November

Sathana u vule leswaku vanhu va tirhela Xikwembu hikwalaho ka leswi va lavaka ku vuyeriwa. (Yobo 2:4, 5) Xana Sathana u cincile? Nikatsongo! Loko Sathana a hlongoriwe etilweni, u ye emahlweni a hehla malandza yo tshembeka ya Xikwembu. (Nhlav. 12:10) Ninamuntlha, Sathana wa ha ya emahlweni a hehla vanhu hi ku vula leswaku va gandzela Xikwembu hileswi va lavaka ku vuyeriwa. U swi langutele hi mahlongati ku hi vona hi bakanya mfanelo ya Xikwembu yo fuma ni ku tshika ku xi tirhela. Loko u ri endzingweni, tivone hi mahlo ya mianakanyo u ri xiyin’weni lexi. Sathana ni madimona yakwe va le tlhelweni ra vona. Va ku langutile ku vona leswi u nga ta swi endla naswona va vula leswaku u ta lahla thawula. Eka tlhelo lerin’wana ku na Yehovha, Yesu Kreste Hosi ya hina, vatotiwa lava pfuxiweke ni tintsumi ta magidi. Nakambe va swi vona swiphiqo leswi u nga na swona naswona va le ku ku seketeleni! Va tsakile ku vona leswaku wa swi kota ku tiyisela ni ku tshama u tshembekile eka Yehovha. U nga teka xikombelo xa Yehovha eka ndzimana ya namuntlha tanihi lexi taka eka wena hi ku kongoma. w16.04 2:8, 9

Loko u kota ku lulamisa mholovo, u ta va u “kume makwenu.” Kambe loko u vulavule ni makwenu ko hlayanyana naswona mi nga swi koti ku endla ku rhula u fanele u kombela mpfuno eka vakulu. Hakanyingi a swi bohi ku tirhisa magoza hinkwawo lama nga eka Matewu 18:15-17. Leswi swa khutaza. Ha yini hi vula tano? Hikuva mikarhi yo tala mudyohi u xiya xihoxo xakwe kutani a xi lulamisa, kutani a swi bohi leswaku a susiwa. Makwerhu loyi a khunguvanyisiweke u fanele a rivalela makwenu leswaku ku va ni ku rhula. Kutani ndzayo ya Yesu yi swi veka erivaleni leswaku a hi fanelanga hi hatlisela ku ya eka vakulu. Hi fanele hi kombela mpfuno eka vakulu endzhaku ka loko hi landzele magoza mambirhi yo sungula ni loko ku ri ni vumbhoni lebyi khomekaka bya leswaku makwerhu u hi dyoherile. w16.05 1:15, 16

Tanihi leswi hi nga seketeliki mimfumo ya vanhu, a hi kingindziwi hi ripfalo loko hi byela vanhu leswaku i Mfumo wa Xikwembu ntsena lowu nga ta tlhantlha swiphiqo swa vanhu. Vukhongeri bya mavunwa byi katseka eka tipolitiki naswona leswi swi endla leswaku ku nga vi na vun’we. Tanihi leswi hi nga katsekiki eka tipolitiki, hi ni vun’we ni vamakwerhu emisaveni hinkwayo. (1 Pet. 2:17) Kambe loko makumu ya mafambiselo ya Sathana ma ya ma tshinela, swi ta ya swi tika swinene leswaku hi nga katseki eka tipolitiki. Namuntlha vanhu a va “[lavi] ntwanano hambi wu ri wihi,” va “[ome] tinhloko,” naswona va ta ya va nga ri na vun’we. (2 Tim. 3:3, 4) Van’wana va vamakwerhu se va khumbeka hikwalaho ka ku cinca ka tipolitiki hi xitshuketa ematikweni ya vona. Hi yona mhaka hi faneleke hi tilunghiselela sweswi leswaku hi nga katseki eka tipolitiki hambiloko swiyimo swi tika swinene. w16.04 4:3, 4

Vanhu van’wana va vona onge va nga endla xin’wana ni xin’wana lexi va xi lavaka. Kambe hina hi lava ku endla leswi tsakisaka Yehovha. Hikwalaho loko hi nga si endla xiboho, hi fanele hi anakanya hi leswi Bibele yi swi vulaka kutani hi endla hilaha yi vulaka ha kona. Hi xikombiso, Bibele yi hi byela ndlela leyi Xikwembu xi titwaka ha yona hi ku tirhisa ngati, kutani hi landzela leswi yi swi vulaka. (Gen. 9:4; Mint. 15:28, 29) Hi nga khongela eka Yehovha leswaku a hi pfuna ku endla swiboho leswi nga ta n’wi tsakisa. Swiboho leswi hi swi endlaka swa hi khumba. Xiboho lexinene xi nga hi pfuna leswaku hi tshinela eka Yehovha. Xiboho xo biha xi nga onha vuxaka bya hina na yena. Swiboho swa hina swi nga tlhela swi khumba vanhu van’wana. A hi lavi ku endla nchumu lowu nga ta khunguvanyisa vamakwerhu kumbe wu tsanisa ripfumelo ra vona. Nakambe a hi lavi ku vanga swiphiqo exikarhi ka vamakwerhu evandlheni. Kutani i swa nkoka leswaku hi endla swiboho leswinene.—Rhom. 14:19. w16.05 3:4, 5

