:9, 17) Hambi ku ri lava va kumaka “ntlhambinyana” kutani va tihlanganisa na wona va fanele va lwela ku hlayisa ripfumelo, hikuva misava leyi nkarhi hinkwawo yi lava ku herisa ripfumelo. (Luka 12:32) Ku vuriwa yini hi wena ke? Xana u va kumile “vakwetsimi va Loyi a Tlakukeke,” naswona xana u tihlanganisa na vona? Xana wa byi vona vumbhoni lebyi tiyeke lebyi kombisaka leswaku lava u va kumeke hakunene hi lava Xikwembu xi va hlawuleke? Vumbhoni byebyo byi nga tiyisa ripfumelo ra wena. Byi nga tlhela byi ku hlomisela ku pfuna van’wana leswaku va langutana ni mpfilumpfilu wa vukhongeri wa misava ya namuntlha. Daniyele ndzima 12 yi tamele vutivi byinyingi lebyi ponisaka vutomi.

HOSANA LEYIKULU YI TEKA GOZA

4. (a) Xana hi swihi swilo swimbirhi swo hlawuleka malunghana na Mikayele leswi Daniyele 12:1 yi swi boxaka ka ha ri emahlweni? (b) Eka Daniyele, xana hakanyingi ku “yima” ka hosi ku vula yini?

⁴ Daniyele 12:1 yi ri: “Enkarhini wolowo Mikayele u ta yima, hosana leyikulu leyi yi yimelaka vana va vanhu va wena.” Ndzimana leyi yi boxa ka ha ri emahlweni swilo leswi swimbirhi swo hlawuleka malunghana na Mikayele: xo sungula, hileswaku u ‘yimile,’ leswi kombisaka swilo leswi endlekaka enkarhini wo leha; xa vumbirhi, hileswaku “u ta yima,” leswi kombisaka xiendlakalo xa nguva yo karhi. Hi lava ku rhanga hi tiva nguva leyi Mikayele a “yimelaka vana va vanhu va [Daniyele ha yona].” Tsundzuka leswaku Mikayele i vito leri nyikiweke Yesu eka xikhundlha xakwe xa ku va Mufumi wa le tilweni. Leswi ku vulavuriwaka hi ku “yima” ka yena swi hi tsundzuxa ndlela leyi rito leri ri tirhisiwaka ha yona kun’wana ebukwini ya Daniyele. Hakanyingi ri vula goza leri tekiwaka hi hosi, ku fana ni ku amukela ka yena vulawuri bya mfumo.—Daniyele 11:2-4, 7, 20, 21.

5, 6. (a) Xana hi yihi nguva ya nkarhi leyi Mikayele a yimeke ha yona? (b) Xana Mikayele u “yima” rini naswona njhani, naswona vuyelo byi va byihi?

⁵ Swi le rivaleni leswaku laha, ntsumi a yi vula nguva yo karhi, leyi yi boxiwaka kun’wana evuprofeteni bya Bibele. Yesu u yi vule “vukona” (hi Xigriki, pa·rou·siʹa) byakwe, tanihi Hosi ya le tilweni. (Matewu 24:37-39) Nguva leyi yi tlhela yi vuriwa ‘masiku yo hetelela’ ni ‘nkarhi wa makumu.’ (2 Timotiya 3:1; Daniyele 12:4, 9) Ku sukela loko nguva yoleyo yi sungurile hi 1914, Mikayele a a yimile a ri Hosi etilweni.—Ringanisa Esaya 11:10; Nhlavutelo 12:7-9.

⁶ Kambe, xana Mikayele u “yima” rini? Loko a suka a yima a teka goza ro hlawuleka. Sweswo Yesu u ta swi endla enkarhini lowu taka. Nhlavutelo 19:11-16 hi ndlela yo profeta yi hlamusela Yesu a ri Hosi ya Vumesiya leyi nga ni matimba, a gade hanci emahlweni ka vuthu ra tintsumi kutani a lovisa valala va Xikwembu. Daniyele 12:1 yi ya emahlweni yi ku: “Kunene ku ta va ni nkarhi wa maxangu lama nga si tshamaka ma va kona ku sukela loko tiko ri ve kona ku fika enkarhini wolowo.” Leswi Kreste a nga Muavanyisi Lonkulu wa Yehovha, u ta herisa mafambiselo ya swilo yo biha hinkwawo eka “nhlomulo lowukulu” lowu boxiweke ka ha ri emahlweni.—Matewu 24:21; Yeremiya 25:33; 2 Vatesalonika 1:6-8; Nhlavutelo 7:14; 16:14, 16.

7. (a) Hi wihi ntshembo lowu nga kona wa vatshembeki hinkwavo eka “nkarhi wa maxangu” lowu taka? (b) Xana buku ya Yehovha i yini, naswona ha yini swi ri swa nkoka ku tsariwa eka yona?

⁷ Xana vanhu lava va kombisaka ripfumelo swi ta va fambela njhani enkarhini lowu wo nonon’hwa? Daniyele u tlhele a byeriwa leswi: “Enkarhini wolowo vanhu va wena va ta pona, un’wana ni un’wana loyi a kumekaka a tsariwe ebukwini.” (Ringanisa Luka 21:34-36.) Buku leyi i yini? Kahle-kahle, yi yimela ku tsundzukiwa ka lava va endlaka ku rhandza ka Yehovha Xikwembu. (Malakiya 3:16; Vaheveru 6:10) Lava va tsariweke ebukwini leyi ya vutomi i vanhu lava sirhelelekeke swinene emisaveni, hikuva va kuma ku hlayiseka ka Xikwembu. Ku vaviseka kwihi ni kwihi loku va langutanaka na kona, ku nga herisiwa naswona ku ta herisiwa. Hambiloko vo fa ku nga si fika “nkarhi wa maxangu,” va hlayisekile emianakanyweni ya Yehovha leyi kotaka ku tsundzuka handle ka mpimo. U ta va tsundzuka ni ku va pfuxa enkarhini wa Ku Fuma ka Yesu Kreste ka Gidi ra Malembe.—Mintirho 24:15; Nhlavutelo 20:4-6.

