Vutirheli Bya Vukondleteri—Ndlela Leyi Byi Khumbaka Vanhu Ha Yona
LOKO a sungula hi swinkwa swa ntlhanu ni tinhlampfi timbirhi letintsongo ntsena, Yesu Kriste u phamele vavanuna, vavasati ni vana lava tlulaka 5 000 hi singita hi nkarhi wa Paseka (March-April) hi 32 C.E. (Matewu 14:14-21; Yohane 6:1-13) Loko va xiya vuswikoti lebyi hlamarisaka lebyi Yesu a veke na byona, vanhu va lave ku n’wi endla hosi ya vona. Kumbexana va vone onge a a ta va kutsula ejokweni ra Rhoma ivi a antswisa nkateko wa vona evuton’wini. Yesu u swi amukerise ku yini?
Ematshan’wini yo titsongahatela xikombelo lexi tolovelekeke, Yesu “a tlhelela entshaveni a ri yexe.” (Yohane 6:15) Kambe ntshungu a wu tshikanga hi ku olova. Wu tlhele wu ta eka yena siku leri tlhandlamaka. Loko a kambisisa nsusumeto wa vona lowukulu, Yesu u te eka vona: “Ma ndzi lava, ku nga ri hi leswi mi nga vona mahlori, kambe hi leswi mi nga dya swinkwa mi xurha.” Manuku u tlhandlekerile a ku: “Mi nga tirheleni swakudya leswi bolaka, kambe tirhelani swakudya leswi nga boriki, swi nga leswi nyikaka vutomi lebyi nga heriki.”—Yohane 6:25-27.
Hi nga dyondza yini eka mhaka leyi? Exikarhi ka swilo swin’wana, yi komba khwatsi leswaku swa olova ku koka vanhu hi mimpfuno ya nyama. Hambi swi ri tano, ku aka ku tlangela ka xiviri ka swilo swa moya—swilo swa ntikelo lowu nga heriki—i mhaka leyi hambaneke hi laha ku heleleke. Namuntlha, mboyamelo wo languta eka swilo hi tlhelo ra langutelo leri heleleke ra rifuwo hi lowukulu swinene.
Nsusumeto Wa Matimba Wa Vutirheli Bya Vukondleteri
Emahlweni ka vanhu va matiko lama hluvukaka, matiko lama hluvukeke ya le Vupela-dyambu ya andlala minkarhi ni mimpfuno hinkwayo ya nyama leyi munhu a nga yi lavaka—minkarhi leyi nga kumekiki etikweni ra ka vona. Ku humelela swa naveriwa, mahanyelo ya tlakusiwa. Nkarhi wa dyondzo ya le henhla wu vekiwa emahlweni ka xichudeni xin’wana ni xin’wana hi laha ku heleleke tanihi pasi ro ya hi rona eka nhluvuko ni ku humelela. Ku lwisana ni matshamelo yo tano a swi nonon’hwi ku twisisa mhaka leyi ha yona minongonoko ya vukondleteri ya tikereke timbe yi veke ni nsusumeto wo tano wa matimba ematikweni lawa. Kambe vuyelo hi byihi ke?
Hi xikombiso, le Vuxeni, ku rhandza ka vanhu ku endla nchumu wun’wana ni wun’wana lowu tikereke ti wu lavaka leswaku va fanelekela tinyiko kumbe ku hanana ku tlakuse mfungho wo pfumala ku xixima wa “Vakriste lava wundliwaka hi rheyisi.” Kavula, xiyenge lexi khomisaka gome hi leswaku loko mpfuno wo tano kumbe ku wundla ku yima, ku tsakela ka vanhu na kona ka yima. Vo tala va Vakriste lava wundliwaka hi rheyisi hi ku olova va nyamalala va nga ha vonaki. Xisweswo, exikarhi ka vaaki va Cantone, ku na xiga lexi tolovelekeke lexi hundzuluxeriwaka eka nchumu lowu nge: “Xikwembu xi rhandza misava, kambe misava yi rhandza meleka wa mapa.”