Hi nga tiyiseka leswaku Yehovha wa tsaka loko hi tirhisa nkarhi wa hina hi vutlhari ku hlaya ni ku dyondza Bibele ni minkandziyiso ya hina. (Efe. 5:15, 16) Hambiswiritano, ku ni khombo leri hinkwerhu ka hina hi faneleke hi ri papalata. Hi rihi khombo ra kona? Loko hi nga tivoneli, hi nga ha ehleketa leswaku swiyenge swo karhi swa le Bibeleni kumbe minkandziyiso yo karhi a swi hi khumbi. Hi xikombiso, ku vuriwa yini hi loko xiyenge xo karhi xa le Bibeleni xi vonaka xi nga tirhi eka xiyimo xa hina? Kumbe loko nkandziyiso wo karhi wu nga tsaleriwanga hina? Xana hi hlaya rungula rolero hi ku hatlisa kumbe hi ri papalata hi ku helela? Loko swi ri tano, hi nga ha hundziwa hi rungula ra nkoka leri nga hi pfunaka. Hi fanele hi tsundzuka leswaku rungula hinkwaro leri hi ri kumaka ri huma eka Yehovha. w16.05 5:5, 6

Yehovha u tirhisa vandlha ni vakulu leswaku a hi vumba. Hi xikombiso, loko vakulu va xiya leswaku hi ni ku tsana ko karhi va ringeta ku hi pfuna. Hambiswiritano, a va hi nyiki ndzayo hi ku ya hi vonelo ra vona. Ku ri na sweswo, va khongela eka Yehovha hi ku titsongahata va kombela ku twisisa ni vutlhari. Kutani va endla ndzavisiso hi ku tirhisa Bibele ni minkandziyiso ya hina leswaku va kuma rungula leri nga ta hi pfuna. Loko hi twisisa ndlela leyi Yehovha a hi vumbaka ha yona, swi ta hi pfuna leswaku hi va ni vuxaka lebyinene ni vamakwerhu. Nakambe, hi ta tlhela hi va ni langutelo lerinene hi vanhu va le nsin’wini ya hina ku katsa ni swichudeni swa hina swa Bibele. Yehovha a nga va sindzisi vanhu leswaku va hundzuka, kambe ku ri na sweswo u va dyondzisa milawu yakwe leyi baseke. Kutani vona va fanele va hlawula loko va lava ku hundzuka. w16.06 1:13, 14

Muapostola Yohane u vule leswaku loko munhu a rhandza swilo swa misava leyi, ku nga “ku navela ka nyama ni ku navela ka mahlo ni ku bombisa rifuwo ra munhu ra vutomi” kutani “rirhandzu ra Tatana a ri kona eka yena.” (1 Yoh. 2:15, 16) Kutani hi fanele hi tikambisisa nkarhi ni nkarhi leswaku hi vona loko hi rhandza misava. Hi nga kuma leswaku hi sungule ku rhandza vuhungasi, vanhu ni tifexeni ta misava leyi. Kumbexana hi lava ku dyondzeka leswaku hi ta endla “swilo leswikulu.” Misava leyintshwa yi kwala nyongeni. Kutani hi fanele hi tsundzuka marito ya Muxe lama khutazaka swinene lama nga eka Deteronoma 6:4! Loko hi swi twisisa ni ku tshemba leswaku “Yehovha Xikwembu xa hina i Yehovha un’we,” hi ta gandzela yena ntsena ni ku n’wi tirhela hi ndlela leyi a yi lavaka.—Hev. 12:28, 29. w16.06 3:14

I swilo switsongo ntsena leswi hi swi lavaka leswaku hi kota ku hanya. Hi xikombiso, hi lava swakudya, swiambalo ni ndhawu yo tshama. Kambe ku ni swilo swo tala ngopfu leswi hi swi lavaka. Naswona vanhu vo tala a va swi xiyi leswaku swilo tala leswi va swi lavaka a swi bohi. Munhu loyi a tshamaka etikweni leri sweleke a nga ha lava swilo leswi hambaneke eka leswi laviwaka hi munhu loyi a tshamaka etikweni leri fuweke. Etindhawini tin’wana, vanhu va nga ha lava ku va ni selfoni, xithuthuthu kumbe ku va ni ndhawu yitsongo. Kasi etindhawini tin’wana, vanhu va lava ku va ni swiambalo swo tala swo durha, yindlu leyikulu kumbe movha wo durha swinene. Kambe ku nga khathariseki laha hi tshamaka kona kumbe mali leyi hi nga na yona, hi nga ha sungula ku ya hi lava swilo swo tala swinene leswi nga bohiki ni leswi hi nga kotiki ku swi fikelela.—Hev. 13:5 w16.07 1:1-3