KU “PFUKA” KA VAKWETSIMI

8. Daniyele 12:2 yi nyika ntshembo wihi lowu tsakisaka?

⁸ Ntshembo wa ku pfuka ka vafi wa chavelela hakunene. Daniyele 12:2 yi vulavula ha wona yi ku: “Ku ta va ni vo tala va lava va etleleke entshurini wa misava lava nga ta pfuka, vona va ta ya evuton’wini lebyi tshamaka hilaha ku nga heriki kutani lavan’wana va ta ya endzhukanweni ni le ku nyenyiweni loku tshamaka hilaha ku nga heriki.” (Ringanisa Esaya 26:19.) Marito lawa ma nga hi tsundzuxa xitshembiso xa Yesu Kreste lexi khumbaka mbilu xa ku pfuxiwa ka vafi. (Yohane 5:28, 29) Mawaku ntshembo lowu nyanyulaka swonghasi! Anakanya hi vanghana ni ndyangu lowu rhandzekaka—lava sweswi va feke—loko va nyikiwa nkarhi wa ku tlhela va hanya enkarhini lowu taka! Kambe xitshembiso lexi xi nga ebukwini ya Daniyele xi vulavula ngopfu hi ku pfuxiwa ka muxaka wun’wana—loku se ku endlekeke. Xana swi nga endlekisa ku yini sweswo?

9. (a) Ha yini swi twisiseka ku langutela leswaku Daniyele 12:2 yi ta hetiseka emasikwini ya makumu? (b) Xana vuprofeta byi kombetela eka ku pfuxiwa ka muxaka muni, naswona hi swi tivisa ku yini?

⁹ Anakanya hi mongo wa kona. Ndzimana yo sungula ya ndzima 12 hilaha hi swi voneke hakona, a yi tirhi emakun’wini ya mafambiselo lawa ya swilo ntsena kambe ni le ka nguva hinkwayo ya masiku ya makumu. Entiyisweni, xiphemu lexikulu xa ndzima leyi xi hetiseka enkarhini wa makumu, ku nga ri eparadeyisini leyi taka ya la misaveni. Xana ku pfuxiwa ka vafi ku ve kona eka nguva leyi? Muapostola Pawulo u tsarile malunghana ni ku pfuxiwa ka “lava nga va Kreste” loku endlekaka “hi nkarhi wa vukona bya yena.” Hambiswiritano, lava va pfuxeriwaka evuton’wini bya le tilweni va pfuxiwa “va ri lava nga onhakiki.” (1 Vakorinto 15:23, 52) Eka vona a va kona lava va pfuxeriwaka “endzhukanweni ni le ku nyenyiweni loku tshamaka hilaha ku nga heriki” leswi boxiweke ka ha ri emahlweni eka Daniyele 12:2. Xana wu kona muxaka wun’wana wa ku pfuxiwa? EBibeleni, ku pfuxiwa nkarhi wun’wana ku vula swo karhi hi tlhelo ra moya. Hi xikombiso, buku ya Ezekiyele ni ya Nhlavutelo ti ni tindzimana ta vuprofeta lebyi vulavulaka hi ku pfuxiwa ka moya kumbe ku pfuxiwa eku feni.—Ezekiyele 37:1-14; Nhlavutelo 11:3, 7, 11.

10. (a) Xana masalela lama totiweke ma pfuxiwile enkarhini wa makumu hi mongo wihi? (b) Xana van’wana va vatotiwa lava va pfuxiweke va pfukele “endzhukanweni ni le ku nyenyiweni loku tshamaka hilaha ku nga heriki” hi ndlela yihi?

¹⁰ Xana ku pfuxiwa ko tano ka moya ka malandza lama totiweke ya Xikwembu enkarhini wa makumu ku tshame ku va kona? Ina! I ntiyiso lowu seketeriwaka hi matimu leswaku hi 1918 masalela lamatsongo ya Vakreste vo tshembeka ma hlaseriwile swinene hi ndlela leyi kavanyeteke vutirheli bya wona bya le rivaleni lebyi hleriweke. Kutani, swi nga rindzeriwanga, hi 1919 ma hanyanyile hi ndlela ya moya. Tinhla leti ti fambelana ni nhlamuselo ya ku pfuxiwa ka vafi loku boxiweke ka ha ri emahlweni eka Daniyele 12:2. Van’wana va ‘pfukile’ hi tlhelo ra moya enkarhini wolowo ni le ndzhaku ka sweswo. Lexi khomisaka gome, van’wana a va tshamanga va hanyanyile hi tlhelo ra moya. Lava endzhaku ka ku pfuxiwa va hlawuleke ku ala Hosi ya Vumesiya ni lava va siyeke ntirho wa Xikwembu va kume ‘mindzhukano ni ku nyenyiwa loku tshamaka hilaha ku nga heriki’ loku hlamuseriwaka eka Daniyele 12:2. (Vaheveru 6:4-6) Hambiswiritano, vatotiwa vo tshembeka va xi tirhise kahle xiyimo xa vona xa moya lexi pfuxetiweke, va seketele Hosi ya Vumesiya hi ku tshembeka. Eku heteleleni, ku tshembeka ka vona ku yisa “evuton’wini lebyi tshamaka hilaha ku nga heriki,” hilaha vuprofeta byi vulaka hakona. Namuntlha, ku hiseka ka vona hi tlhelo ra moya hambiloko va langutane ni nkaneto ku hi endla leswaku hi kota ku va vona hi ku olova.

