Xana Wa Byi Rhandza Vutomi?

“NDZI lava ku vona ku vonakala.” Lawa i marito lawa ku vuriwaka leswaku ma vuriwe hi mutlhokovetseri wa Muntariyana, ku nga Giacomo Leopardi, a ma byela lava a va n’wi khathalela loko a ri kusuhi ni ku fa. Marito lawa ma kombisa leswaku vanhu va byi tlangela swinene vutomi, lebyi yimeriwaka hi ku vonakala.

Ku tlangela vutomi i nsusumeto wa risima lowu susumetelaka vanhu vo tala ku papalata makhombo ni ku endla hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku va ya mahlweni va hanya. Emhakeni leyi, munhu a nga hambananga ngopfu ni swiharhi, leswi swi lavaka ku hanya swinene.

Kambe, xana ku nga hanyiwa vutomi bya muxaka muni naswona byi tlangeriwa hakunene? A byo va vukona bya miri ntsena—ku hefemula ni ku famba-famba ntsena. Naswona ku eneriseka lokukulu a ku tisiwi hi ku lwela ku kuma leswi u nga swi kotaka evuton’wini. Filosofi ya Vaepikuro ya leswaku “a hi dyeni hi nwa, hikuva mundzuku hi ta fa,” hi ntolovelo a yi tiselanga vanhu ku eneriseka. (1 Vakorinto 15:32) Hambileswi munhu a nga ni swilaveko swo tala swa swilo leswi vonakaka, nakambe u ni swilo leswi a swi tsakelaka swa ndhavuko ni swa ntshamisano, hi nga ha vuli swilaveko swa yena swa moya, leswi fambisanaka ni ku va ni ripfumelo eka Munhu la Tlakukeke. Lexi vavisaka, vanhu va madzana ya timiliyoni, loko ku nga ri magidi ya timiliyoni a va tiphini ngopfu hi vutomi hikwalaho ka swiyimo leswi khomisaka gome swa ntshamisano ni swa mbangu leswi nga kona etindhawini to tala emisaveni hinkwayo. Vanhu vahi na vahi lava enerisaka swilaveko swa vona swa nyama ntsena—va dya, va nwa, va va ni nhundzu, kumbe va enerisa ku navela ka vona ka rimbewu—va hanya ku fana ni swiharhi, kasi ku eneriseka ka kona a ku nyawuli. Kahle-kahle, a va swi tirhisi swilo leswi nga ni nkoka lowukulu leswi tisiwaka hi vutomi leswi enerisaka vutlhari ni mintlhaveko ya munhu. Ku tlula kwalaho, vanhu vahi ni vahi lava lavaka ku enerisa ku navela ka vona ka vutianakanyi ntsena va tsandzeka ku kuma swilo leswinene evuton’wini va tlhela va onha tiko leri va tshamaka eka rona, naswona a va swi seketeli leswi tsakeriwaka hi van’wana.

Loko a tiyisekisa leswi, muavanyisi wa vana lava tsemeke mibya u vula leswaku “ku hohloka ka mimpimanyeto, ku dzunisiwa ka vanhu lava nga swikombiso leswo biha ni ku lava tindlela ta ku fuma hi ku hatlisa” swi vonaka swi “hlohlotela moya lowukulu wa ku phikizana.” Leswi swi yisa eka mahanyelo lama onhaka etikweni ni lama nga ni khombo eka vantshwa, ngopfu-ngopfu loko va tirhisa swidzidzirisi.

Wa swi tiva leswaku vutomi byi na swilo swo tala leswi navetaka—ku ya eku wiseni etindhawini leti nyanyulaka, ku hlaya swilo leswi tsakisaka kumbe ku endla ndzavisiso, vanghana lavanene, vuyimbeleri byo nandziha. Nakambe ku ni swilo swin’wana leswi enerisaka hi tindlela to hambana-hambana. Lava kombisaka ripfumelo lerikulu eka Xikwembu, naswona ngopfu-ngopfu eka Xikwembu xa Bibele, ku nga Yehovha, va ni swivangelo swo tala swo rhandza vutomi. Ripfumelo ra ntiyiso i xihlovo xa matimba ni ku rhula loku nga pfunaka vanhu ku langutana ni minkarhi yo nonon’hwa. Vanhu lava pfumelaka eka Xikwembu xa ntiyiso va nga vula va tiyisile va ku: “Yehovha i mupfuni wa mina; ndzi nga ka ndzi nga chavi.” (Vaheveru 13:6) Vanhu lava twisisaka rirhandzu ra Xikwembu va titwa va rhandziwa hi xona. Va ri amukela rirhandzu ra xona, ri va nyika ntsako lowukulu. (1 Yohane 4:7, 8, 16) Va nga tshama va khomekile ni ku pfumala vutianakanyi, leswi nga xihlovo xa ku eneriseka evuton’wini. Swi hilaha Yesu Kreste a vuleke hakona a ku: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”—Mintirho 20:35.

Lexi vavisaka, ku ni swilo swin’wana hi vutomi bya sweswi. Ku ni ku xaniseka, vuhomboloki, vusweti, vuvabyi ni rifu leswi andzeke—loko hi boxa swin’wana swa swilo leswi vavisaka leswi hakanyingi swi endlaka vutomi byi nga tiyiseleki nikatsongo. Hosi Solomoni wa tiko ra Israyele ra khale loyi a fuwile, a ri ni matimba naswona a tlharihile, a ri na swona hinkwaswo swilo leswi nga tsakisaka vanhu. Kambe, a ku ri ni nchumu wun’wana lowu a wu n’wi karhata—ku tiva leswaku loko a fa u ta boheka ku siyela un’wana swilo hinkwaswo leswi ‘ntirho wa yena wa matimba,’ lowu a wu endleke “hi v̌utlhari, ni ku tiv̌a, ni binḍu,” wu n’wi pfuneke ku swi kuma.—Eklesiasta 2:17-21.

Ku fana na Solomoni, vo tala va swi xiyile leswaku vutomi byi komile, byi hundza hi ku hatlisa swinene. Matsalwa ma vula leswaku Xikwembu ‘xi veke ku hanya hi masiku emianakanyweni ya hina.’ (Eklesiasta 3:11, Byington) Ku navela ka munhu ku hanya hi masiku ku n’wi susumetela ku anakanyisisa hi ku koma ka vutomi. Hi ku famba ka nkarhi, loko munhu a nga kumi tinhlamulo leti enerisaka malunghana ni xikongomelo xa vutomi ni rifu, a nga ha hela mongo hi ku tshamela ku titshandza ni ku titwa a nga pfuni nchumu. Leswi swi nga ha endla vutomi byi nga tsakisi.

Xana ku ni tinhlamulo ta swivutiso leswi karhataka vanhu? Xana swi ta kala swi va kona swiyimo leswi nga ta endla vutomi byi tsakisa naswona vanhu va hanya hi masiku?