Vanhu vo tala namuntlha va vona onge a swi bohi ku va va tiva Xikwembu. (Mat. 5:3) Ku ri na sweswo, va tirhisa matimba ni nkarhi wa vona wo tala leswaku va kuma swilo swo tala swa misava leyi. (1 Yoh. 2:16) Hi lava moya wa Xikwembu leswaku wu kongomisa ndlela leyi hi anakanyaka ha yona ku nga ri ku kongomisiwa hi moya wa misava. Yehovha wa hi pfuna hi ku tirhisa moya wakwe leswaku hi twisisa leswi nga ta endleka ku nga ri khale. (1 Kor. 2:12) Kambe hi fanele hi tivonela. Hambi ku ri swilo leswi hi swi toloveleke swi nga hi kavanyeta ku tirhela Yehovha. (Luka 21:34, 35) Van’wana va nga vula leswaku hi swiphukuphuku loko hi tshemba leswaku hi hanya emasikwini yo hetelela. (2 Pet. 3:3-7) Kambe a hi fanelanga hi va pfumelela leswaku va hi heta matimba. Hi ni vumbhoni lebyi nga erivaleni bya leswaku makumu ma ta fika ku nga ri khale. Loko hi lava leswaku moya wa Xikwembu wu hi kongomisa hi fanele hi va kona eminhlanganweni ni vamakwerhu nkarhi ni nkarhi. w16.07 2:13, 14

Vanhu vo tala va khongela hikuva xikhongelo xi va endla va tsaka, kambe entiyisweni a va pfumeli leswaku Xikwembu xa swi yingisa swikhongelo swa vona. Va fanele va swi tiva leswaku Yehovha i “Mutwi wa xikhongelo.” Yesu u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Loko mi kombela xin’wana ni xin’wana hi vito ra mina, ndzi ta xi endla.” (Yoh. 14:14) Leswi swi vula leswaku hi nga khongelela “xin’wana ni xin’wana” lexi fambisanaka ni ku rhandza ka Yehovha. Yohane u tsale a ku: “Ku tiyiseka loku hi nga na kona ha xona, i ka leswaku, ku nga khathariseki leswaku i yini lexi hi xi kombelaka hi ku ya hi ku rhandza ka xona, xa hi twa.” (1 Yoh. 5:14) I swinene ku pfuna vanhu ku twisisa leswaku xikhongelo a ko va nchumu lowu va endlaka va tsaka ntsena kambe i ndlela yo tshinelela “xiluvelo [xa Yehovha] xa musa lowu nga faneriwiki”! (Hev. 4:16) Loko hi dyondzisa vanhu ndlela leyinene yo khongela, ni ku khongela eka Munhu la faneleke naswona va khongelela swilo leswi faneleke, hi va pfuna leswaku va va vanghana va Yehovha ni ku va va chaveleleka loko va xaniseka.—Ps. 4:1; 145:18. w16.07 4:11, 12

Handle ko kanakana marito lawa ma kombisa ndlela leyi Timbhoni hinkwato ta Yehovha to tshembeka ti titwaka ha yona. Kambe ku vuriwa yini loko vuvabyi kumbe ku dyuhala swi ku sivela leswaku u nga ha heti nkarhi lowu a wu wu heta eku sunguleni? Minkarhi hinkwayo tsundzuka leswaku u dzunisa Xikwembu loko u chumayela vaongori ni madokodela ni vanhu van’wana. Loko u pfaleriwe ekhotsweni hikwalaho ka ripfumelo ra wena, u nga swi kota ku byela van’wana hi Yehovha naswona sweswo swa n’wi tsakisa. (Swiv. 27:11) Wa tsaka swinene loko u n’wi tirhela hambiloko swirho swa ndyangu wa wena swi nga n’wi tirheli. (1 Pet. 3:1-4) Hambiloko swiyimo swi tika swinene, u nga swi kota ku dzunisa Yehovha ni ku endla ni ku va ni vuxaka lebyinene na yena. Handle ko kanakana Yehovha u ta ku katekisa loko u pfuna vanhu leswaku va dyondza hi switshembiso leswinene swa Xikwembu. w16.08 3:19, 20

Leswi a swi vuli swona leswaku wanuna u antswa ku tlula nsati wakwe. Swi pfuna wansati leswaku a hetisisa vutihlamuleri bya yena lebyi Xikwembu a xi lava leswaku Evha a byi hetisisa loko xi ku: “A hi swinene leswaku [Adamu] a hambeta a tshama a ri yexe. Ndzi ta n’wi endlela mupfuni, a va muhetisisi wa yena.” (Gen. 2:18) Kreste, “nhloko ya vandlha,” u kombise rirhandzu leri wanuna la nga Mukreste a faneleke a ri kombisa leswaku a va nhloko ya ndyangu leyinene. Nakambe loko a endla tano nsati wakwe u ta titwa a sirhelelekile naswona swi ta n’wi olovela ku n’wi xixima, ku n’wi seketela ni ku titsongahata eka yena. Leswaku valandzeri va Yesu va tekelela xikombiso xakwe va fanele va rhandzana tanihi leswi na yena a va rhandzeke. (Yoh. 13:34, 35; 15:12, 13; Efe. 5:25) Rirhandzu leri vatekani va Vakreste va kombisanaka rona ri fanele ri va rikulu lerova va fanele va tiyimisela hambi ku ri ku felana. w16.08 2:3, 4

