Sierra Leone—Ku Yimbula “Dayimani” Ya Rona Ya Risima

HI LEMBE ra 1462, ntlawa wa va valangi va vatluti va Maputukezi va teke riendzo ra vona ro ya eribuweni ra Afrika Vupela-dyambu va ya eka yinhla ya tikhilomitara ta 890 en’walungwini wa equator. A va nga chavisiwi hi mintsheketo ya lwandle ra ntima leri taleke swinghunghumana leswi a ku ehleketiwa leswaku swi tshama edzongeni wa Morocco. Ku tlula kwalaho, a va nga ma pfumeli maveriveri lama dumeke ya leswaku dyambu a a ri hisa swinene ekusuhi na equator lerova lwandle a ri vila.

Hi laha vatluti volavo va tshembeke ha kona, swikepe swa vona swa ntsandze a swi tshwanga, hambi ku ri ku vona swinghunghumana swa ntsheketo swo kala tinhloko. Ematshan’wini ya sweswo, va kume rigiyagiya ra misava yo saseka yo basa endzhaku ka rona ku ri na tintshava ta rihlaza ro dzwihala leti a ti tlakukile, ti rhendzeriwe hi swihlahla. Naswona loko timpfula ta tiropiki ti halakela emisaveni ni rihati ri vangama, ku dzindza ku vanga huwa ivi ku pfuma etintshaveni teto tanihi ku vomba ka swivandzana swin’wana leswikulu. Lexi tsakisaka, vatluti volavo va thye xivandla xexo Sierra Leone—“Tintshava ta Tinghala”!

Loko malembe ma hundzile, vanhu va dyondze leswaku rifuwo ra Sierra Leone a ri nga hikiwanga eka ku xonga ka rona. Nakambe a ku ri ni swicelwa: nsimbi, bauxite, rutile, chromite, platinum na nsuku. Kambe a ku nga ri na ndzavisiso lowu endleke misava ya ta mabindzu yi xiya xihlala lexi xitsongo ku fikela hi 1930. Dayimani a yi kumeka! Mphakelo wa rifuwo leri ra nkoka wu vonake wu ri wukulu, wu koka valavi va swicelwa hi magidi.

Entiyisweni van’wana va rhwalele dayimani ehenhla ka misava. Wansati un’wana u kume dayimani yo tala loko a hlantswa mpahla ya yena exinambyanini. Wanuna u yimbule rifuwo ra mpimo wa 153-carat loko a byala mihlata ensin’wini. Hambi swi ri tano, minkarhi yo tala ku kuma maribye lawa ya nkoka swi lave matshalatsahala lamakulu. Hi xikombiso, dayimani yin’wana yi celeriwe endzeni emisaveni, yi phutseriwe hi kimberlite, muhlovo wa ribye. Ku kuma yona swi katsa ku cela, ku duvula, ku faya ni ku hlawula. Kambe swi lava vutshila, vutivi ni ku leha mbilu.

Hambi loko mintirho leyikulu yo cela dayimani ya ha ri kona ku ta fika esikwini leri, ku laviwa ka rifuwo ra muhlovo lowu hambaneke—dayimani ya moya ya nkoka lowukulu—a ku ri karhi ku ya emahlweni eSierra Leone ku sukela hi 1915. Eka lembe rero, wanuna la vuriwaka Alfred Joseph u suke eBarbados kutani a ya eka tiko leri hi xikepe xa njhini. Laha u sungule ntirho wo “cela,” ku nga ri dayimani, kambe vanhu lava a va navela ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso “hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:24) Ndzavisiso lowu wu fambisiwe hi ndlela leyi fanaka ni leyi tirhisiweke hi Vakriste va lembe xidzana ro sungula—“erivaleni ni le mindyangwini.” (Mintirho 20:20) Malembe ya nkombo endzhakunyana, Alfred Joseph u joyiniwile entirhweni lowu hi William R. Brown, loyi na yena a humaka eWest Indies.

Eku heleni ka 1923, bandlha ritsanana a ri vumbiwile entsindza, eFreetown. Bandlha rero ri katse vanhu va 14 lava ha ku khuvuriwaka. Namuntlha, vanhu va 632 eka mabandlha ya 30 hi ku chivirika va hlanganyela entirhweni wa le rivaleni wo chumayela tanihi Timbhoni ta Yehova. Matshalatshala ya vona eku kumeni ni le ku yimbuleni leswi swi nga vuriwaka dayimani ya nkoka ya moya ya Sierra Leone ma hambeta ma va ni ku humelela lokukulu.

