Nkambisiso Wa Mahungu

Va Aleriwa Ku Teka

Hi laha ku hlamuseriweke ha kona tanihi “xiphiqo lexi fihlekeke xa tinxaka” hi bixopo un’wana wa Lutere, ku tikhoma loko biha ka rimbewu exikarhi ka vafundhisi eku heteleleni ‘ku humele erivaleni.’ Hambi swi ri tano, Los Angeles Times yi vika leswaku ku “paluxiwe ni swihundla leswi nyumisaka erivaleni ni milandzu leyi durhaka leyi vangeleke tikereke to hlayanyana ku heleriwa hi mali.” Times yi xiya leswaku vayimeri va ndzindza-khombo va vula leswaku etihubyeni ka ha ri na milandzu yo tlula 2 000 ya ku tikhoma loko biha ka rimbewu leyi katsaka vafundhisi.

Nakambe, lexi xiyekaka hi leswaku hi ku ya hi xiviko van’wana va vadyohi lava tivekaka ngopfu hi ku ya hi xiviko i vafundhisi va Rhoma Khatoliki. A. W. Richard Sipe, mutshunguri wa mianakanyo ni khale ka nghwendza ya le Benedictine, u vulavurisane ni vaprista va 1 000 ni vavanuna ni vavasati van’wana va 500, laha vo tala va vona va vuleke leswaku va ve ni vuxaka bya rimbewu ni swirho swa vafundhisi. Magazini lowu nge Time wu vika leswaku u ringanyeta leswaku kwalomu ka hafu ya vaprista va Rhoma Khatoliki va 53 000 eUnited States va tshova xiboho xa vona xa vunghwendza. Hi ku ya hi Sipe kwalomu ka tiphesente ta 28 ta vaprista hinkwavo va ni vuxaka lebyi hambetaka ni vavasati, ku engetela kwalaho, ku sukela eka tiphesente ta 10 ku ya ka 13 va katseka eka rimbewu ni vavanuna lavakulu, kutani tiphesente ta tsevu ti sindzisa vana hi rimbewu, lava ku nga vafana hi ntolovelo. Ku tlula milandzu ya 100 ya ku tikhoma loko biha ka vafundhisi emalembeni ya tsevu lama hundzeke ku koxe valawuri va Khatoliki timiliyoni ta le xikarhi ka 260 na 780 wa timiliyoni ta tirhandi.

Vanhu vo tala va anakanya leswaku swo tala swa swiphiqo leswi a swi ta hunguteka loko vaprista a va pfumeleriwa ku teka. Van’wana va nga ha hlamala ku tiva leswaku a ku kona laha Bibele yi sivelaka vatirheli va Vukriste va Xikwembu ku teka. Hambi swi ri tano, Kereke ya Khatoliki yi alele vaprista ku teka ku sukela hi lembe xidzana ra vu-12. Lexi tsakisaka, loko a kombetela eka vugwinehi lebyikulu evugandzerini bya ntiyiso lebyi a byi ta humelela endzhaku ka rifu ra vaapostola, Pawulo u tsale leswaku “van’wana va ta hambana ni vupfumeri, hi mhaka ya ku landza mimoya leyi kanganyisaka ni tidyondzo ta mademona, ni hikokwalaho ka ku xiseteriwa hi vahembi . . . va arisa ku tekana.”—1 Timotiya 4:1-3.

Ha Yini Ku Ri Na Vukari Byo Tarisa Xileswi?

Canada a a ri hlamarile no chavisiwa hi ku twa leswaku Marc Lepine wa malembe ya 25 hi vukhale u dlaye vunyingi bya vanhu ekhampasini ya Yunivhesiti ya Montreal. Handle ka ntwela-vusiwana u dlaye swichudeni swa 14 swa vumaki swa xisati, a siya swichudeni swin’wana swa-13 swi vavisekile, ku katsa ni vavanuna va 4, a nga si hundzuluxela xibamu eka yena n’wini. A ku ri kun’wana ka ku dlaya lokukulu ematin’wini ya tiko. Holobye-nkulu u hlamusela ku dlaya loku ka rihuhu tanihi “khombo ra vanhu ra mpimo lowukulu.”

Hi ku ya hi The Toronto Star, le United States, “ku ve ni ku dlaya loku tlulaka ku andzisa ka 100 ku sukela eka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava naswona ko tala ku humelele eka makume mambirhi ya malembe lama hundzeke.” Hambi swi ri tano, hi laha tata wa un’wana wa vahlaseriwa va Lepine hi gome a vutiseke ha kona: “Ha yini ku ri na vukari byo tarisa xileswi emisaveni? Ha yini vanhu va endlelana swilo leswi?”

Nhlamuselo ya Bibele ya ku andza ka vukari enkarhini wa hina yi le rivaleni. Muapostola Yohane u tsarile: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” (1 Yohane 5:19) Ku fana ni moya lowu hi wu hefemulaka, moya lowo biha lowu humaka eka Sathana “Lowo biha” wu lawula miehleketo, ku navela ni swiendlo swa vanhu lavo tala. Hi moya wa yena wa ku xandzuka, vutianakanyi ni ku tinyungubyisa, u “[kanganyisa] misava hinkwayo.” (Nhlavutelo 12:9) Hambi swi ri tano, vagandzeri va ntiyiso va Xikwembu va khongoteriwa hi ku tiva leswaku “misava ya hundza, ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu, ú tshama hi laha ku nga heriki.”—1 Yohane 2:17.

Wu Kwihi “Muti Wa Davhida”?

Loko a wu ta endzela eYerusalema, ivi u kombela un’wana leswaku a ku kombisa Ntshava ya Siyoni, kumbexana a a wu ta yisiwa exigangeni kumbe exitsungeni lexi leheleke edzongeni ka Muti wa Khale. Lexi hikiweke evuxeni hi Tyropoeon Valley na le vupela-dyambu hi Nkova wa Hinomu, xitsunga lexi xi funghiweke hi vukona bya Kereke ya Dormition, ni xiyimo xa yona xo tiya.

Hambi swi ri tano, mepe ni swikombiso leswi humesiwaka hi Sosayiti ya Watch Tower swi kombisa Ntshava ya Siyoni eka xitsunganyana xa le vuxeni ka Ntshava leyi namuntlha yi vuriwaka Siyoni. Xitsunga lexi xi hambanisiwe ni lexi fanaka na xona evupela-dyambu hi Tyropoeon Valley ni ku hikiwa evuxeni hi Nkova wa Kidroni.

Hi wihi eka miti leyi mimbirhi lowu funghaka ndhawu ya Ntshava ya Siyoni yo sungula? Magazini wa Biblical Archaeology Review (May/June 1990) wa pfumela leswaku “xiganga kumbe xitsunga xa le vuxeni, a a ku ri Ntshava ya Siyoni yo sungula, . . . leyi Dahvida a yi tekeke eka Vayebusi.” Loko wu hluriwile, khokholo leri ra Vayebusi ri sungule ku tiviwa tanihi “Muti wa Davhida,” lowu nakambe wu vuriwaka “Siyoni.” (2 Samuel 5:7) Biblical Archaeology Review yi tivisa leswaku “vayimburi va swi kumisise handle ko kanakana leswaku, xiganga lexi xintsongo,” lexi ku kombeteriwaka eka xona tanihi xitsunga xa le vuxeni, i Ntshava ya Siyoni ya le Bibeleni, leyi Davhida a simekeke ntsindza wa vulawuri ni wa vukhongeri bya tiko ra Israyele.—2 Samuel 6:11, 12, 17.