Hambi leswi mintlawa yo tala ya tikereke yi nga ha riki na yona minongonoko yo pfuna, handle ka minkarhi ya mhangu, leswi humeleleke nkarhi lowu hundzeke swi siye mfungho wa yona. Eka vunyingi bya va le Vuxeni, tikereke ti fana ni tinhlengeletano to hanana, naswona xivangelo xin’wana xo ya ekerekeni i ku kuma, hayi ku nyika. A va xi voni xilaveko xo endla ku tinyikela kwihi na kwihi ka munhu hi xiyexe ekerekeni. Hi xikombiso, langutelo leri ra kombisiwa eku aleni ka vona ku nyikela tibuku ta Bibele hikuva, emianakanyweni ya vona, nchumu lowu humesiweke hi kereke wu fanele ku va wa mahala.
Ku tirhisa kereke tanihi xitirho eyinhleni leyi swi voniwa swinene handle ko ba mariri exivandleni xa dyondzo. Ematikweni yo tala lama hluvukaka, ku kuma dyondzo ya muxaka wa le Vupela-dyambu ku langutiwa tanihi ndlela leyi tiyisekeke leyi yisaka eku tivekeni ni le ku humeleleni. Hi ku ya hi xihlovo xin’wana, enkarhini wa ku kuma ka India ntshunxeko lowu humaka eBritain, 85 wa tiphesente ta swirho swa palamente ya tiko rero a yi ri kona “eswikolweni swa Vukriste.” Naswona, hi ku ya hi tidyondzo ta Confucius, eFar East, ku va la dyondzekeke khwatsi hi yin’wana ya tipakani letikulu evuton’wini. Hi ntumbuluko, vo tala va languta eka swikolo swa tikereke, leswi hi ntolovelo swi tirhisaka tindlela ni mimpimanyeto ya le Vupela-dyambu, tanihi xitirho xa nhluvuko wa munhu hi xiyexe. Kutani ke, hi ku tshemba ku nghenisa vana va vona eka xin’wana xa swikolo leswi fambisiwaka hi kereke naswona kumbexana endzhandzheni wa malwandle endzhakunyana, vatswari vo tala va le Vuxeni lava hi ntolovelo va landzelaka vukhongeri bya mikhuva hi ntsako va ya ekerekeni hi voxe kutani va khutaza vana va vona ku endla tano.
Mihandzu Hi Yihi?
Loko ti ringanisiwa ni tikereke ta le kaya, tikereke ta ntirho wa vurhumiwa entiyisweni ti ngheniwa kahle. Xisweswo vanhu vo tala va tivisiwa tidyondzo ta kereke na mianakanyo yin’wana ya Vukriste. Kambe xana ku paluxa loku ku va pfune ku twisisa Bibele ni rungula ra yona? Xana hakunene ku va endle Vakriste, hi leswaku, valandzeri va Yesu Kriste?
Hi xikombiso, teka Kuo Tung, jaha leri boxiweke eku sunguleni. Loko a vutisiwe loko manuku a pfumela eka Xikwembu endzhaku ko ya ekerekeni nkarhinyana, u hlamurile a ku: “Doo. Vumbhoni bya leswaku Xikwembu xi kona a byi kalanga byi kaneriwa nikantsongo.” Entiyisweni, u pfumerile leswaku a a nga tiyiseki loko ni un’we wa vanghana vakwe a pfumela eka Xikwembu xa xiviri, hambi leswi a va nghena kereke na yena. Va fambe swin’we leswaku va va ni nkarhi wo dyondza Xinghezi ntsena, ku vula yena.
Jaha rin’wana ri vuyile ekaya ri ta wisa ri huma ekholichini eUnited States. Loko un’wana wa Timbhoni ta Yehova a n’wi endzerile, u vutise loko Timbhoni ti khoma minhlangano ya tona hi Xinghezi. Ha yini? U te: “Leswaku ndzi ta ya emahlweni na Xinghezi xa mina.” Loko a byeriwe leswaku minhlangano yi khomiwa hi ririmi ra kwalaho leswaku hinkwavo va ta pfuneka emoyeni, jaha leri ri vule leswaku a ri ta ya laha minhlangano ya Xinghezi a yi khomiwa kona kambirhi hi vhiki.
