Venga Mahanyelo Lama Nyenyetsaka Ya Misava Hi Laha Ku Heleleke
“Hi laha v̌a hlamalaka, loko mi nga yi ŝiṅwe na v̌ona e makhukhumbeni ya v̌ooŝi, kutani v̌a mi sanḍa ha kona.”—1 PETRO 4:4, Bibele ya Xitsonga.
1. Xana Bibele yi ma hlamusela njhani mahanyelo yo sungula ya misava lama Vakriste vo tala va lembe xidzana ro sungula a va hanya ha wona?
‘MAKHUKHUMBA ya vuoswi.’ Yoleyo i ndlela leyi muapostola Petro a hlamuselaka xiyimo lexi nyenyetsaka ha yona lexi vo tala eka lembe xidzana ro sungula a va hanya ha xona va nga si va Vakriste. Ku hundzuluxela kun’wana ku vulavula ha kona tanihi “xidziva xa vunghwavava” (The New American Bible); “khele ra thyaka ra vuoswi” (The New Testament, hi Kleist na Lilly). Xana a ku ri na yini ekhukhumbeni leri ra vuoswi? Muapostola hi ku kongoma u boxa manyala, ku navela loko biha, ku tinyiketela vhinyo, makolo, swilovekelo ni ku gandzela swikwembu swa hava leswi nga lavekiki.—1 Petro 4:3, 4.
2. Hikwalaho ka yini Vakriste namuntlha va fanele ku bumabumeriwa?
2 Oho ku hambana konghasi loku nga kona exikarhi ka misava leyi ni bandlha ra ntiyiso ra Vukriste! Petro u va bumabumele swinene Vakriste lava a va tsaleleke leswaku va nga ha hambeti va famba ni khale ka vanghana va vona va misava exidziveni lexi, ekheleni leri ra thyaka, ra vubihi. Swi hi tsakisa ngopfu swinene ku nyika xibumabumelo lexi fanaka eka Vakriste namuntlha, laha swiyimo swi nyanyaka ku biha ku tlula leswi a swi ri xiswona eka lembe xidzana ro sungula. Timbhoni ta Yehova ti endla matshalatshala lamakulu ku tirhisa vugandzeri lebyi tengeke ni lebyi nga nyamisiwangiki lebyi amukeriweke hi Xikwembu ni Tata wa hina, lebyi katsaka “ku tihlayisa leswaku munhu a nga tinyamisi hi swilo swa misava.” (Yakobo 1:27) Mpimanyeto wa vona lowu tlakukeke wa mahanyelo wu yisa ku dzuneka lokukulu evitweni ra Yehova.
3. A xi ri xihi xivangelo xa gome eka Pawulo, tanihi leswi swi nga tano ni le ka hina namuntlha?
3 Hambi swi ri tano, ku hlayisa mpimanyeto wa vona lowu tlakukeke tanihi nhlengeletano leyi tengeke, vanhu va Xikwembu minkarhi yin’wana va fanele ku tshinya kumbe hambi ku ri ku susa va nga ri vangani lava tiyimiselaka ku tlhelela endzhaku eka swiendlo swa manyala swa misava leyi. Lexi i xivangelo xa gome, naswona hi titwa ku fana na muapostola Pawulo loko a vone xiyimo lexi fanaka eka lembe xidzana ro sungula. U tsarile a ku: “Ndzi tshama ndzi mi byela mhaka leyi hakanyingi, kutani sweswi ndzi engeta ndzi mi byela yona hi mihloti: Ku ni lavo tala lava eku hanyeni ka vona va nga valala va [mhandzi ya nxaniso ya] Kriste. Makumu ya vona i ku lova; Xikwembu xa vona i khwiri ra vona; va tidzunisa hi leswi a va ta fanela ku va ni tingana ha swona; va anakanya swa misava leyi ntsena.” (Vafilipiya 3:18, 19) Xana hina, ha un’we-un’we, hi nga ku papalata njhani ku humelela ka nchumu wo tano eka hina? Hi ku dyondza ku tekelela Yesu eku rhandzeni ka mimpimanyeto ya Yehova leyi tlakukeke ya vunene na hi ku venga thyaka ra misava leyi.—Vaheveru 1:9.
