Vantshwa Va Vutisa . . .

Ku “Tlurisa Mpimo” Swi Vula Yini?

“Pfunani mi tsundzuxa vanhu hi makhombo lama vangiwaka hi ku tlurisa mpimo? . . . Va fanele ku byeriwa malunghana ni ku ‘khomana’ hikuva hi swona leswi yisaka eka rimbewu. Xivutiso xanga hi lexi, mpimo hi wihi?”

SWESWO hi leswi nhwanyana un’wana a swi vutiseke magazini wa vana va kondlo-a-ndzi-dyi. Kumbexana i xivutiso lexi na wena u tivutisaka xona.

Loko u ri Mukreste, u ma languta ma ri ya nkoka marito ya 1 Vatesalonika 4:3-6: “Ku rhandza ka Xikwembu hi loku: Hileswaku mi endliwa lava tengeke, hi ku fularhela vuoswi hinkwabyo. . . . Emhakeni leyi, ku nga vi na loyi a dyohelaka makwavo, kumbe ku n’wi dyelela, hikuva [Yehovha] i murihiseli eswilweni leswi hinkwaswo.”

Kutani hambi loko u swi lemuka leswaku ku hlangana ka rimbewu loku endliwaka hi Vakreste lava nga tekanangiki ku hoxile, u nga ha va u tivutisa leswaku Xikwembu xi ku languta njhani ku ntswontswana, ku angarhana kumbe ku khoma-khoma munhu wa rimbewu leri hambaneke.

Xana I Xiphemu Xa Ku Kula?

Xo sungula, i swinene ku tsundzuka leswaku Bibele a yi swi soli swikombiso leswinene, leswi tengeke swa rirhandzu, leswi nga endliwiki hi xikongomelo xa rimbewu. Vakreste vo sungula a va kombisana swinene rirhandzu ra vona. Hi ntolovela a va ‘xewetana hi ku ntswontswana ko kwetsima.’ (Varhoma 16:16, ringanisa NW; 1 Vakorinto 16:20) Hambi ku ri Vakreste va rimbewu leri fanaka a va ntswontswana ni ku angarhana.—Ringanisa Mintirho 20:37.

Eka tinxaka to tala, ku ntswontswa ni ku angharha swa ha langutiwa tanihi tindlela leti faneleke to kombisa un’wana rirhandzu. Hambi swi ri tano, vantshwa lavanyingi namuntlha va kombisa rirhandzu hi tindlela leti hundzeletiweke. Nkambisiso wun’wana wa le U.S. wu kume leswaku vana va kondlo-a-ndzi-dyi lava tlulaka mbirhi xa nharhu xa lava ku vulavuriweke na vona va vule leswaku va tshame va katseka eka ku khoma-khomana loku katsaka ku tlangisa swirho swa miri swa le xihundleni. Lavanyingi va sungule ku swi endla va ri na malembe ya 14. Hi laha vukambisisi byin’wana byi kombaka ha kona, 49 wa tiphesente ta vona va khoma-khomane ku fikela laha va nyanyulekaka hi tlhelo ra rimbewu.

Van’wana va sasa swiendlo sweswo swa rimbewu va ku i xiphemu xa ku kula. Hi ku ya hi buku leyi nge The Family Handbook of Adolescence, “ku tlanga hi rimbewu ni ku khoma-khomana swi tolovelekile exikarhi ka vana hinkwavo lavatsongo.” Vanhu van’wana va tlhela va seketela ku bambatelana. Buku leyi nge Growing Into Love, leyi tsariweke hi Kathryn Burkhart yi ri: “Hikwalaho ka leswi ku nga riki ku hlangana ka xiviri, ku bambatela ko tala ku nga endliwa handle ko karhateka naswona ku nga va ndlela leyinene yo humesa matimba ya rimbewu.”

Kambe, xivutiso hi leswaku, Xana Xikwembu xi ku languta njhani ku tikhoma ko tano?

Xana Ku Tswontswa Ku Nga Vanga Yini?

