Vantshwa Va Vutisa . . 

Ku Tlanga Hi Ku Tikhoma Loko Biha—Khombo Ri Kwihi?

Lauraa wa tsundzuka: “Siku rin’wana xigangu xa mina xi te ekaya manana a nga ri kona, onge xi ta hlalela TV. Eku sunguleni xi ndzi khome voko ntsena. Kutani hi xihatla, mavoko ya xona ma sungule ku ndzi khoma-khoma. A ndzi chava ku xi byela leswaku xi ndzi tshika; a ndzi ehleketa leswaku xi ta hlundzuka ivi xi famba.”

LAURA ni xigangu xakwe va sungule ndlela leyi yiseke eku tikhomeni loko biha. Ku tswontswana ka rirhandzu ku va vangele ku tikhoma loko biha ngopfu. Kambe, a hi vangani emisaveni ya namuntlha lava nga vengaka ku tikhoma ko tano. Phela, vukambisisi byi komba leswaku vantshwa vo tala ngopfu eUnited States va ve ni vuxaka bya rimbewu loko va ha ri na malembe ya 19! Ku tswontswana hi matimba ni ku khoma-khomana tindhawu ta le xihundleni ta miri swi langutiwa tanihi ku titsakisa loku nga riki na khombo. Vantshwa van’wana va tibumabumela hi ndlela leyi va tivaka ta rimbewu hi vuenti ha yona.

Swa vavisa ku vula leswaku, vantshwa van’wana va Vakreste va katsekile eku tikhomeni ko tano loko biha. Va tikanganyisa hi ku vula leswaku loko va nga hlanganyelanga “eka rimbewu,” a va endlanga swo biha.

Ku Onhaka Ka Vumoya

Ntiyiso wu le rivaleni. Bibele yi sola lava vaka ni ntshunxeko lowu hundzeletiweke ni va rimbewu leri hambaneke. Leswi van’wana va swi langutaka tanihi ku bambatelana “loku nga riki na khombo” swi nga ha fana ni leswi Bibele yi swi vulaka mikhuva ya thyaka, manyala hambi byi ri vuoswi. Leswi i swidyoho leswikulu leswi nga vangelaka ku hlongoriwa evandlheni ra Vukreste.—Vagalatiya 5:19, 21.

Xisweswo ku tlanga hi ku tikhoma loko biha ka rimbewu a hi xilo lexi nga languteriwaka ehansi. I ku ‘thyakisiwa ka miri ni moya’—loku nga onhaka ngopfu vuxaka bya wena ni Xikwembu. (2 Vakorinto 7:1) Eku heteleleni, swi nga ha endla leswaku mianakanyo ya wena yi “[onhaka u] nga ha swi koti ku landzela Kreste hi ku tinyiketa ni ku tenga.” (2 Vakorinto 11:3) Muntshwa loyi a nghenisiwaka eku tikhomeni loko biha kumbe loyi a nghenisaka un’wana kona, entiyisweni u ta va a nga kombisi “rirhandzu [ra Vukreste] leri humaka embilwini leyo tenga ni le ripfalweni lerinene, ni le ku pfumeleni ka xiviri.”—1 Timotiya 1:5, 19.

Loyi a hundzeletaka loko a kombisa rirhandzu a nga ha vaviseka emintlhavekweni. Tanihi laha xihloko xa magazini lowu nge Seventeen xi hi tsundzuxaka ha kona, leswi swi vangiwa hi leswi “tindlela to hambana-hambana leti vanhu va nga khumbanaka ha tona ti nga ha vaka letikulu ku fana ni ku endla rimbewu hi koxe.” Hambi leswi ku tswontswana ni ku bambatelana swi nga ha nyanyulaka, ngopfu-ngopfu vanhwanyana va nga ha kuma leswaku xiendlo xo tano xi va siya va nga ri na xindzhuti naswona va tshikileriwile emintlhavekweni. Journal of Marriage and the Family ya xiya: “Vavasati va vika leswaku va titwa va chava, va tivona nandzu, va vilela, va karhateka hambi ku ri ku nyangatseka.”

Xana I Rirhandzu?

