Nyangwa Lowu Pfulekeke Lowu Yaka eSwihlaleni Swa San Blas

XIHAHA-MPFHUKA xa tinjhini timbirhi xi rhendzeleke ehenhla ka gondzo lerintsongo ro jitamela ka rona leri fambaka ni ribuwa. Muchayeri wa xihaha-mpfhuka u tivise leswaku gondzo ra swihaha-mpfhuka a ri tele hi mati naswona a swi nga hlayisekanga ku jitama. Kambe loko a te hi tlhelo rin’wana, u bohe makungu ya ku jitamisa xihaha-mpfhuka. Loko xihaha-mpfhuka xi be ehansi, xi tlulatlule egondzweni lero lala ra misava, xi hangalasa mati ma ya ehenhla empfhukeni. Loko eku heteleleni xi yimile, hi ntshunxeka. Ku kanakana ka hina ku hundzuke ntsako loko hi vone vanghana va hina lava hi rindzeleke.

A va ta hi le xihlaleni xa Ustupu, kwalomu ka khilomitara na hafu ku suka eribuweni ra lwandle. Hi xin’wana xa swihlala swa San Blas, ku nga nxaxamelo wa swihlala leswintsongo swa kwalomu ka 350 leswi longolokeke na ribuwa ra lwandle ra le n’walungu-vuxa bya Panama ku ya fika endzilakaneni wa Colombia. Swihlala leswi swi akiwe hi kwalomu ka 50 000 wa Maindiya ya ntumbuluko ya rixaka ra Kuna. Hi te ni ntirho wa vurhumiwa.

Ku Vulavurisana Na Sahilas

San Blas i comarca, kumbe ku avana ka tiko, ka Riphabliki ra Panama. Xihlala xin’wana ni xin’wana xi fumiwa hi Sahilas ya xona n’wini, huvo yo karhi ya kwalaho leyi vumbiweke hi swirho swa xinuna leswi kuleke swa tiko. Vayimeri lava humaka eka Sahilas va vumba huvo leyi vuriwaka Caciques, leyi fumaka comarca hinkwayo.

Ku sukela hi 1969, Timbhoni ta Yehova a ti ri eku chumayeleni ka mahungu lamanene ya Mfumo eSan Blas, naswona kwalomu ka 50 wa vanhu va va kona sweswi eminhlanganweni ya hina. (Matewu 24:14) Hambi swi ri tano, vafumi va kwalaho va hi tsone mpfumelelo wa ku chumayela eka swin’wana swa swihlala. Sweswinyana, Sahilas ya Ustupu, xihlala xa vumbirhi hi ku tala ngopfu hi vaaki entlaweni, ma kombele ku vulavurisana na Timbhoni ta Yehova leswaku ma ta boha makungu loko ma nga hi nyika mpfumelelo wa ximfumo kumbe e-e. Swa tikomba leswaku Yehova u hi ‘pfulela nyangwa.’—1 Vakorinto 16:9.

Eka nhlangano wo sungula, ku khathalela lokukulu ka vafumi va kwalaho ku sungule ku humelela erivaleni. Va kombise leswaku ana se a ku ri na vukhongeri bya mune etikweni rero—Makhatoliki, Mabaptist, Kereke ya Xikwembu na Mamormon. Byin’wana ni byin’wana bya byona lebyi a byi ri na muako lowukulu wa kereke, laha byin’wana bya byona byi nga exiyin’weni xo yirisiwa. Hikwalaho ka ku pfumaleka ka ndhawu exihlaleni lexi, vafumi a va fanele ku va ni vukheta ehenhleni ka ku pfumelela ntlawa wun’wana wa vukhongeri wu nghena.

Hi ku tirhisa muhlamuseri, hi hlamusele leswaku eka matiko lama tlulaka 200 emisaveni hinkwayo, Timbhoni ta Yehova ti seketerile eka ku hlayiseka ka tiko hi mimpimanyeto leyi tlakukeke ya mahanyelo leyi ti yi hlayisaka. Hi tiyisekise vafumi leswaku minhlangano sweswi a yi ta khomeriwa emakaya ya Timbhoni ta kwalaho, naswona loko swi ta laveka ku aka ndhawu leyi hlawulekeke ya minhlangano, a yi nga ta va leyi nga tirhisiwiki, hikuva minhlangano ya hina yi hlanganyeriwa kahle.

