Nkarhi Lowu Tinxaka Hinkwato Ti Nga Ta Hanyisana Hi Ku Rhula

“HI MUNHU un’we [Xikwembu] xi endlile vanhu van’wana hinkwavo leswaku va eneta misava hinkwayo.” (Mintirho 17:26) Lawa i marito yo olova ya Bibele malunghana ni masungulo ya ndyangu wa vanhu.

Leswi yi vulaka swona hi leswaku vanhu hinkwavo, ku nga khathariseki leswaku va tshama kwihi kumbe leswaku miri wa vona wu njhani, va huma eka rimitsu rin’we. Nakambe yi vula leswaku ku nga khathariseki ku hambana loku ku vonakaka, ‘tinxaka hinkwato ta vanhu’ ta ringana hi vuswikoti ni vutlharhi. Ina, emahlweni ka Xikwembu, vanhu va tinxaka kumbe matiko hinkwawo va ringana.—Mintirho 10:34, 35.

Loko mavonelo ya Bibele ma lulamile, ku ni ntshembo wa leswaku xihlawuhlawu hinkwaxo ni vuhomboloki lebyi vangiwaka hi ku hambana ka tinxaka swi ta hela. Ku tlula kwalaho, loko Bibele yi tiyisile malunghana ni masungulo ya ndyangu wa vanhu, kutani yona buku yoleyo yi nga tlhela yi hi nyika rungula leri paluxaka ndlela leyi rixaka ra vanhu ri nga tlhelaka ri hanyisana ha yona hi ku rhula.

Kambe, mintiyiso yona yi kombisa yini? Xana rhekhodo ya Bibele malunghana ni masungulo ya vanhu ya seketeriwa hi sayense?

Vumbhoni Bya Sayense

Buku leyi nge The Races of Mankind, leyi tsariweke hi tintlharhi ta ntivo-ximunhu R. Benedict na G. Weltfish, yi ri: “Mhaka ya Bibele ya Adamu na Evha, tatana na manana wa rixaka hinkwaro ra vanhu, eka malembe xidzana lama hundzeke yi vule ntiyiso lowu fanaka ni lowu kombisiweke hi sayense namuntlha: leswaku vanhu hinkwavo va misava i ndyangu wun’we naswona va huma eka munhu un’we.” Vatsari lava va tlhela va kombisa leswaku “xivumbeko lexi rharhanganeke xa miri wa munhu . . . a xi nga ta ‘tiendlekela’ xi fana eka vanhu hinkwavo loko a va nga humi eka munhu un’we.”

Xiphephana lexi nge Race and Biology, hi L. C. Dunn, profesa wa ntivo-swiharhi le Yunivhesiti ya Columbia, xi ri: “Vanhu hinkwavo entiyisweni i muhlovo wun’we, va fana eka swiphemu hinkwaswo leswikulu swa miri. Swirho swa mintlawa hinkwayo swi nga ha tekana naswona swa tekana ni sweswi.” Nakambe xi hlamusela xi ku: “Kambe munhu un’wana ni un’wana u hlawulekile naswona u hambana katsongonyana ni vanhu van’wana. Leswi swi vangiwa ni hi tindhawu to hambana leti vanhu va tshamaka eka tona, kasi swin’wana i ku hambana ka ti-gene leti va velekiweke na tona.”

Vumbhoni bya sayense byi vurisile. Hi ku ya hi ntivo-vutomi, a wu kona nchumu lowu vitaniwaka rixaka ra le hansi kumbe ra le henhla, rixaka leri tengeke kumbe leri thyakeke. Swilo swo tanihi muvala wa nhlonge ya munhu, misisi kumbe mahlo—ku nga swilo leswi van’wana va nga ha swi langutaka swi ri swa nkoka eka rixaka—a swi kombisi vutlharhi kumbe vuswikoti bya munhu. Kambe, swi vangiwa hi ngati ya ku velekiwa.

Hakunene, ku hambana ka tinxaka kutsongo, hi laha Hampton L. Carson a tsalaka ha kona eka Heredity and Human Life: “Nchumu lowu hinkwerhu hi nga wu twisisiki hi leswaku, ntlawa wun’wana ni wun’wana wa vanhu wu languteka wu nga fani ehandle, kambe endzeni ka ku hambana loku, ku ni ku fana lokukulu.”