Valavi Lava Chivirikaka Va Ntiyiso

Van’wana va vadyondzisiwa va Yesu Kriste lavantshwa va tikombise va ri lava fanaka ni dayimani leyi rhwaleriweke hi ku olova ehenhla ka misava. Hi ku hatlisa va lave Timbhoni ta Yehova. Un’wana wa vona a a ri mululamisi wa misisi la vuriwaka Joan. U bele hofisi ya kwalaho ya Timbhoni eFreetown riqingho kutani a kombela dyondzo ya Bibele.

I yini lexi susumeteleke Joan ku ba riqingho rolero? U ri: “A ndzi ehleketi ni nkarhi wu ri wun’we evuton’wini bya mina lowu a ndzi nga lavi Xikwembu. Ku sukela evuhlangini, ndzi joyine tikereke to tala ni mintlawa ya vukhongeri kambe a ndzi kumanga ku aneriseka ka moya.

“Ku ringana khume ra malembe lama hundzeke, ndzi sungule ku xiya Timbhoni, kambe handle ka xivangelo, ndzi ve ni mianakanyo ya leswaku vanhu lava va fanele ku papalatiwa hi matlhelo hinkwawo. Loko munghana wa ndyangu a va Mbhoni, ndzi endle xikhokhelo xa timagazini ta Xihondzo xo Rindza na Awake! A ndzo endlela ku n’wi tsakisa ntsena; a ndzi ti karhatanga ndzi ti hlaya. Entiyisweni, ndzi ti tirhise ku basisa mafasitere ya mina! Kutani ku fike Awake! leyi kokeke nyingiso wa mina. Xihloko xa xifunengeto a xi ri xa mfanelo ya hina ya rirhandzu. [September 22, 1986] Ndzi xi hlayile naswona a ndzi tsakisiwile swinene. A ku ri magazini wolowo lowu ndzi susumeteleke ku kombela dyondzo ya Bibele.” Joan u endle nhluvuko wa xihatla naswona hi ku hatlisa u ve Mbhoni leyi khuvuriweke ya Yehova.

Munhu un’wana la laveke swinene ntiyiso a ku ri jaha rin’wana leri vuriwaka Manso. U lave ku va mufundhisi naswona u ye ekholichini ya vufundhisi. Kambe loko a xiye vukanganyisi bya vadyondzisi va yena, u hele matimba kutani a tshika. Kutani, Manso u sungule ku hlanganyela minhlangano yin’wana ya vukhongeri. Siku rin’wana loko a ri endleleni yo endzela tata wa yena, u vone buku leyi humesiweke hi Sosayiti ya Watch Tower leyi nge—Is the Bible Really the Word of God? A yi ri ehansi ematini ya ndzhope. Tanihi leswi xihloko xi nyanyuleke Manso, u humese buku, a yi omisa, kutani a yi hlaya. Hi lowu ntiyiso lowu a a wu lava! Buku yi khutaza vahlayi ku hlanganyela minhlangano eka Holo ya Mfumo ya kwalaho. Kutani Manso u yile, a sungula ku dyondza Bibele ni Timbhoni, naswona hi ku hatlisa u khuvuriwile. Sweswi u tirha tanihi muevhangeli la nga phayona ra nkarhi hinkwawo!

Ku Amukela Mfumo Wo Lehisa Mbilu

Hambi swi ri tano, vadyondzisiwa van’wana lavantshwa va tikombe va fana swinene na dayimani leyi phutseriweke swinene hi ribye. Matshalatshala lamakulu a ya laveka ku va “yimbula.” Donald, nkulu wa Mukriste, u tsundzuka ku lehisa mbilu loku lavekeke ku pfuna wansati la vuriwaka Martha. U ri: “Hambi loko a pfumerile ku dyondza, hakanyingi a endla leswaku hi yima nkarhi wo leha hi nga si nghena eka yona. Minkarhi yin’wana hi vomu a veka mintirho leyi a fanele ku va a yi endlile emahlweninyana. Kutani a hi kombela ku yima ku kondza a yi endla. Minkarhi yin’wana hi yime nkarhi wo tlula awara. A tshemba leswaku hi ta hela matimba hi famba, kambe vhiki rin’wana ni rin’wana hi ringete ku heta mhakanyana leyi twalaka. Vuyelo? Hi ku famba ka nkarhi ku twisisa ka yena ku kurile.