VA ‘VANGAMA KUKOTA TINYELETI’

11. I vamani “lava va nga ni ku twisisa” namuntlha, naswona va vangama kukota tinyeleti hi ndlela yihi?

¹¹ Tindzimana timbirhi leti tlhandlamaka ta Daniyele ndzima 12 ta hi pfuna swinene leswaku hi kota ku vona “vakwetsimi va Loyi a Tlakukeke.” Eka ndzimana 3 ntsumi yi byela Daniyele yi ku: “Lava va nga ni ku twisisa va ta voninga kukota ku vangama ka xibakabaka; lava va tisaka vo tala eku lulameni, va ta kotisa tinyeleti hilaha ku nga riki na makumu, hi masiku.” I vamani “lava va nga ni ku twisisa” namuntlha? Vumbhoni byi tlhela byi komba leswaku ka ha ri “vakwetsimi va Loyi a Tlakukeke.” Naswona, i mani un’wana handle ka masalela yo tshembeka lama totiweke, loyi a veke ni vutlhari byo twisisa leswaku Mikayele, Hosana Leyikulu, u sungule ku yima tanihi Hosi hi 1914? Hi ku chumayela ntiyiso wo fana ni lowu—swin’we ni hi ku hlayisa ku tikhoma ka vona ka Vukreste—a va ri karhi va ‘voninga kukota mavoningo’ emisaveni leyi yi nga ni munyama hi tlhelo ra moya. (Vafilipiya 2:15; Yohane 8:12) Malunghana na vona, Yesu u profetile a ku: “Enkarhini wolowo lava va lulameke va ta voninga ngopfu kukota dyambu emfun’weni wa Tata wa vona.”—Matewu 13:43.

12. (a) Enkarhini wa makumu, xana vatotiwa va katseke njhani eku ‘tiseni ka vo tala eku lulameni’? (b) Xana vatotiwa va ta va tisa vo tala eku lulameni, naswona va ‘vangama kukota tinyeleti’ hi nkarhi wa Ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe hi ndlela yihi?

¹² Daniyele 12:3 yi tlhela yi hi byela ntirho lowu a wu ta endliwa hi Vakreste lava va totiweke enkarhini wa makumu. Va ta va va ‘tisa vo tala eku lulameni.’ Masalela lama totiweke ma sungule ku hlengeleta nhlayo leyi seleke ya vadyandzhaka va 144 000 swin’we na Kreste. (Varhoma 8:16, 17; Nhlavutelo 7:3, 4) Loko ntirho wolowo wu herile—handle ko kanakana exikarhi ka va-1930—ma sungule ku hlengeleta “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana.” (Nhlavutelo 7:9; Yohane 10:16) Lava na vona va kombisa ripfumelo egandzelweni ra nkutsulo ra Yesu Kreste. Hikwalaho, va ni xiyimo lexi tengeke emahlweni ka Yehovha. Tanihi leswi va endlaka timiliyoni namuntlha, va ni ntshembo wa ku pona ndzoviso lowu taka wa misava leyi yo biha. Enkarhini wa Ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe, Yesu swin’we ni tihosi tlhelo vaprista-kulobye va 144 000 va ta nyika vanhu lava va yingisaka lava nga laha emisaveni vuyelo lebyi heleleke bya nkutsulo, hi ndlela yoleyo va pfuna hinkwavo lava va kombisaka ripfumelo leswaku va susa vuthala hinkwabyo bya xidyoho lexi kumiweke eka Adamu. (2 Petro 3:13; Nhlavutelo 7:13, 14; 20:5, 6) Hilaha ku heleleke, enkarhini wolowo vatotiwa va ta hlanganyela eku ‘tiseni ka vo tala eku lulameni’ naswona va ta ‘vangama kukota tinyeleti’ etilweni. Xana u wu teka wu ri wa nkoka ntshembo wa ku hanya emisaveni ehansi ka hulumendhe leyi vangamaka ya le tilweni ya Kreste ni vafumi-kulobye? Mawaku lunghelo ra ku hlanganyela ni “vakwetsimi” eku chumayeleni ka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu!—Matewu 24:14.

VA “FAMBA-FAMBA”

13. Xana marito ya buku ya Daniyele ma lemiwile ni ku endliwa xihundla hi ndlela yihi?

¹³ Xileriso xa ntsumi eka Daniyele, lexi sunguleke eka Daniyele 10:20, sweswi xi gimeta hi marito lawa ma tsakisaka: “Loko ku ri wena, Wena Daniyele, endla marito lawa ma va xihundla, u lemela buku, ku fika enkarhini wa makumu. Vo tala va ta famba-famba, kutani vutivi bya ntiyiso byi ta andza.” (Daniyele 12:4) Swo tala swa leswi Daniyele a huhuteriweke ku swi tsala hakunene swi endliwe swi va xihundla kutani swi lemeriwa leswaku vanhu va nga swi twisisi. Phela, endzhaku ka nkarhi Daniyele u tsarile a ku: “Loko ku ri mina, ndzi swi twile, kambe a ndzi nga swi twisisi.” (Daniyele 12:8) Hi ndlela leyi buku ya Daniyele yi tshame yi lemiwile ku ringana malembe-xidzana yo hlaya. Ku vuriwa yini hi namuntlha?

14. (a) “Enkarhini wa makumu,” i vamani lava ‘famba-fambeke,’ naswona kwihi? (b) Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona bya leswaku Yehovha u ku katekisile ku “famba-famba” loku?

