Ku Vona Moya Lowo Kwetsima

XANA a a wu swi tiva leswaku moya lowo kwetsima wu khumba vutomi bya un’wana ni un’wana wa hina? Naswona xana a a wu swi xiya leswaku wu nga endla nhluvuko lowukulu evuton’wini bya wena? Leswi swi nga ha ku hlamarisa. Entiyisweni, u nga ha vutisa: ‘Xana moya lowo kwetsima i mani kumbe i yini ke?’

Loko u ri eka yin’wana ya tikereke ta Vujagana, kumbexana u tshama u twa mufundhisi a khuvula xihlangi “hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya lowo Kwetsima.” (Matewu 28:19, The New English Bible) Loko va komberiwa ku hlamusela moya lowo kwetsima, hi ku anghwetla vafundhisi vo tala va ri: ‘Moya lowo kwetsima i munhu wa vunharhu eka Vunharhu-un’we, wu ringana ni Xikwembu Tatana na Hosi Yesu Kriste hi swiyimo hinkwaswo.’

Hambi swi ri tano, vonelo leri a ri khomiwanga eku sunguleni ka malembe xidzana ma nga ri mangani ya Nguva yerhu leyi Tolovelekeke. Ku kombisa leswi: Malembe xidzana manharhu endzhaku ka rifu ra vaapostola va Yesu Kriste, Gregory wa Nazianzus u tsarile a ku: “Van’wana va tshemba leswaku [moya lowo kwetsima] i matimba (energeia), van’wana va ri i xivumbiwa, van’wana va ri i Xikwembu, van’wana va tsandzeka ku hlawula leswaku hi wihi eka leswi.”

Namuntlha, tikereke to tala eka Vujagana ti amukela vonelo ra Vunharhu-un’we ra moya lowo kwetsima. Kambe, xana sweswo hi leswi Bibele yi swi seketelaka? Kumbe ko va vonelo ntsena leri sekeriweke eka ndhavuko? Kahle-kahle, Bibele a yi vulavuli hi moya lowo kwetsima ku fana ni loko yi vulavula hi Xikwembu kumbe Yesu. Hi xikombiso, eBibeleni, moya lowo kwetsima a wu na rona vito.

Xana sweswo ko va vuxokoxoko bya hava? Doo, mavito i ya nkoka eBibeleni. Xikwembu xi tshikelele vito ra xona loko xi ku: “Hi mina Yehova, hi rona v̌ito ra mina, nḍi nga ka nḍi nga nyiki uṅwana e ku v̌onakala ka mina, ni ŝifaniso e ku v̌ongiwa ka mina.” (Esaya 42:8) Nkoka wa vito ra Yesu Kriste wu tshikeleriwile loko a nga si velekiwa, loko ntsumi yi byela Mariya yi ku: “U ta n’wi thya vito ra Yesu.” (Luka 1:31) Loko mavito ya Tatana ni N’wana ma ri ya nkoka swinene, hikwalaho ka yini moya lowo kwetsima wu nga ri na rona vito? Entiyisweni, vuxokoxoko lebyi ntsena byi fanele byi endla munhu a lava ku tiva loko hakunene moya wu ringana na Tatana ni N’wana.

Matsalwa Ni Moya Lowo Kwetsima

Ematsalweni ya Xiheveru, kumbe “Testamente ya Khale,” ku ni swikombo eka ‘moya lowo kwetsima’ ni le ka “moya wa [Xikwembu] xa mina.” (Psalma 51:11; Yoel 2:28, 29) Hi hlaya leswaku moya lowo kwetsima wu nga tala munhu, wu nga humelela eka yena ni ku n’wi funengeta. (Eksoda 31:3; Vaavanyisi 3:10; 6:34) Wun’wana wa moya lowo kwetsima wa Xikwembu wu nga tekiwa eka munhu un’wana ivi wu nyikiwa munhu un’wana. (Tinhlayo 11:17, 25) Moya lowo kwetsima wu nga ha tirhisiwa ehenhla ka un’wana, wu n’wi endla a kota ku tirha mintirho leyi nga le henhla ka matimba ya vanhu.—Vaavanyisi 14:6; 1 Samuel 10:6.