U Nga Languti Endzhaku
4. (a) Ha yini ku ri na ku koteka ka ku phasiwa ka hina hi hundzulukela eka swiendlo swa manyala swa misava leyi? (b) I yini lexi nga ta hi pfuna ku papalata ku aka ku navela loko biha?
4 U nga tshuki u tsongahata matimba ya xidyoho. Swikoka-mahlo swa misava leyi swi na matimba naswona swi tele; Diyavulosi wa kanganyisa naswona wa kariha; mbilu ya munhu yi ni mano. (1 Yohane 2:15-17; 1 Petro 5:8; Yeremia 17:9) Loko mbilu yi sungula ku nghenisa ku navela ka yona ka xanchumu, hakanyingi a yi yingiseli xivangelo. Hi yona mhaka leyi hi kumaka switsundzuxo swo tala swinene eRitweni ra Xikwembu ku hi pfuna ku hlayisa timbilu ta hina ti tinyiketele eka Yehova ni ku endla ku rhandza ka yena. I swa nkoka ngopfu ku ka hi nga pfumeleli ku navela loko biha hambi ku ri ku sungula ku akeka etimbilwini. (Yakobo 1:14, 15; Matewu 5:27-30) Hi fanele hi hambeta hi tiyisa timbilu ta hina hi swivangelo swa mhaka leyi ha yona hi faneleke ku rhandza leswi lulameke ni ku nyenya hi laha ku heleleke ni ku ala tindlela leti thyakeke ta misava leyi. Muapostola Pawulo u swi katsakanye hi ndlela leyi: “Rirhandzu ri nga tshuki ri va ni ku kanganyisa. Vengani leswo biha, mi namarhela leswinene.”—Varhoma 12:9.
5. Ha yini ku ri vutlhari ku endla vukambisisi bya rixaladza bya minsusumeto ni ku navela ka hina?
5 Hikwalaho ka khombo ra ku hambuka endleleni ya Vukriste, i vutlhari eka un’wana ni un’wana wa hina ku hambeta hi kambisisa minsusumeto ya hina, ku navela ka hina, tipakani ta hina. Xana wena hi wexe u fana ni Vakriste lava Petro a nga kota ku va bumabumela hi ku ka va nga tlhelelanga ‘emakhukhumbeni lawa ya fanaka ya vuoswi’? Kumbe hi minkarhi yin’wana u kombisa langutelo ra nkata Lota, loyi a languteke endzhaku hi ku navela swilo leswi a a ponisiwe eka swona xana?—Genesa 19:26; Luka 17:31-33.
Vubihi Bya Andza “eMasikwini Ya Makumu”
6, 7. (a) I langutelo rihi malunghana ni ntsako leri Bibele yi vulaka leswaku ri ta fungha ‘masiku ya makumu’? (b) Xana vanhu va misava va kombisa ku anakanya ni mintirho ya vona leyi nga basangiki hi ndlela yihi?
6 Ehleketanyana hi misava leyi hi tikumaka hi ri eka yona eku heleni ka lembe xidzana leri ra vu-20. Vona ku tala konghasi ka vubihi! Tanihi laha muapostola Pawulo a vhumbeke ha kona, vavanuna ni vavasati hi “lava rhandzaka ku tiphina ku tlula ku rhandza Xikwembu.” Hakunene, ‘vanhu lavo biha ni vakanganyisi va ya emahlweni va nyanya ku biha, va ri karhi va xisa na ku xisiwa.’—2 Timotiya 3:1, 4, 13.
7 Vuoswi, vumbhisa, vusodoma, vusodoma bya vavasati ni ku susa khwiri—lawa ni marito yan’wana ya ve mabulo ya le kaya. Swilo swo tano ku vulavuriwa ha swona hi ku ntshunxeka ni ku amukeleka eka xiya-ni-moya na thelevixini ni le swivandleni swa vukhongeri ni swa dyondzo. Swifaniso leswi nga ambalangiki i bindzu lerikulu naswona swi kumeka hi ku olova eka hinkwavo. Tin’wana ta tibayiskopo leti tolovelekeke ngopfu, mintlangu ya le switejini na mintlangu ya swiphemu ya thelevhixini swi katsa timhaka leti yelanaka ni vunghwavava bya tinxaka to hambana-hambana. Hi nkhensa swonghasi leswi hi nga riki na xiphemu eka leswi! Naswona hi fanele ku lwa hi matimba swonghasi ku tiyiseka leswaku vukanganyisi byo tano lebyi tumbeleke a byi khumbi timbilu ta hina!