Marito ya wena lama khutazaka ma nga va khumba swinene van’wana. U nga va pfuna leswaku va ya emahlweni va tirhela Yehovha. Loko u ri eminhlanganweni, u nga yi tekeli ehansi ndlela leyi u nga khutazaka van’wana ha yona hi ku yimisa voko ni ku nyikela tinhlamulo leti khutazaka. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, mavoko ya Nehemiya ni lava a ri na vona ma tiyisiwile leswaku va endla ntirho wo pfuxeta makhumbi ya muti wa Yerusalema. Kutani va hete ntirho wolowo hi masiku ya 52 ntsena! (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemiya a a ngo va mulanguteri wa ntirho ntsena. Na yena u wu endlile ntirho lowu wo pfuxeta. (Neh. 5:16) Hilaha ku fanaka, vakulu vo tala va tekelela Nehemiya hi ku pfuneta eka matsima yo aka kumbe va basisa ni ku khathalela Holo ya Mfumo. Loko vakulu va tirha ni vahuweleri ensin’wini ni ku endla maendzo ya vurisi, va va va tiyisa mavoko ya lava tsaneke ni lava tshikilelekeke.—Esa. 35:3, 4. w16.09 1:15, 16

Vanhu va Xikwembu va tikarhatela ku tirhisa ndzayo ya le Bibeleni leyi nge: “Hikokwalaho, dlayani swirho swa miri wa n’wina leswi nga emisaveni malunghana ni vumbhisa, thyaka, ku navela ka vuxaka bya rimbewu.” (Kol. 3:2, 5) A hi lavi ku endla leswaku vamakwerhu swi va tikela ku yingisa ndzayo yoleyo. Vamakwerhu lava tshikeke ku tikhoma hi ndlela yo biha hi timhaka ta masangu ni sweswi va nga ha va va lwisana ni ku navela loku ko biha. (1 Kor. 6:9, 10) A hi swi lavi ku endla leswaku swi va tikela ku lwisana ni ndzingo wolowo, a hi swona ke? Loko hi ri ni vamakwerhu, ndlela leyi hi ambalaka ha yona yi fanele yi pfuna ku endla leswaku vandlha ri tshama ri tengile. Hi ni ntshunxeko wo hlawula ndlela leyi hi lavaka ku ambala ha yona. Nilokoswiritano, hinkwerhu ka hina hi ni vutihlamuleri byo ambala hi ndlela leyi nga ta endla leswaku van’wana swi va olovela ku tshama va tengile ni ku yingisa milawu ya Xikwembu ya ku anakanya, ku vulavula ni ku tikhoma hi ndlela leyi kwetsimaka.—1 Pet. 1:15, 16. w16.09 3:9, 10

Mpatswa wun’wana wa le Furwa wu vule leswi: “Hi ni ripfumelo eka Yehovha, kambe sweswo a swi vuli swona leswaku vana va hina na vona va ta va na rona.” Wu tlhele wu ku: “Ripfumelo a hi ndzhaka. Vana va hina va va na rona hakatsongotsongo.” Makwerhu un’wana wa le Australia u tsale a ku: “Ku pfuna n’wana wa wena leswaku a va ni ripfumelo leri tiyeke swa tika swinene. . . . U nga ha ehleketa leswaku u xi hlamule kahle xivutiso xa n’wana wa wena. Kambe hi ku famba ka nkarhi a nga ha tlhela a ku vutisa xivutiso lexi fanaka! Tinhlamulo leti nga enerisaka n’wana wa wena namuntlha swi nga ha endleka ti nga n’wi enerisi mundzuku. Swi nga lava leswaku mi tshamela ku bula hi mhaka yoleyo.” Loko u ri mutswari, xana minkarhi yin’wana u titwa onge a wu swi koti ku hetisisa vutihlamuleri bya wena byo dyondzisa ni ku pfuna vana va wena ku va vavanuna ni vavasati lava nga ni ripfumelo leri tiyeke? I ntiyiso leswaku a nga kona ni un’we wa hina loyi a nga swi kotaka hi vutlhari byakwe! (Yer. 10:23) Kambe hi nga swi kota ntsena loko hi lava nkongomiso wa Xikwembu. w16.09 5:1, 2