¹⁴ Hi ni lunghelo ra ku hanya “enkarhini wa makumu” lowu boxiweke ka ha ri emahlweni ebukwini ya Daniyele. Hilaha ku profetiweke hakona, vo tala lava tshembekaka va ‘famba-fambile’ ematlukeni ya Rito ra Xikwembu. Vuyelo byi ve byihi? Hi ku katekisiwa hi Yehovha, vutivi bya ntiyiso byi andzile. Timbhoni ta Yehovha to tshembeka leti totiweke ti katekisiwe hi vutlhari lebyi byi ti pfunaka ku twisisa leswaku N’wana wa munhu u ve Hosi hi 1914, ku twisisa swivandzana swa vuprofeta bya Daniyele, ku humesa xitsundzuxo malunghana ni “nchumu lowu nyenyetsaka lowu onhetelaka”—naswona leswi i swikombiso swi nga ri swingani ntsena. (Daniyele 11:31) Kutani, vutivi lebyi byo tala i mfungho wun’wana wa “vakwetsimi va Loyi a Tlakukeke.” Kambe Daniyele u amukele vumbhoni byin’wana.

VA ‘FAYETERIWA’

15. Hi xihi xivutiso lexi sweswi xi vutisiwaka hi ntsumi, naswona xivutiso lexi xi nga hi tsundzuxa mani?

¹⁵ Hi ta tsundzuka leswaku Daniyele u amukele marungula lawa ya tintsumi a ri eribuweni ra “nambu lowukulu” ku nga Hidekele, lowu nakambe wu vitaniwaka Tigris. (Daniyele 10:4) Laha sweswi u vona swivumbiwa swinharhu leswi nga tintsumi kutani a ku: “Ndzi languta, mina Daniyele, kutani waswivo, a ku ri ni van’wana vambirhi va yimile, un’wana a ri eribuweni leri ra xinambyana kutani un’wana a ri eribuweni lerin’wana ra xinambyana. Kutani un’wana a ku eka munhu la ambaleke ntsembyana, loyi a a ri ehenhla ka mati ya xinambyana: ‘Xana makumu ya swilo swo hlamarisa ma ta teka nkarhi wo fikela kwihi ma nga si fika?’” (Daniyele 12:5, 6) Xivutiso lexi ntsumi yi xi vutiseke laha xi nga tlhela xi hi tsundzuxa “vakwetsimi va Loyi a Tlakukeke.” Eku sunguleni ka ‘nkarhi wa makumu,’ hi 1914, a va anakanya ngopfu hi xivutiso xa leswaku switshembiso swa Xikwembu swi ta teka nkarhi wo fikela kwihi swi nga si hetiseka. Nhlamulo ya xivutiso lexi yi kombisa leswaku vuprofeta lebyi byi vulavula ha vona.

16. Hi byihi vuprofeta lebyi ntsumi yi byi vulaka, naswona yi ku kandziyisa njhani ku tiyiseka ka ku hetiseka ka byona?

¹⁶ Rungula ra Daniyele ri ya emahlweni ri ku: “Kutani ndzi twa munhu la ambaleke ntsembyana, loyi a a ri ehenhla ka mati ya xinambyana, loko a tlakusela voko rakwe ra xinene ematilweni, a hlambanya hi Loyi a hanyaka hilaha ku nga riki na makumu: ‘Swi ta va swa nkarhi lowu vekiweke, minkarhi leyi vekiweke ni xiphemu. Hi ku hatlisa loko ku fayeteriwa ka matimba ya vanhu vo kwetsima ku ta va ku herile, swilo hinkwaswo swi ta hela.’” (Daniyele 12:7) Leyi i mhaka leyikulu hakunene. Ntsumi yi tlakusa mavoko hamambirhi yi hlambanya, kumbexana yi endlela leswaku tintsumi letin’wana timbirhi ti swi vona ti ri ematlhelweni lama hambaneke ya nambu lowu lowu anameke. Xisweswo yi kandziyisa ku tiyiseka ka ku hetiseka ka vuprofeta lebyi. Kambe, xana minkarhi leyi yi vekiweke yi ta va rini? Nhlamulo ya kona a swi tiki ku yi kuma hambileswi wena u nga ehleketaka leswaku swa tika.

17. (a) Hi kwihi ku yelana loku nga kona eka vuprofeta lebyi tsariweke eka Daniyele 7:25, Daniyele 12:7 na Nhlavutelo 11:3, 7, 9? (b) Xana minkarhi yinharhu ni xiphemu yi lehe ku fikela kwihi?

¹⁷ Vuprofeta lebyi byi fana ni vuprofeta byin’wana byimbirhi hi ndlela yo hlamarisa. Byo sungula, lebyi hi byi kambisiseke eka Ndzima 9 ya buku leyi, byi kumeka eka Daniyele 7:25; byin’wana byi kumeka eka Nhlavutelo 11:3, 7, 9. Xiya ku yelana kun’wana loku nga kona. Hinkwako ku khumba nkarhi wa makumu. Vuprofeta lebyi habyimbirhi byi khumba malandza yo kwetsima ya Xikwembu, byi kombisa leswaku ma xanisiwa naswona ku ringana nkarhinyana ma tsandzeka ku endla ntirho wa le rivaleni wo chumayela. Vuprofeta byin’wana ni byin’wana byi komba leswaku malandza ya Xikwembu ma hanyanya kutani ma tlhela ma sungula ntirho wa wona, ma heta vaxanisi va wona matimba. Kutani vuprofeta byin’wana ni byin’wana byi boxa nkarhi wa ku nonon’hweriwa loku ka vakwetsimi. Vuprofeta habyimbirhi lebyi nga eka Daniyele (7:25 na 12:7) byi vulavula hi ‘nkarhi, minkarhi ni xiphemu xa nkarhi.’ Hi ntolovelo swidyondzi swi vula leswaku ku vuriwa minkarhi yinharhu ni xiphemu. Nhlavutelo yi vulavula hi nkarhi lowu fanaka, wu ri lowu vulaka tin’hweti ta 42 kumbe masiku ya 1 260. (Nhlavutelo 11:2, 3) Sweswo swi tiyisekisa leswaku minkarhi yinharhu ni hafu leyi nga eka Daniyele yi vulavula hi malembe manharhu ni hafu lawa rin’wana ni rin’wana ri nga ni masiku ya 360. Kambe, xana masiku lawa ya 1 260 ma sungule rini?