8. Malunghana ni swiendlo swa vunghwavava swa misava leyi, xana Bibele yi vula leswaku hi swihi leswi hi faneleke ku swi endla ni leswi hi nga fanelangiki?
8 Vakriste lava tlhariheke va hlayisa xitsundzuxo xa Pawulo lexi nge: “Mi vahlawuriwa va Xikwembu, kutani vuoswi, ni thyaka hinkwaro, ni makwanga, a swi laveki, ni ku kumbuka swi nga kumbukiwi exikarhi ka n’wina . . . Xiyaxiyani, mi vona leswi tsakisaka Hosi . . . Loko swi ri tano, xiyani swinene mahanyelo ya n’wina, mi nga hanyi tani hi vanhu lava nga twisisiki nchumu, kambe hanyani tani hi lavo tlhariha.” Ematshan’wini ya sweswo, Pawulo u te, hi fanele ku ehleketa hi swilo leswi nga swa ntiyiso, leswi lulameke, leswi tengeke, leswi tsakisaka ni leswi nkhensekaka.—Vaefesa 5:3-16; Vafilipiya 4:8.
9. Ku nga humelela yini hi ku olova loko hi hlawula ku tirivatisa loku kanakanisaka?
9 Xana u tsundzuka xitsundzuxo lexi xinene hi vukheta loko u langa swo tirivatisa? Tsundzuka, loko hi yingisela swilo swa manyala, hi laha mahanyelo ya misava ma langutekaka ma amukeleka, endzhaku ya va lama nga bihangiki nikantsongo. Hi nga ha sungula ku bumabumela kumbe ku tekelela vanhu lava dumeke emintlangwini exihundleni kumbe ku tirivatisa ka lava endlaka swilo swo tano. Tivoneli eka mboyamelo wun’wana ni wun’wana wo tano.
U Nga Phasiwi Hi Mianakanyo Ya Misava Leyi
10. A ku ri yihi filosofi ya vutomi leyi a yi endliwa hi Vaepikuro va lembe xidzana ro sungula?
10 Esikwini ra Pawulo vo tala va amukele filosofi ya Vaepikuro, lava a va hanyela ku titsakisa, ku anerisa mintlhaveko. Va vule leswaku loko rifu ri ku teka, hinkwaswo swi ku helerile. Kutani ha yini u nga kumi ntsako hinkwawo lowu kotekaka evuton’wini loko wa ha hanya, hikuva mundzuku u nga fa.
11. Xana vanhu vo tala va misava namuntlha va tekelela Vaepikuro hi mianakanyo ni mintirho ya vona hi ndlela yihi?
11 Vo tala namuntlha va ni langutelo leri fanaka. Va tinghenise hi voxe emintsakweni ya tinxaka hinkwato handle ka tingana, va nga ri na mhaka na ndlela leyi mahanyelo ya vona ma khumbaka van’wana ha yona. Eka vona Xikwembu a xi kona, kumbe loko xi ri kona, a xi nyiki vumbhoni bya ku khathalela ehenhleni ka timhaka ta vanhu. Leswi munhu a humaka eka hundzuluko—tanihi laha va vulaka ha kona—entiyisweni a va na ku tihlamulela eka un’wana handle ka le ka vona vini ni le ka vandla leri va hanyaka eka rona. Ku tlhela ku va na ku tisirhelela ka ku hanya tanihi swiharhi. Loko swiendlo swa vunghwavava leswi Bibele yi swi arisaka swi tsakisa mintlhaveko, entiyisweni a swi fanelanga ku arisiwa. Vanhu vo tano va ri, ha yini hi hanya vutomi byo titshika ni ku tikarhata, kasi hinkwerhu hi helela endhawini yin’we—ku nga esirheni?