Loko u ri eka ‘vurhumbuki bya vuntshwa,’ ku navela ka rimbewu ku kula ngopfu. (1 Vakorinto 7:36) Hikwalaho, i swa ntumbuluko ku lava ku twa leswaku swi njhani ku ntswontswa kumbe ku khoma munhu wa rimbewu leri hambaneke. Kambe The Family Handbook of Adolescence yi kombisa leswi: “Muntshwa a nga va ni matimba yo va ni vuxaka bya rimbewu kambe ka ha sele malambe yo tala leswaku a va la vupfeke emianakanyweni.” Hakunene, vantshwa vo tala a va swi voni kahle leswaku ku ntswontswa kumbe ku bambatela ku ni matimba yo pfuxa mintlhaveko ya rirhandzu kumbe nsusumeto wa rimbewu.

Hikwalaho, u fanele ku anakanya hi vutlharhi hi vuyelo bya ku endla swiendlo leswi pfuxaka rimbewu. Ku vuriwa yini loko u nga si fika emalembeni ya ku nghenela vukati? Kutani ha yini u ntswontswa kumbe ku endla nchumu wun’wana ni wun’wana hi ndlela leyi yi nga ku nyanyulaka hi tlhelo ra rimbewu? Sweswo swi ta ku siya u hele matimba ntsena. Leswi swi vangiwa hi mhaka ya leswi wena tanihi Mukreste wa ntiyiso u nga ta ka u nga yi hetisisi mintlhaveko yoleyo ya rirhandzu—hi ku va ni vuxaka bya rimbewu. Bibele yi swi veka erivaleni leswaku ku hlangana koloko ku fanerile evukatini ntsena.—1 Vakorinto 6:18.

Nakambe, anakanya hi munhu un’wana, loyi swiendlo swa wena swa rirhandzu swi nga ha n’wi nyanyulaka hi tlhelo ra rimbewu. Xana a hi vukanganyisi, ni nsele, ku ntswontswa kumbe ku bambatela munhu loyi u nga ta ka u nga tekani na yena kumbexana loyi u nga ehleketiki leswaku a nga va munghana wa wena wa vukati? (Ringanisa Swivuriso 26:18, 19.) Bibele ya tsundzuxa: “Munhu wa . . . lunya o tionha mmiri wa yena.”—Swivuriso 11:17.

A swi fanelanga swi va xihundla eka xichudeni xa Bibele ku tiva leswaku ku khomana hi ndlela yo komba rirhandzu kumbe ku ntswontswana swi nga pfuxa ku navela lokukulu ka rimbewu. Bibele yi hi byela hi jaha leri yengiweke hi muoswi. Yi ri: “A ṅwi khoma, a ṅwi ntŝontŝa.” (Swivuriso 7:13) Ku ntswontswa kumbe ku khoma koloko ku nga endla miri wu nyakala ngopfu. Loko ku tshinelelana ku ya ku engeteleka, mufana kumbe nhwanyana u va ni ku navela lokukulu. Ina, miri wu sungula ku lunghekela ku va ni vuxaka bya rimbewu.

Loko mpatswa wu tekanile, wu nga enerisa ku navela ka vona hi ndlela yo tsakisa ni leyi xiximekaka. Kambe loko vanhu vambirhi lava nga tekanangiki va tlanga hi swiendlo leswi pfuxaka ku navela ka rimbewu, ku ta va ni swiphiqo. Eka vukambisisi byin’wana, mutsari Nancy Van Pelt u kume leswaku vantshwa vo tala lava bambatelaneke va pfumele kahle leswaku, va “hluleke ku tikhoma.” Loyi a fanaka na vona i nhwanyana loyi a sindzisiweke ku endla swo tlula leswi a tshameke a swi endla. Hambi leswi a nga ri endlangiki rimbewu, u pfumelele mufana a n’wi khoma swirho swa le xihundleni. U ri: “Sweswi a ndzi tirhandzi.” Xana leswi a pfumeleleke mufana a swi endla eka yena a swi hoxile hakunene?

Ku “Tlurisa Mpimo” Swi Vula Yini?

Vantshwa van’wana va tibyela leswaku loko va nga ri endli rimbewu, a va tlulanga mpimo, va ri leswi va swi endlaka a swi bihanga. Bibele yona yi vula swin’wana. Eka Vagalatiya 5:19-21, muapostola Pawulo u te: “Mintirho ya ntumbuluko wa nyama yi le rivaleni: I ku oswa, ni mikhuva ya thyaka, ni [ku tikhoma loko biha, NW] . . . lava endlaka leswo tano, va nga ka va nga vi na ku averiwa eku fumeni ka Xikwembu.”