Hi wahi makumu lama nga fikeleriwaka hi tinhlamuselo to tano? Entiyisweni, leswaku moya lowo kwetsima a hi munhu. Xana xiphemu xa munhu xi nga tekiwa njhani eka munhu un’wana ivi xi nyikiwa un’wana? Ku tlula kwalaho, a ku na vumbhoni bya leswaku loko Yesu a ri emisaveni, Vayuda lavo tshembeka va langute moya lowo kwetsima tanihi munhu la ringanaka na Tatana. Hakunene a va wu gandzelanga moya lowo kwetsima. Ku ri na sweswo, vugandzeri bya vona a byi kongomisiwa eka Yehova ntsena, Loyi Yesu hi byakwe a n’wi viteke “Tatana wa mina” ni “Xikwembu xa mina.”—Yohane 20:17.

Ku fana ni leyi vuriwaka Testamente ya Khale, xiphemu xa Bibele lexi vuriwaka Matsalwa ya Xigriki ya Vukriste, kumbe “Testamente Leyintshwa,” yi vula leswaku moya lowo kwetsima wu nga ‘tala’ munhu kumbe wu va “ehenhla” ka yena. (Mintirho 2:4; Luka 2:25-27) Moya lowo kwetsima a a wu ‘nyikiwa,’ wu ‘cheriwa ehenhla,’ ni ku ‘aviwa.’ (Luka 11:13; Mintirho 10:45; Vaheveru 2:4) Hi Pentekosta ya 33 C.E., vadyondzisiwa va amukele ‘wun’wana’ wa moya wa Xikwembu. (Mintirho 2:17) Nakambe, Matsalwa ma vulavula hi ku khuvula hi moya lowo kwetsima ni ku totiwa hi wona.—Matewu 3:11; Mintirho 1:5; 10:38.

Timhaka to tano ta Bibele ti kombisa leswaku moya lowo kwetsima a hi munhu. Makumu lawa ma tiyisiwa loko hi vona moya lowo kwetsima wu xaxametiwa ni swilo swin’wana leswi nga riki vanhu. Hi xikombiso, Bibele yi vula leswaku Stefano a a ‘tele ku pfumela ni moya lowo kwetsima.’ (Mintirho 6:5) Naswona muapostola Pawulo u ti bumabumele hi byakwe tanihi nandza wa Xikwembu hi ku ‘tenga ni vutivi, ni ku leha mbilu, ni tintswalo, na hi moya lowo kwetsima, ni rirhandzu leri nga riki na ku kanganyisa.’—2 Vakorinto 6:4-6.

I ntiyiso, minkarhi yin’wana Bibele ya wu munhuhata moya lowo kwetsima. Hi xikombiso, Esaya u vula leswaku vaxandzuki vo karhi ‘va vavise moya lowo kwetsima wa Xikwembu.’ (Esaya 63:10) Pawulo u vula leswaku wu nga ‘khomisiwa tingana.’ (Vaefesa 4:30) Naswona matsalwa yo tala ma vula leswaku moya lowo kwetsima wa dyondzisa, wa letela, wa vulavula ni ku veka vumbhoni. (Yohane 14:26; 16:13, 14; 1 Yohane 5:7, 8) Kambe Bibele yi tlhela yi munhuhata ni swilo swin’wana leswi nga hanyiki, tanihi vutlhari, rifu, ni xidyoho. (Swivuriso 1:20; Varhoma 5:17, 21) Entiyisweni leyi i ndlela ya matimba leyi minkarhi yin’wana Matsalwa ma tshikelelaka timhaka ha yona.

Namuntlha, hi vulavula hi Bibele hi ndlela leyi fanaka loko hi ku yi vula xo karhi kumbe yi dyondzisa dyondzo. Hi ku tirhisa swiga swo tano, xana hi vula swona leswaku Bibele i munhu? Naswona loko Bibele yi tirhisa swiga leswi ringanyetaka, a yi vuli swona leswaku moya lowo kwetsima i munhu.

Kutani ke, moya lowo kwetsima i yini? A hi munhu. Ematshan’wini ya sweswo, i matimba lama tirhaka ya Xikwembu ntsena, ma tirhisiwa hi xona ku hetisisa ku rhandza ka xona. (Genesa 1:2) Kambe, xana vutomi bya hina byi khumbiwa njhani hi moya lowo kwetsima? Naswona hina hi xiviri hi nga pfuneka swinene eka matimba lawa ma tirhaka hi ndlela yihi?