18. (a) Hi ku ya hi Daniyele 12:7, xana i yini lexi a xi ta fungha ku hela ka masiku ya 1 260? (b) Xana “matimba ya vanhu vo kwetsima” ma fayeteriwe rini eku heteleleni, naswona swi endlekise ku yini? (c) Xana masiku ya 1 260 ma sungule rini, naswona vatotiwa va ‘profete va ambale nguvu yo khwaxa’ hi ndlela yihi eka nguva yoleyo?

¹⁸ Vuprofeta byi swi veka erivaleni leswaku masiku lawa ya 1 260 a ma ta hela rini—loko “ku fayeteriwa ka matimba ya vanhu vo kwetsima ku ta va ku herile.” Exikarhi ka 1918, swirho leswi rhangelaka swa Watch Tower Bible and Tract Society, ku katsa ni muungameri wa yona J. F. Rutherford, swi khomiwile hi swihehlo swa mavunwa, swi nyikiwa swigwevo swo khotsiwa ni ku bohiwa nkarhi wo leha. Vakwetsimi va Xikwembu kunene va wu vonile ntirho wa vona ‘wu fayeteriwa,’ matimba ya vona ma hetiwa. Loko hi hlayela malembe manharhu ni xiphemu ku ya endzhaku ku sukela exikarhi ka 1918 swi hi fikisa eku heleni ka 1914. Enkarhini wolowo ntlawanyana wa vatotiwa a wu tilunghiselela ku pfuka ka nxaniso. Nyimpi yo Sungula ya Misava a yi sungurile, naswona ku kanetiwa ka ntirho wa vona a ku kula. Elembeni ra 1915, ndzimana ya vona ya lembe va yi teke eka xivutiso lexi Kreste a xi vutiseke valandzeri vakwe lexi nge: “Xana mi nga swi kota ku nwa eka xinwelo lexi ndzi nga ta nwa eka xona?” (Matewu 20:22) Hilaha ku boxiweke ka ha ri emahlweni hakona eka Nhlavutelo 11:3, nguva ya masiku ya 1 260 leyi sunguleke a yi ri nkarhi wa nhlomulo eka vatotiwa—a swi fana ni loko va profeta va ambale nguvu yo khwaxa. Nxaniso wu nyanye ku biha. Van’wana va vona va khotsiwile, van’wana va hlaseriwe hi mintlawa, kasi van’wanyana va twisiwe ku vava. Vo tala va tshoveke timbilu hi ku fa ka muungameri wo rhanga wa Sosayiti, ku nga C. T. Russell, hi 1916. Kambe, xana a ku ta endleka yini endzhaku ka loko nkarhi lowu wo tika wu hele hi ku dlayiwa ka vakwetsimi lava va nga nhlengeletano leyi chumayelaka?

19. Xana vuprofeta lebyi nga eka Nhlavutelo ndzima 11 byi hi tiyisekisa njhani leswaku vatotiwa a va nga ta miyetiwa nkarhi wo leha?

¹⁹ Vuprofeta lebyi yelanaka ni lebyi, lebyi kumekaka eka Nhlavutelo 11:3, 9, 11, byi kombisa leswaku endzhaku ka loko “timbhoni timbirhi” ti dlayiwile, ti etlela ehansi ti file nkarhi wo koma ntsena—masiku manharhu ni xiphemu—kukondza ti pfuxiwa. Hilaha ku fanaka, vuprofeta lebyi nga eka Daniyele ndzima 12 byi kombisa leswaku vakwetsimi a va nga ta miyela kambe a va langutane ni ntirho wo tala.

VA ‘ENDLIWA VA TENGA, VA BASISIWA NI KU ENDLIWA VA PFUMALA XISANDZU’

20. Hi ku ya hi Daniyele 12:10, hi yihi mikateko leyi a yi ta kumiwa hi vatotiwa endzhaku ka mintokoto ya vona yo nonon’hwa?

²⁰ Hilaha ku kombisiweke hakona eku sunguleni, Daniyele u tsale swilo leswi kambe a a nga swi twisisi. Kambe, u fanele a tivutisile loko vakwetsimi va ta herisiwa hi vaxanisi, hikuva u vutisile a ku, “Xiphemu xo hetelela xa swilo leswi xi ta va xihi?” Ntsumi yi angurile yi ku: “Famba, Daniyele, hikuva marito lawa ma endliwe xihundla, ma lemeriwa ku fikela enkarhini wa makumu. Vo tala va ta tiendla va tenga, va tibasisa ni ku pfumala xisandzu. Kunene lavo homboloka va ta endla hilaha ku hombolokeke, naswona a va kona vo homboloka lava va nga ta twisisa; kambe lava va nga ni vutlhari va ta twisisa.” (Daniyele 12:8-10) A ku ri ni ntshembo lowu tiyeke wa vakwetsimi! Ematshan’weni ya ku lovisiwa, a va ta basisiwa, va katekisiwa hi xiyimo lexi tengeke emahlweni ka Yehovha Xikwembu. (Malakiya 3:1-3) Ku twisisa ka vona timhaka ta moya a ku ta va pfuna leswaku va tshama va tengile emahlweni ka Xikwembu. Hilaha ku hambaneke, lavo homboloka a va ta ala ku twisisa swilo swa moya. Kambe leswi hinkwaswo a swi ta endleka rini?