Vuoswi i yini? Rito ra Xigriki leri vulaka vuoswi i por·neiʹa. Ri vula xiendlo xa rimbewu leri katsaka ku tirhisa swirho swa rimbewu ehandle ka swiboho swa vukati. Nhwanyana un’wana loyi a tshahiweke eka magazini lowu nge Seventeen u pfumelele munghana wakwe wa mufana a n’wi sindzisa ku endla rimbewu ra nomu. U te: “Ndzi tivona ndzi ri xiphunta, hikuva vanghana va mina hinkwavo va ri va swi endla ni vanghana va vona va vafana naswona u ta ndzi tshika loko ndzi nga swi endli.” Vulavisisi byi komba leswaku tinhlayo leti hlamarisaka ta vantshwa va tikhome hi ndlela yo biha hi ndlela leyi. Hambi swi ri tano, swiendlo sweswo swi fana ni por·neiʹa naswona swi hlundzukisa Xikwembu.

Muapostola Pawulo na yena u hlanganise vuoswi ni “thyaka.” Rito ra Xigriki, a·ka·thar·siʹa, ri katsa thyaka ra muxaka wihi na wihi, hi ku vulavula kumbe hi swiendlo. Hakunene swi ta va swi nga basanga ku nghenisa mavoko ya wena ehansi ka swiambalo swa un’wana, u n’wi hluvula swiambalo swa yena kumbe ku tlangisa tindhawu ta yena ta le xihundleni, tanihi mavele. Phela, eBibeleni ku khoma-khoma mavele ku fambisana ni mintsako leyi fanelaka vanhu lava tekaneke.—Swivuriso 5:18, 19; ringanisa Hosiya 2:2.

Vantshwa van’wana va tlula mimpimanyeto leyi ya Xikwembu hi vomu. Va tlurisa mpimo hi vomu, kumbe hi makwanga va lava vanghana vo tala lava va nga endlaka vunghwavava na vona. Xisweswo va ni nandzu wo endla leswi muapostola Pawulo a swi vulaka “ku tikhoma loko biha.”

Tibuku to tala ti komba leswaku rito ro sungula ra Xigriki ra “ku tikhoma loko biha” (a·selʹgei·a) ri vula ‘swiendlo swa manyala, leswi hundzeletiweke, leswi solekaka, ku navela loku tlurisaka kumbe ku pfumala ku tikhoma.’ Vantshwa lava tikhomaka hi ndlela yo biha va fana ni vahedeni lava Pawulo a a vulavula hi vona. Hikwalaho ka ‘ku tlanyala ka timbilu ta vona,’ vahedeni volavo a va “ha ri na tingana; va tinyiketile emikhuveni ya manyala, va endla swa thyaka hinkwaswo, va nga koti ku tikhoma.” (Vaefesa 4:17-19) Entiyisweni a wu nge swi lavi ku va ni xisandzu xexo!

Kutani, xiya leswaku hi ku ya hi langutelo ra Yehovha munhu a nga “tlurisi mpimo” hi ku endla rimbewu ntsena. Loko u nga si fika emalembeni ya ku nghenela vukati, u fanele u papalata ku khomana kumbe ku ntswontswana ka ku komba rirhandzu. Naswona lava gangisanaka va fanele ku xiya leswaku swikombiso swa vona swa rirhandzu a swi na thyaka. I ntiyiso leswaku ku khomelela mimpimanyeto ya Xikwembu a swi olovi. Kambe Xikwembu xi vula leswi eka Esaya 48:17: “Hi mina Yehova, Šikwembu ša wena l’a ku dyonḍisaka, a ku pfuna, a ku fambisa e ndleleni leyi u faneleke ku famba ha yona.”—Nakambe vona Vagalatiya 5:16.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Loko u nga nghenelanga vukati, ku endla swilo leswi pfuxaka ku navela ka rimbewu swi nga vanga ku karhateka ni swin’wana swo tlula sweswo