Ku Lwela Ndhawu Yo “Kwetsima”

HI July 15, 1099, Vuthu ro Sungula Ra Nkutsulo, leri a ri pfumeleriwe hi mupapa wa le Rhoma, ri fikelele pakani ya rona ya ku lawula Yerusalema. Ku dlayiwe vanhu vo tala swinene! Vaaki lava poneke a ku ri ndhuna-nkulu ni varindzi vakwe, endzhaku ka loko ku fumbarherisiwe hi mali yo tala. Ebukwini yakwe leyi vuriwaka The Crusades, mufundhisi Antony Bridge u vika leswi humeleleke eka vaaki hinkwavo va Mamoslem ni Vayuda, u ri: “Xikan’we loko Masocha ya Nkutsulo ma pfumeleriwe ku endla ku rhandza ka wona endzeni ka muti, ma ve ni torha lerikulu ra ngati. . . . Ma dlaye wanuna, wansati ni n’wana un’wana ni un’wana loyi a ma n’wi kuma emutini. . . . Loko ku nga ha ri na loyi va nga n’wi dlayaka, vahluri lava va gwirime eswitarateni swa muti . . . va ya eKerekeni ya Sepulchre yo Kwetsima leswaku va ya nkhensa Xikwembu.”

Ku sukela hi nkarhi wa ku hlula ka masocha ya nkutsulo, ku va kona ka Vujagana eYerusalema ku vonake hi nkwetlembetano exikarhi ka vukhongeri bya Kereke ya Rhoma, bya Orthodox ya le Vuxeni ni byin’wana lebyi vuriwaka leswaku i bya Vukreste. Hi 1850, mholovo exikarhi ka varhangeri vo hambana-hambana va vukhongeri lava lwelaka tindhawu to kwetsima eYerusalema ni tindhawu leti yi rhendzeleke, a ku ri mhaka-nkulu leyi nga vanga leswaku ku va ni Nyimpi ya le Crimea. Nghilandhi, Furwa na Turkey ma lwe na Russia laha vanhu va hafu ya miliyoni va nga lahlekeriwa hi vutomi.

Nyimpi a yi ku herisanga ku kwetlembetana ka Vujagana hi Yerusalema ni tindhawu ta yona to kwetsima. Vanhu va le Turkey, lava a va lawula tiko hi nkarhi wolowo, va ringetile ku tisa ku rhula hi ku avela tindhawu to kwetsima eka vukhongeri byo hambana-hambana. Dok. Menashe Har-el, ebukwini yakwe leyi nge This Is Jerusalem, u ri: “Endlelo leri ri amukeriwile . . . hi Nhlangano wa Matiko eka Xiboho xa ku Avelana xa November 1947. Xisweswo, i xiphemu xa nawu wa matiko hinkwawo.” Hikwalaho ka sweswo, Kereke ya Sepulchre yo Kwetsima yi averiwe vanhu va kereke ya Rhoma Khatoliki, va Orthodox ya le Grikiya, Maarmenia, Vasiriya ni Macopt. Eku heteleleni Vaetiyopiya va kombise leswaku kereke leyi i ya vona hi ku pfumelela swirho swa vona swin’wana swi tshama eswiyindlwanini ehenhla ka lwangu ra yona. Vo tala va teka Kereke ya Sepulchre yo Kwetsima yi ri ndhawu yo kwetsima swinene ya Vujagana. Yi tele hi tindhumbha ni swifaniso swo hambana-hambana. Yin’wana leyi vitaniwaka ndhawu yo kwetsima, ku nga Gordon’s Calvary, yi xiximiwa hi Maprotestente yo karhi tanihi ndhawu leyi ku ehleketiwaka leswaku Yesu u dlayiwe ni ku lahliwa eka yona.

Khale swinene Yesu u tshame a byela wansati loyi a a pfumela eka tindhawu to kwetsima a ku: “Nkarhi wa ta lowu n’wina mi nga ta ka mi nga gandzeli Tatana entshaveni leyi kumbe eYerusalema. . . . Vagandzeri va ntiyiso va ta gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:21-24) Xisweswo, Vakreste va ntiyiso a va ti gandzeli tindhawu to kwetsima. Ku lovisiwa ka Yerusalema la nga tshembekangiki hi mavuthu ya Varhoma hi 70 C.E., ku tshama ku ri xitsundzuxo eka Vujagana. Vugandzeri bya byona bya swikwembu swa hava, ku avana ka byona ni nandzu wa byona wa ngati a swi pfumelelani ni ku tivula ka byona leswaku byi fambisana ni Vukreste. Hikokwalaho, byi ta weriwa hi khombo leri Xikwembu xi vhumbheke leswaku ri ta wela vukhongeri hinkwabyo lebyi vumbaka Babilona Lonkulu.—Nhlavutelo 18:2-8.