12, 13. (a) Hi rihi khombo loko Vakriste va tinyiketela eku anakanyeni ka misava? (b) Xana a ku ri xihi xivangelo xa xiphiqo eKorinto? (c) Ku fanele ku endliwa yini ku hi sivela ku khumbiwa hi langutelo ra vutianakanyi ra vutomi?
12 Swa vonaka leswaku Vakriste van’wana eKorinto va tikomba va khumbiwe hi muxaka lowu wa mianakanyo. Loko a tsalela bandlha leri nga kwalaho, Pawulo u pfumerile leswaku “loko vafi va nga pfuxiwi,” manuku a ku ta va ni ku twisiseka kun’wana eka xiga lexi tolovelekeke xa siku rero lexi nge: “A hi dyeni hi nwa, hikuva mundzuku ha fa.” Kambe u hatlisa a paluxa mianakanyo leyi yo kanganyisa a ku: “Mi nga pfumeli ku xisiwa: ‘Vanghana lavo biha, va borisa mikhuva leyinene.’ Xalamukani swinene, mi nga yi emahlweni ni ku dyoha. Van’wana va n’wina a va tivi Xikwembu; ndzi vula leswi hi ku mi khomisa tingana.’”—1 Vakorinto 15:32-34.
13 Xiya ndlela leyi Pawulo a kongomaka ha yona xivangelo xa xiphiqo xa Vakriste volavo va le Korinto. Ku anakanya ka vona loku hoxeke a ku huma eka vanghana lavo biha. Hi nga dyondza eka leswi. Loko hi nga tivoneli, hi nga sungula ku ehleketa leswaku hi fanele ku ringeta swihungasi swin’wana leswi yirisiweke hi nga si dyuhala ngopfu ku tiphina ha swona kumbe hi nga si fa. Loko hi ri na mboyamelo wun’wana wo anakanya hi ndlela leyi, hi fanele ku hundzula ndlela ya hina yo anakanya hi xihatla. Hi ndlela yihi? Tsundzuka leswaku langutelo leri ra vutianakanyi ri honisa mimpimanyeto ya Xikwembu leyi lulameke. Ri komba ku pfumaleka ka ripfumelo eka switshembiso leswi tiyeke swa Xikwembu, ku katsa ni ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi. Hambi ku ri eka xiyimo lexinene, lava va hanyaka vutomi lebyi nyenyetsaka va titisela switlhavi swo tala swa mbilu ni makhombo. Ku kuma langutelo leri lulameke, va fanele ku ‘xalamuka endleleni leyi lulameke.’ Va nga ka va nga anakanyisisi kahle na hi ku xalamuka loko “va nga tivi Xikwembu.”
14. I vamani lava nga ta ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu, kambe Pawulo u pfumele yini ehenhleni ka vutomi lebyi hundzeke bya van’wana?
14 Eku sunguleni eka papila ra yena ro ya eka Vakorinto, muapostola Pawulo u swi veke erivaleni leswaku timbhisa, vaoswi, lava phahlaka swikwembu, vasodoma, vayivi, lava nga ni makwanga, swidakwa, varhukani ni vaxisi lava hinkwavo a va ri kona eKorinto, va nga ka va nga vi xiphemu xa Mfumo wa Xikwembu. U tlhandlekerile a ku: “Hi leswi van’wana va n’wina a mi ri swona; kambe sweswi mi basisiwile, na swona mi endliwile lava hlawulekeke.” Ku basisiwa ka vona hi ndlela leyi ku kombise matimba ya Rito ra Xikwembu ni gandzelo ra nkutsulo. (1 Vakorinto 6:9-11) Hakunene, ku tlhelela ethyakeni ra misava ya khale a ku ta va vuphukuphuku lebyikulu!
15. I ririmi rihi ro fanekisela leri Petro a ri tirhiseke ku hlamusela xiyimo xa lava tlhelelaka eka swiendlo leswi thyakeke swa misava leyi xana?
