Xana Vutomi Bya Wena Byi Nga Va Ni Xikongomelo Xo Antswa?

A HI kanyingi nchumu wu languteka wu ri wa nkoka hilaha wu vonakaka hakona. Mali ya phepha ya xiyimo xa le henhla leyi tshameke yi humesiwa eUnited States a yi tsariwe $10 000. Kambe phepha leri a yi kandziyisiwe eka rona a ri vita tisente ti nga ri tingani.

Xana u tshame u tivutisa loko swiphephana leswi nga vuliki nchumu swi nga endla vutomi bya wena byi va ni xikongomelo? Vo tala va ehleketa leswaku swi nga swi kota. Vanhu va timiliyoni va tirha vusiku ni nhlikanhi leswaku va ta kuma mali yo tala hilaha va nga kotaka hakona. Minkarhi yin’wana ku hlongorisa mali swi endla leswaku va nga vi na mhaka ni rihanyo ra vona, vanghana va vona, hambi ku ri mindyangu ya vona. Xana swi va pfuna yini? Xana mali—kumbe leswi hi swi xavaka hi yona—yi nga tisa ku eneriseka ka xiviri ni loku nga heriki?

Hi ku ya hi vakambisisi, loko hi hlongorisa ku eneriseka loku sekeriweke eka swilo leswi vonakaka, a hi kanyingi hi ku kumaka. Mutsari wa phepha-hungu Alfie Kohn u gimeta hi ku vula leswaku “ku eneriseka a ku xaviwi. . . . Vanhu lava rhangisaka rifuwo evuton’wini va tala ku vilela ngopfu ni ku khomiwa hi gome leri nga tolovelekangiki ni ku titwa va nga sirhelelekanga.”—International Herald Tribune.

Hambileswi vakambisisi va nga swi lemukaka leswaku vutomi lebyi nga ni xikongomelo a byi kumeki loko u ri ni mali ntsena, vanhu vo tala va ehleketa hi ndlela yin’wana. Leswi a swi hlamarisi nikatsongo, tanihi leswi lava tshamaka ematikweni ya le Vupela-dyambu va nga ha mumeriwaka hi marungula lama lavaka ku va 3 000 ya swinavetisi hi siku. Ku nga khathariseki leswaku i mimovha kumbe swakudya swo navetisa, kambe xikongomelo xa kona hi lexi: ‘Xava nchumu lowu kutani u ta tsaka.’

Hi byihi vuyelo byo navetisa swilo leswi vonakaka hi ku nga ringaniseli? Phela, hakanyingi ku honisiwa swilo swa moya! Hi ku ya hi xiviko xa magazini wa Newsweek, bixopo wa le Cologne, le Jarimani wa ha ku vula leswaku “varikwerhu, Xikwembu a va ha vulavuli hi xona.”

Kumbexana a wu kulula nyuku u n’watseka leswaku u antswisa vutomi bya wena. Swi nga ha endleka u titwa u nga ri na nkarhi ni wutsongo wo endla swilo swin’wana. Minkarhi yin’wana, u nga ha vona onge ku fanele ku ri ni swo tala evuton’wini handle ka ku sangarateka hi swilo leswi nga pfuniki nchumu ku fikela laha rihanyo ra wena kumbe malembe ya wena ma ngo swi enele.

Xana ku yisa nyingiso eka swilo swa moya swi nga ku tisela ku eneriseka loku engetelekeke? I yini leswi nga endlaka leswaku vutomi bya wena byi va ni xikongomelo lexikulu?