Endzhaku ka ku kanerisana ka kwalomu ka awara, vafumi va kunguhate ku yisa mhaka leyi eka nhlangano lowu landzelaka wa Sahilas, lowu khomiweke endzhakunyana evhikini rero. A hi fanele ku yimela nhlamulo.

Rendzo Ro Ya eXihlaleni Xa Dog

Ematshan’wini yo rindzela ntsena, hi kunguhate ku endzela Achutupu, kumbe Xihlala xa Dog, ni rungula ra Mfumo. Xikepe xa hina, lexi vuriwaka La Torre del Vigia (Xihondzo xo Rindza), xi pendiwe hi laha ku vangamaka hi muhlovo wo tshwuka ni wa bulawusele naswona xi nghenisiwe njhini ya le tlhelweni. Xikepe lexi xi hambana swinene ni swikepe leswin’wana swo tala swa cayucos, kumbe swikepe leswi endliweke hi mirhi leyi vatliweke, leswi bohiwaka ehlalukweni ra swikepe. Ku famba ka 45 wa timinete hi le malwandle lama karihaka ku hi fikise eAchutupu.

Achutupu i xihlala lexinene lexintsongo xa tiropiki, lexi nga ni mincindzu leyi ovekeke ni timbuwa ta sava. Kambe leswi xi nga ni vaaki va kwalomu ka 2 000, xi vonake xi talenyana hi vanhu. Minxaxamelo ya tindlu ta xintu a yi ri kona hinkwako, yi hambanisiwe ntsena hi swindledyana, leswo lala, leswi nga lunghiseleriwangiki. Tindlu leti a ti fana hinkwato. Makhumbi, lama endliweke hi tinhlanga leti khomaneke ku ya fika efuremeni na marhavi lama laleke ya murhi, lama nga leha kwalomu ka 1,5 wa timitara, ku ya ehenhla naswona a ma tlhandlekiwa hi lwangu lero leha ro lala ra matluka ya mincindzu. Endzeni, a ku ri na ndhawu yin’we ntsena leyi pfulekeke ya muti hinkwawo. A ku nga ri na mafasitere, kambe swivandla leswi nga exikarhi ka tinhlanga swi pfumelele ku vonakala ni moya lowu aneleke ku nghena endzeni.

Hi nga si endzela makaya ni rungula ra hina ra Bibele, hi kunguhate ku landzelela mukhuva wa kwalaho wa ku ya etihosini ta muti ku ya kuma mpfumelelo wa vona. Kutani hi kongome eholweni ya tiko, muako lowukulu exikarhi ka doroba.

A ku ri na xinyami endzeni ka holo, kambe loko mahlo ya hina ya sungula ku va kahle, a hi kota ku vona minxaxamelo ya mabence ya timhandzi lama vekiweke ma rhendzela xivandla lexi pfulekeke exikarhi. Swifaniso swa Sahilas ya le henhla ya nkarhi lowu hundzeke a swi ri kona hinkwako. Hikwalaho ka xinyami, swifaniso ni ku miyela, ndhawu leyi a yi fana ni le ndzeni ka kereke. Exikarhi ka hinkwaswo leswi a ku ri ni vavanuna va ntlhanu, van’wana a va pavalale emibedweni, lavan’wana va tshame emabenceni. Entiyisweni, a ku ri tihosi ta muti.

Loko a vulavula hi ririmi ra kwalaho, Bolivar, un’wana wa Timbhoni ta Yehova loyi a teke na hina hi le Ustupu, u hlamusele xikongomelo xa rendzo ra hina. Kwalaho, hi nyikiwe ku amukeriwa ka xinghana naswona hi nyikiwe mpfumelelo wa ku vulavula ni vanhu va muti.