15 Petro u te: “Hikuva, loko vanhu va pona thyaka ra misava hi ku tiva Hosi ya hina ni Muponisi Yesu Kriste, kutani va tlhela va phasiwa ni ku hluriwa hi swona, xiyimo xa vona xo hetelela xi bihile ku tlula lexo sungula. Swi va humelele hi laha xivuriso xa ntiyiso xi vuleke ha kona, loko xi te: ‘Mbyana yi vuyela emahlanteni ya yona’; na swona: ‘Nguluve, loko yi hlantswiwile, yi tlhela yi puluvundza endzhopeni!’” (2 Petro 2:20, 22) I marito lama tiyeke! Kambe, marito ya matimba ya laveka hi minkarhi yin’wana ku tshikelela nkoka wa ndzayo leyi nyikeriweke ehandle ka hina. Xitsundzuxo lexi xi nyikiweke Vakriste eka lembe xidzana ro sungula xa ha fanela swinene eka hina namuntlha.
Hi Tshovela Leswi Hi Swi Byaleke
16. Hi tihi tindlela leti munhu a ‘tshovelaka leswi a swi byaleke’ ha tona loko a hanya vutomi lebyi thyakeke?
16 Vakriste ematlhelo ya vona hinkwawo va vona xikombiso xa leswaku vutomi lebyi thyakeke, bya vunghwavava bya misava leyi bya vavisa, byi file. (Varhoma 1:18-32) Exivandleni xa rimbewu ntsena, ehleketa hi mbitsi ni ku xaniseka leswi humelelaka loko ku nga ri na ku xixima nawu wa Xikwembu emahanyelweni: makaya lama hahlukeke, tinyimba leti nga riki enawini, ku susiwa ka makhwiri, ku pfinya, ku pfinyiwa ka vana ni vuvabyi byo tluletana hi rimbewu, ku longoloxa swilo swi nga ri swingani ntsena. Manuku ku na swiphiqo swa rihanyo leswi humelelaka loko miri wu khomiwa hi ndlela yo biha hi ku dya ni ku nwa ku tlula mpimo, ni ku amukela swidzidzirisi swo tinyanyula ha swona. Ku amukela makwanga hakanyingi ku yisa eku yiveni ni le ku kanganyiseni. Ku hava ku tluriwa kwihi ni kwihi ka nawu wa Xikwembu loku nga vangiki ku vavisa ko karhi ka nyama kumbe nsusumeto eka mudyohi. Swi hi laha muapostola Pawulo a tsundzuxeke Vakriste ha kona loko a ku: “Mi nga tshuki mi tixisa: Xikwembu a xi vungunyiwi; xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona; loyi a byalelaka swa ntumbuluko wa yena wa nyama, ú ta tshovela leswo bola leswi humaka eka ntumbuluko wa yena wa nyama; kambe loyi a byalelaka swa Moya, ú ta tshovela leswi humaka eka Moya, byi nga vutomi lebyi nga heriki.”—Vagalatiya 6:7, 8.
17. Ha yini Mukriste a fanele ku susumeteleka ku hanya hi mimpimanyeto leyi lulameke ya Xikwembu?
17 Hi tlhelo rin’wana, wa nga vona swivangelo swa matimba leswi Matsalwa ya swi nyikaka swa ku fambisana ni mimpimanyeto ya Xikwembu. I ntiyiso swonghasi leswi Rito ra Xikwembu ri swi vulaka loko ri ku: “Munhu l’a ṭhembekaka o fuwele mikateko.” (Swivuriso 28:20) Lava va vengaka mahanyelo lama nyenyetsaka ya misava leyi va papalata vuyelo lebyi chavisaka bya vutomi lebyi thyakeke. Va tiphina hi vuxaka lebyi tengeke ni vamakwavo va vona va xinuna ni va xisati, na Yehova, Xikwembu xa vona. Ku tlula kwalaho, va ni ntshembo lowunene wa ku kuma hakelo ya vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. Leswi sweswi hi nga endzeni-ndzeni ka ku hela ka mafambiselo lawa ya swilo lava va “tinyimpfu tin’wana” va ni ntshembo lowu hlawulekeke swinene wa ku hanya va hundza ‘enhlomulweni lowukulu’ va nga fanga nikantsongo. Va ni ripfumelo leri nga tsekatsekiki ra leswaku, loko rifu ri fika emahlweni ka nkarhi wolowo, Xikwembu xi tshembisa ku pfuxa hinkwavo lava nga emasirheni. (Yohane 5:28, 29; Nhlavutelo 7:14) Hikwalaho ka leswi hinkwaswo, ha yini munhu a nga amukelaka hambi yi ri mianakanyo leyi hundzaka ya ku katseka eka swiendlo swa manyala swa misava leyi?—Varhoma 6:19-23; 1 Petro 4:1-3.