Vanhu lava humaka ematikweni man’wana va langutana ni ntlhontlho wo tolovelana ni ndhavuko wa tiko leri va nga eka rona. Rhuti u va vekele xikombiso lexinene loko swi ta emhakeni leyi. Xo sungula, u xixime ndlela leyi tiko leri a ri eka rona a ri endla swilo ha yona hi ku kombela mpfumelelo wo khwaja. (Rhu. 2:7) A nga tirhisanga mfanelo leyi hi ndlela yo biha onge hiloko a kolotiwa swo karhi. Xa vumbirhi, u kombise ku tlangela musa lowu a kombisiweke wona. (Rhu. 2:13) Loko vanhu lava humaka ematikweni man’wana va tikhoma hi ndlela yoleyo, vaakatiko va kwalaho swin’we ni vamakwerhu va ta va xixima. Swa hi tsakisa leswi Yehovha hikwalaho ka musa wakwe lowu nga faneriwiki a pfumelelaka vanhu va mixaka hinkwayo leswaku va twa mahungu lamanene. Etikweni ra vona va nga ha va nga swi kotanga ku dyondza Bibele kumbe ku hlanganyela ni vanhu va Yehovha hi ku ntshunxeka. Kambe sweswi va ni nkarhi wo endla tano, xana a hi fanelanga hi va pfuna leswaku va nga titwi va lahlekile loko va ri na hina? w16.10 1:17-19

Namuntlha vagandzeri va Xikwembu va timiliyoni va tekelela xikombiso xa Yesu hi ku tshama va anakanyisisa hi ntshembo lowu va nga na wona naswona a va yi pfumeleli miringo leswaku yi tsanisa ripfumelo ra vona. Xiya mhaka ya Rudolf Graichen, loyi a velekiweke eJarimani hi 1925. U vule leswaku u tsundzuka swifaniso swa timhaka ta le Bibeleni leswi a swi hayekiwe emakhumbini ya ka vona. U tsale a ku, “Eka xifaniso xin’wana a ku kombisiwe mhisi ni xinyimpfana, ximbutana ni yingwe, rhole ni nghala hinkwaswo swi tshame swin’we hi ku rhula swi rhangeriwa hi xifanyetana. . . . Ni sweswi ndza ha swi tsundzuka swifaniso leswi.” (Esa. 11:6-9) Hambileswi Rudolf a xanisiweke malembe yo tala hi ndlela ya tihanyi, laha ro sungula a xanisiweke hi Manazi Gestapo kutani hi ku famba ka nkarhi a xanisiwa hi ntlawa wa Communist Stasi of East Germany, kambe u hambete a yi langutela hi mahlongati paradeyisi. Miringo yin’wana leyikulu leyi Rudolf a langutaneke na yona i ku feriwa hi mana wakwe, loyi a dlayiweke hi vuvabyi bya thayifosi enkampeni ya nxaniso ya le Ravensbrück, ni ku va tata wakwe a tsana eripfumelweni laha a sayineke maphepha yo kombisa leswaku u tshika ku va Mbhoni ya Yehovha. w16.10 3:12-14

Malandza ya Yehovha ma yi xixima swinene Bibele leyi nga buku ya Xikwembu. Tanihi leswi hi nga hetisekangiki, mikarhi yin’wana hi nyikiwa ndzayo ya le Matsalweni. Xana hi endla yini loko hi tshinyiwa? Anakanya hi xikombiso xa Efodiya na Sintika Vakreste va le nkarhini wa vaapostola. Ku tshame ku va ni swiphiqo leswikulu exikarhi ka vavasati lava, lava totiweke. Swiphiqo leswi veke kona exikarhi ka Efodiya na Sintika swi nga ha va swi endle leswaku ku nga vi na ku rhula evandlheni. Hambileswi Bibele yi nga boxiki leswi endlekeke kambe swi tikomba onge vamakwerhu lava va tirhise ndzayo ya rirhandzu leyi Pawulo a va nyikeke yona. (Filp. 4:2, 3) Swiyimo swo fana ni leswi swa endleka emavandlheni ya hina namuntlha naswona minkarhi yin’wana swi vanga swiphiqo. Hambiswiritano, swiphiqo swa muxaka lowu swi nga lulamisiwa kumbe ku papalatiwa loko hi tirhisa ndzayo leyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu. Loko hi teka Rito ra Xikwembu ri ri ra nkoka swinene evuton’wini bya hina hi ta endla hinkwaswo leswi ri swi vulaka.—Ps. 27:11. w16.11 3:1-3

Hinkwerhu ha swi lava ku khutaziwa, ngopfungopfu loko ha ha kula. Timothy Evans loyi a nga mudyondzisi u ri: “Leswi swimilana swi lavaka mati, vana na vona va lava ku khutaziwa. N’wana u titwa a ri wa nkoka ni ku rhandziwa loko a khutaziwa.” Kambe leswi hi hanyaka eminkarhini yo tika, vanhu va ni vutianakanyi, a va na rirhandzu naswona a va khutazi van’wana. (2 Tim. 3:1-5) Sathana Diyavulosi u lava ku hi heta matimba hikuva wa swi tiva leswaku sweswo swi nga tsanisa vuxaka bya hina na Yehovha. Sathana u tirhise maxangu ni swihehlo leswaku a heta Yobo matimba kambe u tsandzekile. (Yobo 2:3; 22:3; 27:5) Hi nga lwisana na Diyavulosi hi ku khutaza swirho swa ndyangu ni vamakwerhu evandlheni. Sweswo swi ta pfuna leswaku makaya ya hina ni Holo ya Mfumo ku va ndhawu leyi nga ni ntsako ni nsirhelelo. w16.11 1:4, 6