Kutani loko vanhu va vumba ndyangu wun’we hakunene, ha yini ku va ni swiphiqo leswi chavisaka swa tinxaka?

Lexi Xi Vangaka Xiphiqo

Xivangelo lexikulu xa xihlawuhlawu xa tinxaka i masungulo yo biha lawa vatswari vo sungula va vanhu va ma nyikeke vana va vona. Adamu na Evha va xandzukele Xikwembu hi vomu, ivi va pfumala ku hetiseka, va ri ni xihoxo. Hikwalaho, ku pfumala ku hetiseka ka Adamu—mboyamelo lowu wo endla swilo swo biha—wu tlulele eka vatukulu vakwe. (Varhoma 5:12) Kutani ku sukela evuhlangini, vanhu hinkwavo va rhandza vutianakanyi ni vutikukumuxi, leswi swi vangeke hasahasa ni madzolonga ya xihlawuhlawu xa tinxaka.

Ku na xin’wana lexi vangaka xihlawuhlawu xa tinxaka. Loko Adamu na Evha va fularhele vulawuri bya Xikwembu, va fumiwe hi xivumbiwa xa moya lowo biha lexi Bibele yi nge i Sathana, kumbe Diyavulosi. Hi nkucetelo wa yena, loyi a ‘hambukisaka misava hinkwayo leyi akiweke,’ hakanyingi ku endliwa matshalatshala yo xisa vanhu emhakeni ya rixaka. (Nhlavutelo 12:9; 2 Vakorinto 4:4) Moya wa rixaka—mianakanyo ya leswaku ntlawa wa ka n’wina wu tlakukile—wu pfurheteriwile hi ku swi rhandza kumbe hi ku sindzisiwa, timiliyoni ti kuceteriwile, leswi swi nga tisa vuyelo byo biha.

Ku swi veka erivaleni, vanhu va vutianakanyi, lava nga hetisekangiki lava lawuriwaka hi Sathana va hangalase tidyondzo hinkwato ta mavunwa malunghana ni rixaka leti ti nga vanga swiphiqo swa tinxaka.

Hikwalaho, leswaku rixaka ra vanhu ri va ni vun’we, hinkwerhu hi fanele hi pfumela leswaku hi ndyangu wun’we ni leswaku Xikwembu xi endle ‘tinxaka hinkwato ta vanhu hi munhu un’we, leswaku va tshama emisaveni hinkwayo.’ (Mintirho 17:26) Ku tlula kwalaho, leswaku tinxaka hinkwato ti kota ku hanya hi ku rhula, nkucetelo wa Sathana wu fanele ku herisiwa etimhakeni ta vanhu. Xana swilo leswi swi ta endleka? Xana xi kona xivangelo xo pfumela leswaku swi ta endleka?

Ku Herisa Xihlawuhlawu Xa Rixaka

Yesu Kreste u paluxe ndlela leyi xihlawuhlawu xa rixaka xi nga ta herisiwa ha yona loko a byela valandzeri vakwe a ku, “rhandzanani” hi laha yena a va rhandzeke ha kona. (Yohane 13:34, 35) Rirhandzu leri a ri nga fanelanga ri va ra swirho swa rixaka kumbe tinxaka to karhi ntsena. A hi swona sweswo! Un’wana wa vadyondzisiwa vakwe u khutazile a ku: “Rhandzani nhlengeletano ya vamakwenu.”—1 Petro 2:17.

Xana rirhandzu leri ra Vukreste ri kombisiwa njhani? Bibele yi swi hlamusela hi ku khongotela yi ku: “Mi tlula van’wana hi ku kombana xichavo.” (Varhoma 12:10) Ehleketa leswaku swi vula yini loko sweswo swi endliwa! Ku nga khathariseki rixaka kumbe tiko, un’wana ni un’wana u hanyisana ni van’wana hi xichavo ni ku xixima lokukulu, a nga va tekeli ehansi, kambe u ‘va languta va ri lavakulu.’ (Vafilipiya 2:3) Loko ku ri ni moya wo tano wa rirhandzu ra ntiyiso ra Vukreste, xiphiqo lexi xa xihlawuhlawu xa rixaka xa lulamisiwa.