“Ntirho wun’wana a ku ri ku yisa Martha emihlanganweni. A ndzi ya ni Timbhoni tin’wana eka dyondzo ya yena ya Bibele leswaku a ta titwa a vevukeriwa loko a ta eHolweni ya Mfumo. Kambe u hlwerile swinene lero loko a ya hela a ta, se a tiva kwalomu ka bandlha hinkwaro!” Ku lehisa mbilu swa hakela. Sweswi Martha u khuvuriwile naswona u na xiyimo lexinene ebandlheni.

Pius eku sunguleni u ale ntiyiso. Nkarhi lowu mpatswa wa varhumiwa wu sunguleke dyondzo ya Bibele na yena ha wona, Pius a ri ni malembe ya va-70, a ri xirho lexi chivirikaka xa ntlawa wa politiki, naswona a ri mutameri wa nkwama wa kereke ya vona. Varhumiwa va te: “U kanete hi matimba yinhla yin’wana ni yin’wana leyi hi yi hlamuseleke. Vhiki rin’wana ni rin’wana a a sungula kahle hi ku rhula, kambe hakantsongo-ntsongo a ya a ba huwa. Vhiki rin’wana ni rin’wana a ku ri nyimpi hakunene, naswona hakanyingi hi anakanye ku n’wi tshika hi ku hela matimba, hi nga ha tikarhati hi yena. Xilo xikulu lexi endleke leswaku hi tlhelela eka yena hi leswi minkarhi hinkwayo a lughiselela dyondzo hi vukheta.

“Endzhaku ka kwalomu ka lembe, Pius u phofule leswaku u anakanye ku endla vulavisisi bya yena n’wini. Tanihi leswi a ri mudyondzisi la humeke penceni, a tiva ndlela leyi a nga endlaka vulavisisi ha yona. Siku rin’wana ni rin’wana ku ringana mavhiki mambirhi, a khandziya ntshava a ya eka layiburari ya le yunivhesiti, laha a tingheniseke hi yexe eka tinhlamuselo ta Bibele ni tibuku ta swikombo. Endzhaku u te: ‘Sweswi ndza kholwa leswaku hinkwaswo leswi a mi ndzi byela swona i ntiyiso. Xikwembu a hi Vunharhu-un’we, a ku na ndzilo wa tihele, naswona moya a hi lowu nga fiki. Hambi ku ri vanhu van’wana ekerekeni ya hina va pfumele leswi swi ri ntiyiso.’ Endzhaku ka sweswo, Pius u endle nhluvuko wa xihatla, a tshika hinkwaswo tipolitiki na kereke. Endzhaku ko khuvuriwa, u tirhe tanihi phayona ro pfuna, a heta tiawara ta 60 hi n’hweti entirhweni wo chumayela, hi laha a koteke ha kona ku kondza a fa hi 1987.

“Xilo xin’wana lexi a hi nga xi tivi hi nkarhi wo leha,” ku tsundzuka varhumiwa lava a va dyondzisa Pius, “a ku ri leswaku mana wa yena a a hlanganyela ni Timbhoni ta Yehova. U tsundzuke a hlanganyela minhlangano na yena loko a ha ri ntsongo. Kambe endzhaku ka rifu ra yena, u (Pius) titekele ndlela ya yena. Endzhaku ka nkhuvulo wa yena, Pius u te: ‘Xivilelo xa mina hi leswaku mana wa mina a nga ndzi voni sweswi.’ Kutani xikandza xa yena xi xalamuka, kutani a engetela: ‘Kambe u ta ndzi vona emisaveni leyintshwa!’”

Ku ta fikela namuntlha, ku lava dayimani ni ku lava vadyondzisiwa ka ha ya emahlweni. Swinavetiso leswi vangamaka swi tivisa leswaku “dayimani i ya hi laha ku nga heriki.” Hambi swi ri tano, n’wini wa rifuwo ro tano ra nkoka a nge ri tsakeli hi laha ku nga heriki hikuva handle ka lunghiselelo ra Xikwembu ra ku ponisa, rifu i ndzhaka ya vanhu hinkwavo lava dyoheke. (Yohane 3:16, 17) Ntirho wa Timbhoni ta Yehova eSierra Leone xisweswo wu humesa rifuwo ra nkoka lowukulu ku tlula dayimani yinene: malandza ya Xikwembu ni vadyondzisiwa va Yesu Kriste! Naswona Rito ra Yehova ra tshembisa: “Loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu, ú tshama hilaha ku nga heriki.”—1 Yohane 2:17.

[Mepe/Swifaniso leswi nga eka tluka 22, 23]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

[Swifaniso]

Exikarhi ka swivono swo fana ni leswi, vahuweleri va Mfumo va kuma dayimani ya moya eSierra Leone