21. (a) Nguva ya nkarhi leyi boxiweke ka ha ri emahlweni eka Daniyele 12:11 a yi ta sungula loko se ku ri ni swiyimo swihi? (b) Xana “xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo” a ku ri yini, naswona xi susiwe rini? (Vona bokisi eka tluka 298.)

²¹ Daniyele u byeriwe leswi: “Ku sukela enkarhini wa ku susiwa ka xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo kutani ku vekiwa nchumu lowu nyenyetsaka, lowu onhetelaka, ku ta va ni masiku ya 1 290.” Kutani nguva leyi a yi ta sungula loko se ku ri ni swiyimo swo karhi. “Xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo”—kumbe “gandzelo ra nkarhi ni nkarhi”a—a xi fanele xi susiwa. (Daniyele 12:11, nhlamuselo ya le hansi) Hi xihi xitlhavelo lexi ntsumi a yi vula xona? A hi switlhavelo swa swiharhi leswi nyikeriwaka etempeleni yihi ni yihi ya laha misaveni. Phela, hambi ku ri tempele leyi tshameke yi va kona eYerusalema a yo va “xifaniso xa swa xiviri”—tempele leyikulu ya moya ya Yehovha, leyi sunguleke ku tirha loko Kreste a va Muprista Lonkulu wa yona hi 29 C.E.! Etempeleni leyi ya moya, leyi yimelaka lunghiselelo ra Xikwembu ra vugandzeri byo tenga, ku hava xilaveko xa magandzelo ya xidyoho ya nkarhi ni nkarhi, hikuva “Kreste na yena u nyikeriwe kan’we swi helela kwalaho leswaku a byarha swidyoho swa vo tala.” (Vaheveru 9:24-28) Kambe, Vakreste hinkwavo va ntiyiso va swi endla switlhavelo etempeleni leyi. Muapostola Pawulo u tsarile: “Ha yena [Kreste] a hi nyikeleni eka Xikwembu xitlhavelo xa ku dzunisa nkarhi hinkwawo, ku nga mbhandzu wa milomu leyi endlaka xitiviso xa le rivaleni eka vito ra xona.” (Vaheveru 13:15) Kutani xiyimo lexi xo sungula xa vuprofeta—ku susiwa ka “xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo”—xi ve kona hi 1918 loko ntirho wo chumayela wu vonaka wu yimisiwile.

22. (a) “Nchumu lowu nyenyetsaka” lowu onhetelaka i yini, naswona wu vekiwe rini? (b) Xana nguva ya nkarhi leyi boxiweke ka ha ri emahlweni eka Daniyele 12:11 yi sungule rini, naswona yi hele rini?

²² Kambe ku vuriwa yini hi xiyimo xa vumbirhi—ku “vekiwa,” kumbe ku simekiwa ka “nchumu lowu nyenyetsaka, lowu onhetelaka”? Hilaha hi swi voneke hakona ebulweni ra hina ra Daniyele 11:31, nchumu lowu wu nyenyetsaka eku sunguleni a wu ri Ntwanano wa Matiko kutani endzhaku wu ve Nhlangano wa Matiko. Hayimbirhi ya nyenyetsa hikuva yi bumabumeriwile tanihi wona ntsena ntshembo lowu nga kona wa ku rhula ka misava. Xisweswo, etimbilwini ta vo tala, minhlangano leyi yi teka xikhundlha xa Mfumo wa Xikwembu! Ntwanano wu simekiwe ximfumo hi January 1919. Kutani enkarhini wolowo, swiyimo haswimbirhi swa Daniyele 12:11 swi hetisisiwile. Kutani masiku ya 1 290 ma sungule eku sunguleni ka 1919 ma famba ku ya fika eka xixikana (Hafu ya Misava ya le N’walungwini) xa 1922.

23. Xana vakwetsimi va Xikwembu va wu endlise ku yini nhluvuko wa ku va exiyin’weni lexi tengeke eka masiku ya 1 290 lama boxiweke ka ha ri emahlweni eka Daniyele ndzima 12?

²³ Enkarhini wolowo, xana vakwetsimi va endle nhluvuko leswaku va basisiwa ni ku endliwa va tenga emahlweni ka Xikwembu? Kunene va swi endlile! Hi March 1919 muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower ni vanakulobye va ntshunxiwile ekhotsweni. Endzhaku ka nkarhi va hlantswiwile eka swihehlo swa mavunwa leswi a va hehliwa ha swona. Hi ku lemuka leswaku ntirho wa vona a wu nga helanga, va hatlise va nghena entirhweni, va hlela ntsombano lowu a wu ta khomiwa hi September 1919. Elembeni rero, ku sungule ku humesiwa magazini lowu a wu fambisana ni Xihondzo xo Rindza. Eku sunguleni a wu vitaniwa The Golden Age (sweswi i Xalamuka!), nkarhi hinkwawo a wu seketela Xihondzo xo Rindza hi ku paluxa ku onhaka ka misava leyi handle ko chava ni hi ku pfuna vanhu va Xikwembu leswaku va tshama va basile. Eku heleni ka masiku ya 1 290 lama boxiweke ka ha ri emahlweni, vakwetsimi a va kongoma eka xiyimo xa ku basisiwa ni ku vuyeteriwa. Hi September 1922, hi nkarhinyana lowu nguva leyi yi heleke ha wona, va ve ni ntsombano lowu nga rivalekiki eCedar Point, Ohio, U.S.A. Wu nyike xikhutazo lexikulu malunghana ni ntirho wo chumayela. Hambiswiritano, a ka ha fanele ku endliwa nhluvuko wun’wana. Sweswo a swi salele nguva leyi xiyekaka, leyi tlhandlamaka.