I ntiyiso, eka lava va dyondzisiweke xihlawuhlawu xa rixaka, swi lava matshalatshala lamakulu ku susa mianakanyo yoleyo leyi nghenisiwaka hi Sathana. Kambe swi nga endliwa! Eka lembe xidzana ro sungula, hinkwavo lava a va tisiwa evandlheni ra Vukreste va ve ni vun’we lebyi tlurisaka. Muapostola Pawulo u tsale ha swona a ku: “A ku na Muyuda kumbe Mugriki, a ku na hlonga kumbe muntshunxeki, a ku na wanuna kumbe wansati, hikuva hinkwenu mi un’we eka Kriste Yesu.” (Vagalatiya 3:28) Ina, valandzeri va ntiyiso va Kreste va tiphina hi vumakwerhu bya ntiyiso.

Kambe van’wana va nga ha kaneta: ‘Leswi swi nge pfuki swi endlekile namuntlha.’ Kambe, se swi endlekile exikarhi ka Timbhoni ta Yehovha—nhlengeletano ya vanhu vo tlula timiliyoni ta mune ni hafu! I ntiyiso, a hi hinkwato Timbhoni leti hi ku helela ti tshikeke xihlawuhlawu lexi dyondziweke eka mafambiselo lawa ma nga xi chaviki Xikwembu. Muntima un’wana wa le Amerika u xiye leswi malunghana ni Timbhoni-kulobye ta valungu: “Eka van’wana va vona ndzi vonanyana mavonelo lama saleleke ya ku tlakusa rixaka, naswona nkarhi wun’wana ndzi vone van’wana va vona va nga ntshunxeki kahle loko va ri swin’we ni vanhu va rixaka rin’wana.”

Kambe, munhu loyi u pfumerile: “Timbhoni ta Yehovha ti cukumete xihlawuhlawu xa rixaka, hi mpimo lowu tlulaka wa vanhu hinkwavo emisaveni. Va tikarhatela ku rhandzana ku nga khathariseki rixaka ra vona . . . Minkarhi yin’wana mbilu ya mina yi tsake ku fikela laha ndzi humaka mihloti hi ku vona rirhandzu ra ntiyiso ra Timbhoni ta valungu.”

Xana vun’we bya tinxaka lebyi va nga riki vangani lava nga na byona—hambi leswi ku nga timiliyoni—byi ni ku hambana lokukulu loko hala tlhelo timiliyoni tin’wana ti kuceteriwa hi mianakanyo ya Sathana ya ku tlakuka ka rixaka? E-e, ha pfumela leswaku a swi xi lulamisi xiphiqo xa rixaka. Vanhu a va nge swi koti ku swi lulamisa. Sweswo swi nga endliwa ntsena hi Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa hina.

Lexi tsakisaka, ku nga ri khale, Yehovha, hi ku tirhisa Mfumo wakwe lowu nga emavokweni ya N’wana wa yena, Yesu Kreste, u ta herisa vubihi hinkwabyo emisaveni kun’we ni vanhu hinkwavo lava hlohlotelaka ku langutela van’wana ehansi ni rivengo ra rixaka kumbe swin’wana. (Daniyele 2:44; Matewu 6:9, 10) Kutani, hi nongonoko lowu hetisekeke wa ku dyondzisa, ehansi ka vukongomisi bya Kreste, tinxaka hinkwato ti ta va ni vun’we bya ntiyiso. Loko dyondzo yoleyo yi ya emahlweni, va ta hanyisana hi vun’we lebyi hetisekeke, handle ka rivengo ra rixaka. Xitshembiso xa Xikwembu xi ta hetiseka: “Leswo sungula swi hundzile. . . . Vonani, ndzi endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.”—Nhlavutelo 21:4, 5.

Xana wena u munhu loyi a navelaka nkarhi lowu vumakwerhu bya ntiyiso byi nga ta andza ha wona, laha tinxaka hinkwato ti nga ta hanyisana hi ku rhula? Loko swi ri tano, hi ku rhamba leswaku u ta eHolweni ya Mfumo leyi nga ekusuhi na wena, laha Timbhoni ta Yehovha ti hambaka ti hlangana kona, ti dyondza Bibele. Tivonele hi ya wena loko ti nga kombisi rirhandzu ra ntiyiso ra Vukreste—eka vanhu va tinxaka hinkwato.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ku nga ri khale tinxaka hinkwato emisaveni hinkwayo ti ta hanyisana hi ku rhula