Yindlu Hi Yindlu eAchutupu

Maindiya ya Vakuna i vanhu lava tsakeke, va xinghana. Loko hi ri karhi hi famba eswitarateni, vana a va hi tsutsumela, va ri karhi va huwelela va ku “Mergui! Mergui!” leswi vulaka leswaku “vahlapfa.” A va lava ku hi qhavula. A ku ri ni vavanuna va nga ri vangani lava a va ri kona, kutani hi byeriwe leswaku vo tala va vona a va ye va ya rindza masimunyana ya vona etikweni lerikulu.

Hi rhambiwe ku nghena emutini wun’wana ni wun’wana. Wansati wa muti a a hi tshamisa eswitulwini swa timhandzi leti tikaka, leswi endliweke hi mavoko, naswona muti hinkwawo a wu hlengeletana wu yingisa swinene. Hi nga si suka, a hi nyikiwa swakunwa leswi endliweke hi khokho, kofi, kumbe mihandzu ya kwalaho. Leswi a swi landzeriwa hi nghilazi ya mati yo kucunga milomo ya hina. Hi ku ya hi mukhuva wa kwalaho, a swi ri enawini swinene ku tshwutela mati efilorweni. Hi ku hatlisa hi dyondze ku nwa swakunwa swintsongo nkarhi wun’wana ni wun’wana, hi ku tsundzuka leswaku a ku ri na miti yo tala yo nghena eka yona.

Endlwini yin’wana, hi vone kwalomu ka 50 wa swifaniso swa timhandzi leswi vatliweke swa swiyimo leswi hambaneke swi longolokile etlhelo ka nyangwa yo nghena. Bolivar u hlamusele leswaku leswi a ku ri swo sivela mimoya leyo biha. Loko wansati a ta enyangweni ivi a hi byela leswaku nuna wakwe a nga pfukanga, hi swi twisisile leswaku ha yini swifaniso a swi ri kwalaho, hikuva vuvabyi hakanyingi byi lumbetiwa mademona.

Endzhaku ka loko hi rhamberiwe ku nghena, hi vone nuna wa kona a etlele emubedweni. Leswi hayekiweke exitshungulwini ehenhla ka yena a ku ri tidazeni ta vurha lebyintsongo lebyi boheleriweke ni miseve ya mitontswi yo tshwuka yi kombeteriwe eka wanuna loyi a vabyaka. Leswi a swi tekiwa swi chavisa mimoya leyo biha. Efilorweni a ku ri na swikutsu (gourds) swa xirhendzevutana swo hlayanyana swi ri na swifaniso leswintsongo, tipimpi ta fole na tinyawa leti vuneke ta khokho. Leswi a swi tekiwa swi miyeta mimoya. Bolivar u ringete ku chavelela ndyangu lowu hi ku wu byela hi xitshembiso xa Xikwembu xa ku susa vuvabyi hinkwabyo, naswona va amukele tibuku ta Bibele. Nakambe, a ku ri ni swakunwa swa xintu ni nghilazi ya mati.

Tirhoko Ta Mivala Ta Vakuna

Swivono leswi nga tolovelekangiki ngopfu eswihlaleni i tirhoko ta mivala ta Maindia ya Vakuna. Hambi leswi vavanuna hakanyingi va ambalaka swiambalo swa xitayele xa le Vupela-dyambu namuntlha, vavasati va ha tsakela ku ambala ka vona ka xintu loku nga na xolo yo tshwuka, bulawuzi ya mavoko yo koma, na xikete xo leha ku fika ematsolweni. Xiyenge xa la henhla xa bulawuzi hakanyingi xi na muhlovo wo vangama. Xiyenge xa le xikarhi xi tiveka tanihi mola, leyi vapfhumba hakanyingi va yi xavaka ivi va yi tirhisa tanihi xikhavisi ekhumbini. I ku hlanganisiwa ka malapi ya tinxaka-nxaka eka minkhaviso ya xintu ya swinyenyana, tinhlampfi na swiharhi. Xikete xa kona xo va ku hlanganisiwa ka lapi ra ntima ra rekthengula ni mindzhungo yo vangama, lexi tsondzelaka miri ivi xi bohiwa exisutini. Vavasati vo tala va Vakuna va ambala swo komisa misisi, hambi leswi van’wana va vanhwanyana lavantshwa lava nga si tekiwaka va tshikaka misisi yi kula.