NTSAKO WA VAKWETSIMI

24, 25. (a) Hi yihi nguva leyi boxiweke ka ha ri emahlweni eka Daniyele 12:12 naswona swi tikomba yi sungule ni ku hela rini? (b) Xana a xi ri xihi xiyimo xa moya xa masalela lama totiweke eku sunguleni ka masiku ya 1 335?

²⁴ Ntsumi ya Yehovha yi gimeta vuprofeta bya yona malunghana ni vakwetsimi hi marito lawa: “Wa tsaka loyi a tshamaka a languterile, loyi a fikaka emasikwini ya 1 335!” (Daniyele 12:12) Ntsumi a yi byi boxi vuthala bya leswaku nguva leyi yi sungula rini kumbe ku hela rini. Matimu ma kombisa leswaku yi tlhandlama nguva leyi nga emahlweni ka yona. Loko swi ri tano swi vula leswaku yi sukela eka xixikana xa 1922 ku ya fika eku heleni ka ximun’wana xa 1926 (Hafu ya Misava leyi nga eN’walungwini). Xana vakwetsimi va ve ni xiyimo xa ntsako eku heleni ka nguva yoleyo? Ina, hi tindlela ta nkoka ta moya.

²⁵ Ni le ndzhaku ka ntsombano wa 1922 (lowu kombisiweke eka tluka 302), vakwetsimi van’wana va Xikwembu a va ha langute swa nkarhi lowu hundzeke hi ku swi navela. Xisekelo lexikulu xa dyondzo eminhlanganweni ya vona a ka ha ri Bibele ni tivholumo ta Studies in the Scriptures, ta C. T. Russell. Enkarhini wolowo, a ku ri ni mavonelo lama andzeke ya leswaku elembeni ra 1925 a ku ta sungula ku pfuxiwa ka vafi ni ku kondleteriwa ka Paradeyisi emisaveni. Xisweswo, vo tala a va tirha va ri karhi va anakanya hi nkarhi wo karhi. Van’wana hi ku tikukumuxa a va ala ku hlanganyela entirhweni wo chumayela erivaleni. Lexi a ku nga ri xiyimo xo tsakisa.

26. Loko masiku ya 1 335 ma ya emahlweni, xana xiyimo xa moya xa vatotiwa xi cince njhani?

²⁶ Hambiswiritano, loko masiku ya 1 335 ma ya emahlweni, sweswo hinkwaswo swi sungule ku cinca. Ku chumayela ku ve ka nkoka, tanihi leswi ku simekiweke malunghiselelo ya leswaku un’wana ni un’wana a hamba a hlanganyela evutirhelini bya nsimu. Ku hleriwe minhlangano yo dyondza Xihondzo xo Rindza vhiki ni vhiki. Nkandziyiso wa March 1, 1925 (wa Xinghezi), a wu ri ni xihloko lexi nga rivalekiki lexi nge “Ku Tswariwa Ka Tiko,” lexi nyikeke vanhu va Xikwembu ku twisisa lokunene ka leswi endlekeke eka nguva yo sukela eka 1914 ku ya eka 1919. Endzhaku ka loko ku hundze 1925, vakwetsimi a va nga ha tirheli Xikwembu va ri karhi va anakanya hi siku leri nga ta fika hi ku hatlisa, leri vekiweke. Ematshan’weni ya sweswo, ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehovha a ku ri kona ka nkoka lowukulu. Ntiyiso lowu wa nkoka wu kombisiwile ku tlula rini na rini, eka nkandziyiso wa January 1, 1926, wa Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) exihlokweni lexi nge “I Mani La Nga Ta Komba Yehovha Xichavo?” Entsombanweni hi May 1926, ku humesiwe buku leyi nge Deliverance. (Vona tluka 302.) A yi ri yin’wana ya tibuku letintshwa leti tlhandlamanaka leti a ti ta siva Studies in the Scriptures. Vakwetsimi a va nga ha languti eka leswi hundzeke. Hi xivindzi a va langute enkarhini lowu taka ni le ntirhweni lowu a wu ta ta. Hikwalaho, hilaha ku profetiweke hakona, masiku ya 1 335 ma hele vakwetsimi va ri exiyin’weni xa ntsako.

27. Xana nkambisiso wa Daniyele ndzima 12 wu hi pfunisa ku yini ku va vona kahle vatotiwa va Yehovha?

²⁷ Ina, van’wana a va tiyiselanga eka nguva leyi yo nonon’hwa. A swi kanakanisi leswaku hi yona mhaka leyi endleke leswaku ntsumi yi kandziyisa nkoka wa ‘ku tshama va languterile.’ Lava va tiyiseleke va tlhela va tshama va languterile va katekisiwile swinene. Ku kambisisa Daniyele ndzima 12 swi endla mhaka leyi yi twisiseka. Hilaha ku vuriweke hakona ka ha ri emahlweni, vatotiwa va hanyanyile kumbe va pfuxiwa eku feni, hi tlhelo ra moya. Va nyikiwe ku twisisa loku hlawulekeke ka Rito ra Xikwembu, va nyikiwa matimba ya ku “famba-famba” endzeni ka rona, naswona hi ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima, va kota ku pfalula swihundla swa khale swinene. Yehovha u va basisile ni ku va endla va vangama hi tlhelo ra moya, va hatima kukota tinyeleti. Xisweswo, va endle vo tala va va exiyin’weni xo lulama swin’we na Yehovha Xikwembu.