Hi va-1501 C.E ku ve ni vavanuna lava a va ri ni xivindzi lava sunguleke ku hundzuluxela Rito ra Xikwembu hi tindzimi leti a ti vulavuriwa hi vanhu vo tala. Kutani loko se Bibele yi sungula ku kumeka vanhu va sungule ku yi hlaya. Kutani a va vutisa swivutiso swo fana ni leswi: ‘Hi kwihi laha Bibele yi vulaka leswaku munhu u fanele a hakela mufundhisi leswaku a ta lahliwa hi ku ya hi mukhuva wa kereke? Hi kwihi eBibeleni laha yi vulavulaka hi vapapa ni vaprista lavakulu?’ Vafundhisi va hlundzuke ngopfu loko vanhu va sungula ku va vutisa swivutiso leswi. Va lave ndlela yo tisirhelela. Va gweve vanhu lava a va ala tidyondzo ta vona. Vafundhisi va yise vanhu lava eka Mfumo leswaku va ya dlayiwa. Xikongomelo xa vona a ku ri ku tshikisa vanhu ku hlaya Bibele ni ku va tshikisa ku kaneta tidyondzo ta kereke. Naswona rhengu leri ri tirhile. Nilokoswiritano, ku ve ni vanhu va nga ri vangani lava a va ri ni xivindzi lava nga pfumelangiki ku chavisiwa hi Babilona Lonkulu. Se a va tsongole ntiyiso naswona a va lava ku tiva swo tala! w16.11 4:13

Mukreste u fanele a tshembeka. (Efe. 4:25) Sathana i “tata wa mavunwa.” Ananiya ni nsati wakwe va file hikwalaho ka ku hemba. A hi swi lavi ku va tekelela, kutani hi papalata ku hemba. (Yoh. 8:44; Mint. 5:1-11) Ku tshembeka a hi ku vulavula ntiyiso ntsena. Entiyisweni, ku tshembeka ka hina hi kona ku nga ta kombisa ndlela leyi hi wu tlangelaka ha yona musa wa Xikwembu lowu nga faneriwiki. Ku hemba i ku vula nchumu lowu nga riki ntiyiso. Kambe Yehovha u lava leswaku vanhu vakwe va tshembeka eka swilo hinkwaswo. U byele Vaisrayele a ku: “Mi fanele mi tikombisa mi ri lava kwetsimaka, hikuva mina Yehovha Xikwembu xa n’wina ndza kwetsima.” Kutani u va nyike swikombiso swa ndlela leyi va nga kwetsimaka ha yona. U te: “Mi nga tshuki mi yiva, naswona mi nga tshuki mi va lava xisaka, eka n’wina ku nga tshuki ku va ni loyi a kanganyisaka munhu-kulobye.” (Lev. 19:2, 11) Lexi twisaka ku vava, munhu loyi a nga hembiki a nga swi kota ku kanganyisa van’wana. w16.12 1:17, 18

EBibeleni hi kuma marito ya Yesu lama thovaka mbilu. Marito yakwe ni tidyondzo takwe a swi phyuphyisa timbilu ta vayingiseri vakwe. Mitshungu a yi khitikanela eka yena hikuva a yi swi tiva leswaku u rhurisa timbilu ta lava tshikilelekeke ni ku tiyisa lava tsaneke. (Mat. 11:28-30) U kombise leswaku wa khathala hi vuxaka bya van’wana ni Xikwembu, ndlela leyi va titwaka ha yona na hi swilaveko swa vona. (Mar. 6:30-32) Ninamuntlha Yesu wa ha khathala hi hina. Na wena u nga pfuneka hilaha vaapostola lava a va famba na Yesu va pfunekeke ha kona. A swi bohi leswaku u va na Yesu hi ku kongoma leswaku a ku chavelela. Leswi a nga Hosi etilweni u ya emahlweni a hi twela vusiwana. Kutani loko u tshikilelekile u ta ku kombisa tintswalo a ‘ku pfuna hi nkarhi wa kona.’ I ntiyiso leswaku Yesu u ta ku pfuna leswaku u hlula ku vilela naswona u ta ku nyika ntshembo ni ku ku tiyisa.—Hev. 2:17, 18; 4:16. w16.12 3:4, 6