Vavasati va vonaka va tsakela ku ambala swin’wetsin’wetsi swo tala. Swingwavila swa tindleve, vuhlalu bya le nhan’wini, masindza ni swingwavila swa tinhompfu swa nsuku swi toloveleke ngopfu. Hakanyingi mpahla hinkwayo ya ndyangu, leyi nga ha vaka ntsengo wa magidi ya tirhandi, yi ambariwa hi vavasati hi mukhuva lowu. Nakambe, leswi xiyekaka, i mabendlele ya vona ya le milengeni na le mavokweni. Lawa ya endliwe hi vuhlalu lebyintsongo bya mihlovo ya xitshopi, xitshopana ni mihlovo yin’wana naswona ma nga ha va kun’wana ni kun’wana ku suka eka ntlhanu ku ya fika eka khume ntlhanu wa tisentimitara hi ku anama. Vavasati va hulela vuhlalu eka harhani yo leha ivi va byi tsondzela byi tiya eswirhweni swa vona. Minkhaviso leyi kokaka mahlo ya fikeleriwa hi ku cinca-cinca muvala wa vuhlalu eharhanini. Mabendlele ma bohiwa ma tiya leswaku ya ta bohiwa tin’hweti hi nkarhi lowu fanaka handle ko susiwa hambi loko ku hlambiwa. Ku hetisisa ku tibombisa ka vona, ntila lowu nga gombonyokangiki wa ntima wa pendiwa kumbe ku dayiwa wu xika ku ya fika exikarhi ka mombo na nhompfu, wu hetelela enon’wini wa le henhla.

Rendzo ra hina ro tsakisa ra le Achutupu a ri fanele ku komisiwa, tanihi leswi a hi fanela ku tlhelela eUstupu hi nkarhi ku ya hlangana na Sahilas. Ehlalukweni ra swikepe, vanhu vo tala a va yimele ku kuma tibuku ta Bibele eka hina. Hi tsakele ku va siyela leti a hi ri na tona.

Ntirho Wa Vurhumiwa Wu Hetisisiwa!

Loko hi tlhelele endzhaku le Ustupu, holo ya tiko a yi tele hi madzana ya vanhu lava hisekelaka ku kumisisa loko Timbhoni ta Yehova ti ta pfumeleriwa ximfumo kumbe e-e. Na hina a hi ri tano. Loko swiendlakalo swi karhi swi ya emahlweni, mutshami wa xitulu u nyikele kungu ra ku pfumelela Timbhoni ta Yehova ku tirha tanihi vukhongeri exihlaleni xexo. Loko a rhambele vayingiseri ku phofula malangutelo ya vona, ku ba ka timbilu terhu ku hatlisile. Ku ve vanhu vambirhi ntsena lava landzuleke, vunyingi a byi swi tsakela.

Eku heteleleni, huvo yi hlawule ku hi nyika mpfumelelo wa ximfumo wo khoma minhlangano ni ku chumayela hi yindlu na yindlu ni ku endla leswaku kungu leri ri tsariwa etirhekhodweni ta vona. Xisweswo, Timbhoni ta Yehova ti ve vukhongeri byo sungula exihlaleni xexo ku va ni mpfumelelo lowu tsariweke wo tirha. Lavan’wana hinkwavo va ni mintwanano ya milomu ntsena. Mayana ntsako ni ku nkhensa leswi a hi ri na swona hi ku hlula loku!

Ku tshembiwa leswaku kungu leri ri ta pfula nyangwa wa leswaku mahungu lamanene ya Mfumo ma chumayeriwa eswihlaleni hinkwaswo swa San Blas. Ku ni xivangelo lexikulu xa ku titwa tanihi laha mupisalema a endleke ha kona loko a te: “Yehova wa fuma. Misav̌a a yi ṭake; Ŝihlale hikwaŝo a ŝi ṭakisise!”—Psalma 97:1.

[Mepe lowu nga eka tluka 28]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

PANAMA

Panama City

San Blas Islands

Gulf of Panama

Caribbean Sea

COLOMBIA