Tsundzuka marito ya Bibele lama kumekaka eka Swivuriso ndzima 7, lama vulavulaka hi jaha leri yengiweke hi muoswi. Wansati yoloye wa nghwavava u byele jaha leri a ku: “Tana hi tipyopyisa e riranḍwini byi ko byi ša; hi ṭakela ku nanḍiha ŝiṅwe.” Handle ko kanakana miehleketo ya leswaku wa rhandziwa yi twale yi tsakisa eka muntshwa loyi. Kambe entiyisweni, muoswi “u ṅwi [tingatingile] hi marito yo tala. [U n’wi hlurile] hi mano ya milomu ya yena.” E-e, a nga ri na rirhandzu ra xiviri eka jaha leri; a ro va rin’wana ra makhasitama ntsena eka yena. Wansati u n’wi kwanye a nga sali na nchumu.—Swivuriso 7:18-21.

Hi ndlela leyi fanaka, vantshwa vo tala namuntlha—ngopfu-ngopfu vanhwanyana—va kwanyiwa. Hi ntolovelo vanhwanyana hakanyingi va hungukisiwa. Hi ku ya hi buku leyi nge The Compleat Courtship leyi tsariweke hi Nancy Van Pelt yi ri: “Dyondzo yin’wana yi paluxa leswaku, hi ntolovelo marito lama tirhisiwaka [hi vafana] hi lama nge: ‘Loko u ndzi rhandza, u ta ndzi pfumelela ndzi va munghana wa wena lonkulu.’” Mutsari u vula leswaku vanhu va xinuna va tirhise marito lawa “ku sukela khale.”

Kambe xana munhu un’wana la ku kokelaka eku tikhomeni loku thyakeke, loku soriwaka hi Xikwembu N’wini wa Matimba Hinkwawo, u ku kombisa rirhandzu hakunene? Hayi hi ku ya hi Rito ra Xikwembu. Buku yoleyo yi hi tsundzuxa leswaku “rirhandzu [ra xiviri] . . . a ri hanyi hi ndlela yo soleka.” (1 Vakorinto 13:4, 5) Mutsari Nancy Van Pelt wa vutisa: “Loko jaha ri kume leswi ri swi lavaka, xana i vumbhoni byihi lebyi u nga vaka na byona bya leswaku ra ku rhandza loko hinkwaswo swi hundzile? Kahle-kahle u ku tirhise hi ndlela leyi a rhandzaka ha yona.”—Ringanisa 2 Samuwele 13:15.

Loko mufana a sindzisa nhwana leswaku a tlula ndzetelo ni ripfalo rakwe ra Vukreste, u kombisa vunwa bya marito man’wana ni man’wana ya leswaku wa n’wi rhandza hi xiviri. Naswona loko mufana a tivula leswaku i Mukreste, u honisa Vukreste byakwe. Wanhwana la hluriwaka hi nxungeto lowu u titwa a tswongiwile, a hlakatiwile ni ku susiwa xindzhuti. Lexi biheke ngopfu, hi leswi a endleke xiendlo lexi thyakeke, nkarhi wun’wana hambi ku ri vuoswi, lebyi nga ku tlula ngopfu ka nawu wa Xikwembu.—1 Vakorinto 6:9, 10.

I ntiyiso, vanhwanyana van’wana va hlanganyela hi ku swi lava. Kambe ku pfumelelana ka vanhu vambirhi leswaku va endla swilo leswi hoxeke a swi swi endli swi va leswi lulameke. “Ndlela yi kona leyi v̌onekaka e ka munhu ingi yi lulamile, kasi makumu ya yona ma yisa ku feni,” ku vula Swivuriso 14:12.

Ku Onhaka Ka Vuxaka

Van’wana va nga ha vona onge ku kombisa rirhandzu hi ku khomana swi tiyisa vuxaka. Hambi swi ri tano, ku titsakisa hi rimbewu leri nga fanelangiki a swi byi tiyisi vuxaka. Swi byi susa xindzhuti. Hi nkarhi lowu fanaka, swi herisa ku xiximana ni ku tshembana ka n’wina vambirhi. Nhwana un’wana loyi a tshameke a hlanganyela eku tikhomeni loko biha wa pfumela: “Endzhakunyana ndzi sungule ku venga mufana yoloye.”

Ku ka mi nga tikhomi loko mi gangisana ku nga ha ya emahlweni ku va ni vuyelo lebyi nga tsakisiki hambi endzhaku ka loko mpatswa wu tekanile. Ku tikhoma, ku leha mbilu ni ku kala vutianakanyi i swisekelo swa vuxaka bya rimbewu leri enerisaka evukatini. (1 Vakorinto 7:3, 4) Kambe loko vanhu van’wana vambirhi va gangisana, va sungula mukhuva wa ku pfumelela ku navela ka makolo, ni ku teketana va honisa ku tikhoma ni ku honisa mintlhaveko ya vona. Leswi swi nga endla leswaku vukati byi sungula hi ndlela leyi biheke ngopfu.

