Vantswa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Ku Papalatisa Ku Yini Ku Tikhoma Loko Biha?

“A ndzi hamba ndzi ehleketa leswaku ku bambatelana ni ku khoma-khomana swi lulamile, ni leswaku ko va ndlela ntsena ya ku kombisa matitwelo ni rirhandzu ra mina hi vuenti. A ndzi anakanya leswaku a ndzi ta tshika ndzi nga si endla nchumu lowu biheke tanihi vuoswi. Kambe a ndzi hoxisile swinene.” Ku tsale wanhwana un’wana la vuriwaka Valerie loyi a nga wela eku tikhomeni loko biha hi tlhelo ra rimbewu.a

VANTSHWA va Vakreste va swi tiva leswaku Bibele yi sola rimbewu ra le mahlweni ka vukati. (1 Vakorinto 6:9, 10) Hambi swi ri tano, swi nga ha endleka van’wana va nga swi xiyi leswaku Bibele yi sola ni ku tlanga hi ku tikhoma loko biha—ku nyanyulana hi swiendlo leswi swi nga erivaleni leswaku i swa mimpatswa leyi tekaneke ntsena.b (Vagalatiya 5:19) Xana leswi swi vula leswaku swi hoxile ku komba rirhandzu? Nikatsongo.

Bibele yi vulavula hi mhaka ya nhwanyana wa Muxulamiti ni mufana wa murisi lava a va vutanile. Ku gangisana ka vona loku a ku nga ri na xihoxo a ku basile naswona ku fambisana ni mahanyelo. Kambe, swi le rivaleni leswaku a va kombana swikombiso swin’wana swa rirhandzu loko va nga si tekana. (Risimu ra Tinsimu 1:2; 2:6; 8:5) Namuntlha, mimpatswa yin’wana leyi gangisanaka yi nga ha vona tano na yona, leswaku ku khomana hi mavoko, ku angarhana, ni ku ntswontswana i swikombiso leswi faneleke swa rirhandzu loko se va ri kusuhi ni ku tekana.c

Swa olova hambi eka mpatswa lowu nga ni swikongomelo leswinene leswaku wu tikuma wu tekekile ivi wu sungula ku tlanga hi ku tikhoma loko biha ka rimbewu. Xana sweswo va nga swi papalatisa ku yini?

‘Ku Tivonela’

Eka Pisalema 119:9, mupisalema u vutisile: ‘Xana jaha ri nga ti basisa njhani tindlela ta rona?’ Nhlamulo yi ri yini? ‘Ri nga ti basisa hi ku tivonela hi laha rito ra wena ri vulaka ha kona.’ Ndlela yin’wana ya ku tivonela i ku hlawula leswaku vanghana va wena hi vahi. Mufana un’wana wa le Amerika la vitaniwaka Nakia u ri: “Vanghana va mina minkarhi hinkwayo va ndzi sindzisa ku oswa.” Bibele ya tsundzuxa: “L’a fambaka ni tintlhari o ta tlhariha, kambe l’a tolov̌elaka ŝihunguki o ta onhaka.” (Swivuriso 13:20) Xisweswo magazini wun’wana wa vantshwa wu nyikela xitsundzuxo lexinene loko wu ku: “Lwela ku kuma vanghana lavantshwa lava swilo leswi swi nga swa nkoka eka wena swi nga swa nkoka ni le ka vona.”

Ndlela yin’wana ya ku tshama u xalamukile i ku papalata swiyimo leswi nga ku nghenisaka ekhombyeni. Xiya leswi humeleleke loko murhandziwa wa nhwanyana wa Muxulamiti a n’wi rhambe leswaku va ya bela hi moya swin’we. Swikongomelo swa yena a swi ri swinene ngopfu; kahle-kahle a lava ku tsakela ku saseka ka ximun’wana na yena. Hambi swi ri tano, tihosi ta xinuna ta nhwanyana lowa Muxulamiti ti n’wi “kariherile.” Ku nga ri hi leswaku a va nga wu tshembi mpatswa lowu. Kambe a va yi tiva kahle miringo leyi nga ha vaka kona loko mpatswa lowu wu pfumeleriwa ku va woxe wu ri vanhu lava rhandzanaka. Nthlantlho wu ve yini? Tihosi takwe ta xinuna ti herise makungu lawa ya ku kombisana rirhandzu ya mpatswa ivi va nyika makwavo wa vona ntirho lowukulu lowu nga ta n’wi khomelela.—Risimu ra Tinsimu 1:6; 2:8-15.

Ku va swin’we mi ri vanhu lava rhandzanaka namuntlha swi ya swi vanga swiyimo leswi nga ni khombo. Nhwanyana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi loyi hi nga ta n’wi thya Mary wa tsundzuka: “Loko ha ha humesana, a hi tshama hi ri na mulanguteri.” Hambi swi ri tano, eka xiyimo xin’wana va tikume va ri swavo endlwini. “Hi tekekile. Kahle-kahle i vuhunguki bya hina ku va hi swi pfumelele swi humelela. A hi ri ni mianakanyo ya leswaku ‘A swi nge humeleli eka hina.’ Kambe, sweswi ndza swi tiva leswaku mi fanele ku va ni mulanguteri minkarhi hinkwayo, eka swiyimo hinkwaswo. Loko mi nga kumi loyi a nga ta famba na n’wina, endlani malunghiselelo man’wana. A hi nga xalamukanga ku ringana.”