28, 29. I yini leswi hi faneleke hi tiyimisela swona tanihi leswi ‘nkarhi wa makumu’ wu tshinelaka emakun’wini ya wona?

²⁸ Leswi ku nga ni mimfungho leyi hinkwayo ya vuprofeta ya “vakwetsimi va Loyi a Tlakukeke,” xana i yini lexi munhu a nga tiyimelelaka ha xona lexi nga endlaka leswaku a tsandzeka ku va vona ni ku tihlanganisa na vona? Ntshungu lowukulu lowu wu tihlanganisaka ni ntlawa lowu wu hungutekaka wa vatotiwa lowu tirhelaka Yehovha, wu langutane ni mikateko leyikulu. Hinkwerhu hi fanele hi tshama hi langutele ku hetiseka ka switshembiso swa Xikwembu. (Habakuku 2:3) Esikwini ra hina, Mikayele lowa Hosana Leyikulu, a ri karhi a yimile hikwalaho ka vanhu va Xikwembu ku ringana makume yo tala ya malembe. Ku nga ri khale u ta teka goza tanihi muavanyisi la vekiweke hi Xikwembu wa mafambiselo lawa ya swilo. Loko a endla sweswo, xana hina hi ta va hi ri kwihi?

²⁹ Nhlamulo ya xivutiso xexo yi titshege hi leswaku hi hlawula ku hanya vutomi bya vutshembeki sweswi kumbe e-e. Leswaku hi tiyisa ku tiyimisela ka hina ku endla tano tanihi leswi ‘nkarhi wa makumu’ wu tshinelaka, a hi kambisiseni ndzimana yo hetelela ya buku ya Daniyele. Loko hi bula ha yona eka ndzima leyi tlhandlamaka swi ta hi pfuna leswaku hi vona ndlela leyi Daniyele a yimeke ha yona emahlweni ka Xikwembu xa yena ni ndlela leyi a nga ta yima ha yona emahlweni ka xona enkarhini lowu taka.

[Nhlamuselo ya le hansi]

XANA U TWISISE YINI?

• Xana Mikayele u ‘yime’ hi nguva yihi, naswona u ta “yima” njhani naswona rini?

• Xana Daniyele 12:2 yi vulavula hi ku pfuxiwa ka vafi ka muxaka muni?

• Hi wahi masiku lama funghaka ku sungula ni ku hela ka

minkarhi yinharhu ni xiphemu leyi boxiwaka eka Daniyele 12:7?

masiku ya 1 290 lama boxiweke ka ha ri emahlweni eka Daniyele 12:11?

masiku ya 1 335 lawa ku profetiweke ha wona eka Daniyele 12:12?

• Xana ku nyikela nyingiso eka Daniyele ndzima 12 swi hi pfuna njhani leswaku hi vona vagandzeri va ntiyiso va Yehovha?

[Bokisi leri nga eka tluka 298]

U SUSIWA KA XITLHAVELO XA NKARHI HINKWAWO

Ebukwini ya Daniyele, marito lama nge “xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo” ma kumeka kantlhanu. Ma vula xitlhavelo xo dzunisa—“mbhandzu wa milomu”—lexi malandza ya Yehovha Xikwembu ma n’wi endlelaka xona nkarhi ni nkarhi. (Vaheveru 13:15) Ku susiwa ka xona loku boxiweke ka ha ri emahlweni ku vulavuriwa hakona eka Daniyele 8:11, 11:31 na 12:11.

Enkarhini wa tinyimpi hatimbirhi ta misava, vanhu va Yehovha va xanisiwile swinene eswivandleni swa “hosi ya le n’walungwini” ni “hosi ya le dzongeni.” (Daniyele 11:14, 15) Ku susiwa ka “xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo” ku endleke ekusuhi ni ku hela ka Nyimpi yo Sungula ya Misava loko ntirho wo chumayela wu yimisiwile exikarhi ka 1918. (Daniyele 12:7) Enkarhini wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, “xitlhavelo xa nkarhi hinkwawo” xi ‘susiwile’ hilaha ku fanaka ku ringana masiku ya 2 300 hi Mfumo wa Misava wa Anglo-Amerika. (Daniyele 8:11-14; vona Ndzima 10 ebukwini leyi.) Xi tlhele xi susiwa hi “mavoko” ya Manazi ku ringana nkarhi lowu wu nga boxiwiki eMatsalweni.—Daniyele 11:31; vona Ndzima 15 ebukwini leyi.

[Chati/Swifaniso leswi nga eka tluka 301]

TINGUVA TA MINKARHI YA VUPROFETA EKA DANIYELE

[Swifaniso leswi nga eka tluka 287]

Malandza lamakulu ya Yehovha ma yisiwe eku khotsiweni eAtlanta, Georgia, U.S.A. Ku suka eximatsini ku ya exineneni: (lava tshameke) A. H. Macmillan, J. F. Rutherford, W. E. Van Amburgh; (lava yimeke) G. H. Fisher, R. J. Martin, G. DeCecca, F. H. Robison na C. J. Woodworth

[Swifaniso leswi nga eka tluka 299]

Mintsombano leyi nga rivalekiki yi khomiwile eCedar Point, Ohio, U.S.A., hi 1919 (ehenhla) na 1922 (ehansi)

[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 302]