Loko ku tswontswana hi vuenti ni ku khomana swi sungula, mabulo lamanene ma tala ku yima. Mabulo ya n’wina vambirhi lama lavekaka—malunghana ni swikongomelo, tipakani ni mavonelo—swi siviwa hi vuhunguki lebyi pfuxaka ku navela ka rimbewu. Swivuriso 15:22 ya tsundzuxa: “Laha ku ṭunḍušana ku nga hav̌a, makungu ma hangalaka.” Hikwalaho ko va mimpatswa yo tala yi hluleke ku veka xisekelo lexi tiyeke xa vukati loko yi gangisana, yi va ni gome lerikulu naswona yi tivona nandzu eku heteleleni loko yi tekana.

Dlayani Ku Navela Loko Biha

Yinhla yin’wana leyi hi nga yi langutaka i nawu wa Bibele eka Vakolosa 3:5: “Loko swi ri tano, dlayani leswi swi nga swa misava eka n’wina, hileswaku vuoswi, ni swa thyaka, ni ku hisekela swa tingana, ni ku navela loko biha, ni makwanga, ku nga ku gandzela swikwembu swa hava.” Ematshan’wini yo hunguta “ku navela loko biha,” ku tswontswana ni ku khomana swa ku pfuxa. Jaha leri vuriwaka Jack ri hlamusela leswi humeleleke hi xigangu xa rona: “Eku sunguleni a ku ri ku tswontswana ntsena. Kambe ku landzele nsusumeto wa ku tswontswana ni ku khomana-khomana loku nga lawulekiki, laha nkarhi wun’wana ku seleke katsongo leswaku hi endla vuoswi. A ndzi swi tiva leswaku leswi a hi swi endla a swi nga lulamanga hi ku ya hi mimpimanyeto ya Yehovha.”

Muntshwa loyi a vuriwaka Vera, loyi hi ku fanana a katsekeke eku tikhomeni ko tano ko biha, wa pfumela leswaku ku khomana ni ku tswontswana swi n’wi endle a lava ku “va ni vuxaka bya rimbewu.” Nkarhi wun’wana hi leswi swi endlekaka hakunene. Bibele yi kombisa leswaku xidyoho xi tlanyata ripfalo ra munhu. (Vaheveru 3:13) Loko munhu a titoloveta ku titsakisa hi ndlela leyi nga fanelangiki, vubihi byi nga ha tinyika matimba. Goza ro sungula ra ku pfuxa ku navela ka rimbewu ri yisa eka rin’wana. Laura (la boxiweke ku sunguleni) wa pfumela: “Mi nga si swi xiya, mi va mi xingaxingane ngopfu. Naswona endzhakunyana ka kwalaho mi tikuma mi oswile. Hi leswi swi ndzi humeleleke.”

Lexi khomisaka gome, leswi swi humelele ni vantshwa van’wana va ntsandza-vahlayi. Xivuriso xa khale xa tsundzuxa: “Šana munhu a nga okela makala e šifuv̌eni, tinguv̌u ta yena ti nga tŝhwi ke?” (Swivuriso 6:27) Nhlamulo yi le rivaleni. Naswona vantshwa va Vakreste, va fanele va xi teka xi ri xa nkoka xitsundzuxo xa Xikwembu: “Mi nga tshuki mi tixisa: Xikwembu a xi vungunyiwi; xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona.”—Vagalatiya 6:7.

Ku tlula kwalaho, Rito ra Xikwembu ri ri: “Ku hava munhu ni un’we la nga ta averiwa ndzhaka eMfun’weni wa Kriste ni wa Xikwembu, loko a ri la oswaka, kumbe la endlaka swa thyaka, kumbe la nga ni makwanga, ku nga ku gandzela swikwembu swa hava.” (Vaefesa 5:5) Xisweswo, ku tlanga hi ku tikhoma loko biha ku nga va ni mimbuyelo leyi nga tsakisiki naswona swi nga endla Mukreste a lahlekeriwa ni hi ntshembo wakwe wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyintshwa ya Xikwembu.—Nhlavutelo 22:15.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 18]

Ku endla swilo mi ri ntlawa swi mi pfuna ku papalata swiyimo leswi ringaka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Ku titsakisa hi rimbewu leri nga fanelangiki swi susela vuxaka xindzhuti