Hambi va ri lava va veke swirho swa kereke ni lava va khuvuriweke va kombisa ku hundzuka kuntsongo exivumbekweni xa vona. Vo tala va vona va ha namarhela khale ka tidyondzo ta vona kumbe mukhuva, hakanyingi hi ku pfumeleriwa, loko ku ri hava ku katekisiwa, hi kereke ya vona. Hi xikombiso, le China, Makhatoliki ya Rhoma ya pfumeleriwa ku hambeta ni vugandzeri bya vakokwa wa vona, hambi loko leswi swi siveriwa kun’wana. Minkhaviso leyi kombelaka nkateko wa Xikwembu xa nyangwa hakanyingi ya voniwa etinyangweni hinkwato ta makaya ya “Vakriste.” Naswona eOkinawa, swifaniso swa swiharhi swa swikwembu swa ntumbuluko swi vekiwa etikhonweni ta lwangu leswaku swi sirheleta ndyangu.
Ku vuriwa yini hi lava va pfunekeke eka minongonoko ya kereke? Eka nsirhelelo wa vona lowu va ha ku wu kumaka wa timali na rifuwo, swi tolovelekile ku va twa va vula leswaku nhlamulo eka swiphiqo swa namuntlha i ku tiseketela hi munhu hi yexe. Vuyelo bya kona hi leswaku vo tala va vona va tihambanise hi laha ku heleleke ni ku katseka kwihi na kwihi ni kereke kumbe, hi laha ku antswaka, va tihlayise va ri ekule swinene.
Varhumiwa va tikereke va ve ni minkarhi yo tala leyinene yo letela vanhu hi leswi Bibele yi swi dyondzisaka. Kambe ematshan’wini yo va dyondzisa ku landzela xitsundzuxo xa Yesu xo ‘rhanga mi tilavela mfumo wa yena ni ku lulama ka yena, kutani sweswo hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona,’ va kandziyise “sweswo hinkwaswo.” (Matewu 6:33) Hi minongonoko ya vona ya vukondleteri, va endle swo tala eku pfuneni ka vanhu enyameni, hi vutshunguri ni dyondzo, kambe mimpfuno ya kona ngopfu-ngopfu i ya muxaka wa nkarhinyana. Handle ko lunghisela xivumbeko xa moya, nkarhi na nkarhi minongonoko yo tano yi ve nsusumeto ntsena wo tikarhatela mimpfuno leyi engetelekeke ya nkarhinyana kumbe ya misava.
Tikereke ti simekeriwe ku chumayela evangeli. Kambe eka timhaka to tala, leswi veke kona i ku tlakusiwa ka mahanyelo ya le Vupela-dyambu, ya rifuwo. Ina, va kume vo tala lava hundzukeke. Kambe hi laha hi voneke ha kona, vo tala va vona va hundzuke lava nga va misava swinene ni lava va khathalelaka rifuwo ku tlula rini na rini. Esikwini ra Yesu, u vulavule hi varhangeri va vukhongeri a ku: “Mi rhendzeleka ni malwandle ni matiko, leswaku mi ta kuma mudyondzisiwa un’we ntsena; kutani loko mi n’wi kumile, mi n’wi endla la fanelaka hi [Gehena] ku tlula n’wina kambirhi.” (Matewu 23:15) Emhakeni leyi, matshalatshala ya Vujagana eku chumayeleni ka evangeli hi ku tirhisa switirho swa vukondleteri ya tsandzekile. Ya hluleke swinene eka xileriso lexikulu lexi nyikiweke hi Yesu Kriste lexi nge: “Yanani ha kona, mi ya hundzula vamatiko hinkwawo leswaku va va vadyondzisiwa va mina, . . . mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.”—Matewu 28:19, 20.