Nowa a a hanya ni vanhu lava ‘a va tele hi madzolonga’ naswona a va tikhoma ku biha. (Gen. 6:4, 9-12) Hambileswi Nowa a chumayeleke hi xitsundzuxo xa Yehovha hi ku hiseka, a a nga ta sindzisa vanhu leswaku va amukela rungula rero kumbe a endla leswaku Ndhambi yi hatla yi fika. Nowa a a fanele a tshemba leswaku Yehovha u ta hetisisa xitshembiso Xakwe xo herisa vubihi lebyi a byi ri kona ni ku tshemba leswaku u ta swi endla hi nkarhi lowu faneleke. (Gen. 6:17) Na hina hi hanya emisaveni leyi taleke hi vubihi naswona ha swi tiva leswaku Yehovha u hi tshembisa ku yi herisa. (1 Yoh. 2:17) Kutani a hi nge sindzisi vanhu leswaku va amukela “mahungu lamanene . . . ya Mfumo.” Nakambe a hi nge swi koti ku endla leswaku “nhlomulo lowukulu” wu fika hi ku hatlisa. (Mat. 24:14, 21) Ku fana na Nowa, hi fanele hi va ni ripfumelo leri tiyeke ni ntshembo wa leswaku ku nga ri khale Xikwembu xi ta herisa vubihi. (Ps. 37:10, 11) Ha tiyiseka leswaku Yehovha a nge byi pfumeleli vubihi leswaku byi ya emahlweni ku tlula nkarhi lowu a wu vekeke.—Hab. 2:3. w17.01 1:5-7

Namuntlha vanhu vo tala va tirhisa ntshunxeko wa vona wo tihlawulela hi ndlela yo biha kumbe va wu tirhisela ku twisa van’wana ku vava. Hilaha Bibele yi profeteke ha kona, “emasikwini yo hetelela” vanhu va ta va “lava nga nkhensiki.” (2 Tim. 3:1, 2) Onge hi nga yi tirhisa kahle nyiko leyi ya risima leyi humaka eka Yehovha. Kutani hi nga swi papalata njhani ku wu tirhisa hi ndlela yo biha ntshunxeko wa hina wo tihlawulela? Hinkwerhu hi ni ntshunxeko wo tihlawulela vanghana, ndlela leyi hi ambalaka ni ku tisasekisa ha yona swin’we ni vuhungasi. Hambiswiritano, ntshunxeko wa hina wu nga ha va “xisirhelelo xa leswo biha” loko hi hlawula ku lawuriwa hi ndlela leyi hi titwaka ha yona kumbe ku tekelela mikhuva ya vanhu lava nga tirheliki Yehovha. (1 Pet. 2:16) Ematshan’weni yo tirhisa ntshunxeko lowu hi “nkucetelo wa swa nyama,” hi tiyimisele ku ‘endla hinkwaswo leswaku hi vangamisa Xikwembu.’—Gal. 5:13; 1 Kor. 10:31. w17.01 2:12-14

Xikombiso xa Nehemiya, xi kombisa ndlela leyi ku titsongahata swi nga hi pfunaka ha yona leswaku hi papalata ku titshemba loko hi kuma swiavelo leswi engetelekeke. Loko nkulu a titshega hi ntokoto lowu a nga na wona a nga ha sungula ku langutela timhaka ta vandlha handle ko khongela eka Yehovha. Van’wana va nga ha rhanga hi ku endla swiboho kutani endzhaku va kombela Yehovha leswaku a swi katekisa. Xana sweswo swi kombisa ku titsongahata? Munhu loyi a titsongahataka minkarhi hinkwayo wa tsundzuka leswaku vuswikoti ni swiavelo swakwe a swi tluli vuxaka bya yena ni Xikwembu. Ku nga khathariseki vuswikoti lebyi hi nga na byona, a hi fanelanga hi titshemba, ngopfungopfu loko hi langutane ni swiyimo leswi tolovelekeke. (Swiv. 3:5, 6) Tanihi swirho swa nhlengeletano ya Xikwembu, hi fanele hi tikarhatela ku hetisisa vutihlamuleri bya hina ekaya ni le vandlheni ku ri ni ku lava vutihlamuleri lebyi engetelekeke.—1 Tim. 3:15. w17.01 4:7, 8

Ku sukela eku sunguleni Yehovha a a lava leswaku vanhu va hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni. (Gen. 1:28; Ps. 37:29) U nyike Adamu na Evha tinyiko to tala leti a ti ta endla leswaku va tiphina hi vutomi. (Yak. 1:17) Yehovha u tlhele a va nyika ntshunxeko wo tihlawulela, vuswikoti byo anakanya ni byo rhandza ni ku tsakela xinghana. Muvumbi u vulavule na Adamu a n’wi dyondzisa ndlela leyi a fanele a n’wi yingisa ha yona. Adamu u tlhele a dyondza ku tikhathalela, ku khathalela swiharhi ni ntanga. (Gen. 2:15-17, 19, 20) Yehovha u vumbe Adamu na Evha va ri ni vuswikoti byo kota ku twa nantswo, ku khoma, ku vona, ku twa mpfumawulo ni ku nun’hwetela. Nakambe a va ta tiphina hi ku vona ku saseka ka kaya ra vona ra Paradeyisi. Mpatswa lowu wo sungula a wu ta tiphina hi ntirho lowu enerisaka ni ku dyondza swilo hilaha ku nga heriki. Yehovha u vumbe Adamu na Evha va ri ni vuswikoti byo va ni vana lava hetisekeke. Misava ni hinkwaswo leswi nga eka yona a swi ta va kaya ra vona hilaha ku nga heriki. w17.02 1:6, 7

