Xana A Wu Swi Tiva?
Ha yini Vayuda a va ma tsakela swinene matimu ya swivongo swa vona?
▪ Tirhekhodo ta matimu ya swivongo a ti ri ta nkoka loko ku simekiwa nyimba yo karhi ni vuxaka bya ndyangu. A ti tlhela ti laveka loko ku aviwa ndhawu ni ndzhaka. Kambe leyi nga ya nkoka swinene a yi ri ya nxaxamelo wa rixaka ra Mesiya loyi a tshembisiweke. Vayuda a va swi tiva kahle leswaku Mesiya a a fanele a huma enxaxamelweni wa Davhida wa nyimba ya Yuda.—Yohane 7:42.
Ku engetela kwalaho, xidyondzi xin’wana lexi vuriwaka Joachim Jeremias xi vule leswaku “leswi xikhundlha xa ku va muprista ni xa ku va Mulevhi a swi nyikiwa hi ku ya hi ndyangu . . . a swi ri swa nkoka swinene leswaku vutengi bya nxaxamelo wa rixaka ra vona byi tshama byi ri lebyi nga solekiki.” Vavasati lava nga Vaisrayele lava tekiweke emindyangwini ya vuprista a va languteriwe ku nyikela vumbhoni hi ku xaxameta matimu ya swivongo swa vona ku endlela leswaku vuprista byi tshama byi “tengile.” Eminkarhini ya Nehemiya mindyangu hinkwayo ya Valevhi a yi tekeriwa malunghelo loko ku ‘laviwa lomu yi tsarisiweke kona, leswaku yi kuma swivongo swa yona erivaleni, kambe ku nga kumiwi.’—Nehemiya 7:61-65.
Ku engetela kwalaho, Nawu wa Muxe a wu vula leswaku “a ku na n’wana la tswaleriweke ehandle” ni “Muamone kumbe Mumowabu [wihi na wihi] la nga nghenaka enhlengeletanweni ya Yehovha.” (Deteronoma 23:2, 3) Hikwalaho ka sweswo, Jeremias u engetele hi ku vula leswaku “ku va munhu a kuma malunghelo wahi ni wahi ya tiko a ku fanele ku tiyisekiwa leswaku rixaka rakwe ri tengile naswona leswi swi tiyisekisa mhaka ya leswaku . . . Muisrayele un’wana ni un’wana a a tiva vakokwa vakwe naswona a tiva leswaku yena u wela kwihi eka tinyimba ta khume-mbirhi.”
Xana Vayuda a va ma hlanganisa ni ku ma hlayisa njhani matimu ya swivongo swa vona?
▪ Matewu na Luka lava nga vatsari va Tievhangeli va tsale timhaka leti nga ni vuxokoxoko byo tala malunghana ni matimu ya xivongo xa Yesu. (Matewu 1:1-16; Luka 3:23-38) Ku hlayisiwe ni tirhekhodo tin’wana ta matimu ya swivongo. Hi xikombiso, muhlamuseri un’wana wa Muyuda u vula leswi landzelaka hi Hillel, loyi a a ri mufundhisi hi nkarhi wa Yesu: “EYerusalema ku kumiwe buku-nsongwa leyi vulavulaka hi matimu ya swivongo, leyi eka yona a ku tsariwe leswaku Hillel a a huma endyangwini wa Davhida.” Ebukwini yakwe leyi nge The Life, n’wamatimu wa Muyuda wa lembe-xidzana ro sungula ku nga Flavius Josephus u vule leswaku vakokwa wakwe a va ri vaprista naswona mana wakwe a a huma “endyangwini wa vuhosi.” U vule leswaku rungula leri u ri kume ri “tsariwe eka matsalwa lama rhekhodiweke.”
Ebukwini yakwe leyi nge Against Apion, Josephus u vule leswaku tiko ra ka vona a ri nyika “vavanuna va xiyimo xa le henhla” vutihlamuleri bya ku khathalela tirhekhodo ta mindyangu ya vaprista. The Jewish Encyclopedia yi ri: “Swi tikomba onge mutirhela-mfumo la tlakukeke a a nyikiwe vutihlamuleri bya ku khathalela tirhekhodo leti, naswona swi tikomba onge a ku simekiwe huvo ya ku yingisela ni ku hlamula swivutiso leswi a swi ri kona malunghana ni matimu ya swivongo eYerusalema.” Vayuda lava a va nga ri vaprista a va titsarisa emitini leyi vatata wa vona va humaka eka yona. (Luka 2:1-5) Ku ni vumbhoni bya leswaku vatsari va Tievhangeli va ye ni le ka tilayiburari ta mani na mani. Nakambe swi tikomba onge tirhekhodo ta vanhu van’wana leti nga riki ta mani na mani a ti hlayisiwe hi mindyangu yin’wana.