18. (a) Xana Yehova u ta tisa ku avanyisa ka yena eka “lava nga riki na mhaka na Xikwembu” ‘enhlomulweni lowukulu’ hi ndlela yihi? (b) Malunghana ni ku avanyisa, xana Yehova u tiphofula hi ndlela yihi eka marito yakwe yo hetelela lama rhekhodiweke eBibeleni?
18 Bibele yi kombisa kahle leswaku hi hanya exiphen’wini xo hetelela xa leswi yi swi vulaka ‘ku hela ka mafambiselo ya swilo.’ (Matewu 24:3) Petro u vule leswaku “matilo ni misava ya sweswi, swi hlayiseriwe ku tshwa hi ndzilo, swi yimele siku ra ku avanyisiwa ni ra ku lovisiwa ka vanhu lava nga riki na mhaka na Xikwembu.” (2 Petro 3:7) Loko siku leri ku nga khale ri rindzeriwile ra ku rihisela ri humelela, ku tivulela ka leswaku munhu a nga tirha handle ka Xikwembu ni leswaku mahanyelo yakwe lama karihaka ya vunghwavava, ko va vuyelo bya hundzuluko ntsena swi ta nyamalala. (Vakolosa 3:5, 6) Wa nga twa ndlela leyi Xikwembu hi xoxe xi hlamuselaka vuyelo bya lava xi tirhelaka ni bya lava nga xi tirheliki eka marito ya xona lama rhekhodiweke yo hetelela eBibeleni: “Vonani, ndza ta sweswi-sweswi; ndzi tisa hakelo ya mina, ku ta tlherisela un’wana ni un’wana hakelo ya leswi a swi endleke. . . . Ku katekile lava hlantswaka tinguvu ta vona, leswaku va ta pfumeleriwa ku dya murhi wa vutomi, ni ku nghena emutini hi tinyangwa ta wona. Ehandle, i timbyana, ni vangoma, ni vaoswi, ni vadlayi, ni vaphahli va swikwembu swa hava, ni un’wana ni un’wana la tsakelaka vunwa ni ku hanya hi byona.”—Nhlavutelo 22:12-15.
19. Xana ku tiyimisela ka hina ku fanele ku va yini loko hi ri karhi hi kongomana ni vumundzuku?
19 Loko xiyimo xa mahanyelo ya misava leyi xi ri karhi xi nyanya ku biha, tiyimisele swinene ku tsakisa Yehova hi ku endla leswi tengeke, leswi xiximekaka ni leswi lulameke. Hambeta u fanelekela hakelo ya vutomi. Ala ku kokeriwa “e makhukhumbeni ya v̌ooŝi” ya misava leyi, lama ku nga khele ra rifu. U nga hlula enyimpini yo lwa na mianakanyo leyi thyakeke loko u venga mahanyelo lama nyenyetsaka ya misava leyi hi laha ku heleleke!
A Wu Ta Hlamula Njhani?
◻ Ha yini ku ri na khombo ra ku katseka eka swiendlo leswi nyenyetsaka swa misava leyi?
◻ Hikwalaho ka yini hi fanele ku va ni vukheta eku hlawuleni ka ku tihungata?
◻ I mianakanyo yihi leyi dlayaka leyi nga hi hlohlotelaka hi ku olova loko hi tihlanganisa ni Vaepikuro va manguva lawa?
◻ Hi kwihi ku avanyisa ka Yehova eka lava va hundzulukelaka eka mahanyelo lama nyenyetsaka ya misava leyi handle ko hundzuka?
◻ I minkateko yihi leyi yimeleke lava tintshunxaka eka mahanyelo lama nyenyetsaka ya misava leyi?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16, 17]
Ku venga mahanyelo lama nyenyetsaka ya misava leyi hi laha ku heleleke swi ta pfuna malandza ya Xikwembu ku kuma ku nghena emisaveni leyintshwa yo lulama
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Ku tihungata loku nyenyetsaka ka misava ku nga phasa Mukriste la nga tivoneliki