Rito ra Xikwembu ri va khumbe njhani vavanuna lava a va rhangela? Anakanya hi xikombiso xa Hosi Yosiya. Endzhaku ka loko ku kumeke Nawu wa Muxe, matsalana wa Yosiya u sungule ku n’wi hlayela wona. Hi ku kongomisiwa hi Rito ra Xikwembu, Yosiya u sungule tsima lerikulu ro herisa ku gandzeriwa ka swifaniso swa hava ni ku tlhela a endla nkhuvo lowukulu wa Paseka lowu a wu nga si tshama wu va kona. (2 Tih. 22:11; 23:1-23) Leswi Yosiya ni varhangeri van’wana vo tshembeka a va kongomisiwa hi Rito ra Xikwembu, a va tiyimisele ku cinca ni ku byela vanhu va Xikwembu nkongomiso wa xona. Ku cinca koloko ku endle leswaku vanhu va Xikwembu va kota ku endla ku rhandza ka xona. Hambiswiritano, a hi tihosi hinkwato leti fumeke vanhu va Xikwembu va le nkarhini wa khale leti yingiseke swiletelo swa Xikwembu. Minkarhi yin’wana, Yehovha a ti xupula kumbe a ti siva hi tin’wana. (1 Sam. 13:13, 14) Hi ku famba ka nkarhi, u hlawule murhangeri un’wana loyi a ta va lonkulu ku tlula tihosi hinkwato leti a tshameke a ti hlawula. w17.02 3:11, 12, 14

Vanhu va endliwe “hi xifaniso xa Xikwembu.” (Gen. 1:27) Hikwalaho vanhu vo tala va kombisa timfanelo ta xona hi tindlela to hambana. Vanhu va vumbiwe va ri ni vuswikoti byo kombisa van’wana rirhandzu, musa ni ntwelavusiwana. Va vumbiwe va ri ni ripfalo, leri va byelaka loko nchumu wo karhi wu lulamile kumbe wu hoxile. (Rhom. 2:14, 15) Vanhu vo tala va rhandza swilo leswi baseke swi tlhela swi saseka. Hi ntolovelo va lava ku hanyisana ni van’wana hi ku rhula. Ku nga khathariseki leswaku va swi xiya kumbe a va swi xiyi, va kombisa ku vangama ka Yehovha hi ndlela yo karhi, naswona hikwalaho ka sweswo va fanele va kombisiwa xichavo swin’we ni ku xiximiwa. Hambiswiritano, ku ringanisela swa laveka loko hi fanele hi kombisa vanhu van’wana xichavo. w17.03 1:5, 6

Xikwembu a xi endli swiboho xi nga anakanyanga hambiloko xi hlundzukile. Endzhaku ka loko Vaninivha va hundzukile, Yehovha u cince xiboho xakwe. Hi ku endla tano, a kombisa leswaku wa anakanyela, wa titsongahata naswona u ni tintswalo. Ku ni swilo leswi nga endlaka leswaku hi tlhela hi kambisisa swiboho swa hina. Ku nga ha va ku cinca ka swiyimo. Mikarhi yin’wana Yehovha u cince xiboho lexi a xi endleke loko swiyimo swi cinca. (1 Tih. 21:20, 21, 27-29; 2 Tih. 20:1-5) Nakambe hi nga kuma rungula lerintshwa leri nga hi nyikaka xivangelo lexi twalaka xo cinca xiboho xa hina. Hosi Davhida a a nyikiwe rungula leri hoxeke mayelana na Mefiboxete ntukulu wa Sawulo. Loko Davhida a kume rungula leri nga rona, u cince xiboho xakwe.—2 Sam. 16:3, 4; 19:24-29. w17.03 2:14, 15

Loko hi langutana ni swiphiqo, hi fanele hi anakanya hi misinya ya milawu ya Bibele kutani hi yi tirhisa hi ndlela leyi faneleke. Hi xikombiso, makwerhu wa xisati a nga ha lava ku ya ensin’wini hi siku ro karhi. (Mint. 4:20) Kambe nuna wa yena loyi a nga riki Mbhoni u lava leswaku va heta nkarhi swin’we hi siku rero. U vula leswaku se i khale va nga si heta nkarhi swin’we, naswona u lava leswaku va endla swo karhi swin’we. Makwerhu loyi wa xisati a nga ha anakanya hi tsalwa ro karhi ra le Bibeleni, ro tanihi hi leri nge hi yingisa Xikwembu kumbe leri nge, hi endla vadyondzisiwa. (Mat. 28:19, 20; Mint. 5:29) Kambe u fanele a tlhela a anakanya hi leswaku Bibele yi ri u fanele a titsongahata eka nuna wakwe ni ku anakanyela. (Efe. 5:22-24) Xana nuna wakwe u n’wi arisa ku ya ensin’wini nkarhi na nkarhi kumbe u n’wi kombela leswaku va endla nchumu wo karhi swin’we swa siku rero ntsena? Hi fanele hi ringanisela loko hi ri karhi hi tikarhatela ku endla ku rhandza ka Xikwembu ni ku va ni ripfalo lerinene. w17.03 4:17