U nga tshiki ku tivonela! Loko u gangisana ni un’wana, hlela ku vonana ka n’wina hi vukheta swinene. Loko swi koteka, vonanani mi ri mintlawa, kumbe u lwela leswaku ku va ni mulanguteri. Papalata swiyimo leswi nga ni khombo, tanihi ku va n’wexe emovheni lowu pakiweke kumbe ekamareni. Ku tiphina hi ku va swin’we hi ku endzela timuziyamu, switolo swa swakudya, ku tlanga eayisini ni swin’wana swo tano hakanyingi swi ni nsirhelelo. Hi ku fanana, mi nga ha tsundzuka marito ya Hosiya 4:11: “V̌ooŝi, ni vinyo, ni byalwa ŝi herisa meehleketo.” Tanihi leswi xihoko xi talaka ku hunguta matimba yo lwisana ni leswo biha, i vutlharhi ku tivonela swinene eku xi tirhiseni hambi loko u kule ku ringana leswaku u nga nwa byala.

Ku Veka Mindzilakana

Swivuriso 13:10 yi nyikela yinhla yin’wana ya nkoka ya xitsundzuxo loko yi ku: “V̌utlhari byi le ka la’v̌a pfumelaka ku ṭunḍušiwa.” U nga yimi ku kondza u va eka xiyimo lexi pfuxaka mintlhaveko swinene ku nga kona u vekaka milawu. Mpatswa lowu gangisanaka wu komba vutlharhi loko wu veka mindzilakano ka ha ri emahlweni, wa vulavurisana kunene hi leswaku i swikombiso swihi swa rirhandzu leswi faneleke. Hambi swi ri tano, hinkwenu mi fanele ku landzela mpimanyeto wa Vaefesa 4:25 leyi nge: “Un’wana ni un’wana a a vule ntiyiso eka munhu-kulobye.”

Hi xikombiso, a hi nge nhwanyana u vona onge vuxaka bya yena ni jaha byi fike laha ku ntswontswana ko lelana swi fanelaka. Hambi swi ri tano, hi ku xiya ndlela leyi mintlhaveko ya rona yi nga ha yona hi ntumbuluko, jaha ri nga vona ku ntswontswana ku ri nchumu lowu ringaka. Hi ku chava ku tshikiwa kumbexana hi ku titwa ri boheka ku n’wi tsakisa, ri nga ha endla leswi ri swi tivaka leswaku swi hoxile. Kambe ku nga khathariseki leswaku swi n’wi khomisa tingana ku fika kwihi, u fanele a vula ntiyiso a tlhela a boxa ndlela leyi a titwaka ha yona hi xiviri emhakeni leyi. Tanihi leswi rirhandzu ra Vukreste ‘ri nga tilaveriki swa rona ntsena,’ un’wana ni un’wana u fanele ku xixima matitwelo ya lon’wana—ku katsa ni ripfalo—emhakeni leyi. (1 Vakorinto 13:5; 1 Petro 3:16) Entiyisweni, ku vulavula hi mhaka yo tano leyikulu swi nga tika ni ku khomisa tingana, ngopfu-ngopfu loko ma ha ku sungula ku gangisana. Kambe swi nga sivela swiphiqo leswikulu leswaku swi nga vi kona enkarhini lowu taka. Lexi tsakisaka, loko mo kota ku vulavurisana ivi mi twanana etimhakeni leti, sweswo swi nga ha tirha tanihi xikombiso xa ndlela leyi vuxaka byi nga ta va vukati lebyi tiyeke ha yona.

‘A Wu Ta Swi Endla Loko U Ndzi Rhandza’

Hambi swi ri tano, minkarhi yin’wana ku nga khathariseki swikongomelo leswinene, xiyimo xi nga ha sungula ku pfuxa mintlhaveko. Kutani se i nkarhi wa leswaku u tiphofula! Hi marito man’wana, boha tibiriki khwatsi kambe u tiyisa. Famba loko swi laveka. (Ringanisa Swivuriso 23:2.) Ku vuriwa yini hi loko munhu loyi u vonanaka na yena a ala ku xixima mindzilakano leyi twalaka ivi a ya emahlweni a ku sindzisa ku tlula ndzilakano? Lexi twisaka ku vava, vantshwa van’wana va kanganyisiwe hi marito lama tshikilelaka yo kota lama nge ‘U ta swi endla loko u ndzi rhandza’ kumbe, ‘Un’wana ni un’wana wa swi endla’ kumbe leswaku, ‘Hi ta tekana ku nga ri khale, kutani swi hoxe kwihi?’ Ku fana ni le minkarhini ya Bibele, ku ni lava ringetaka ku yenga hi ‘mano ya milomu ya vona.’ (Swivuriso 7:21; ringanisa Pisalema 5:9.) U nga yengiwi hi marito ya vuxisi!

Xo sungula, munhu la ku rhandzaka a nga ka a nga ku sindzisi ku endla nchumu lowu lwisanaka ni ripfalo ra wena ra Vukreste kumbe nchumu lowu nga ku khomiki kahle. (1 Vakorinto 13:5) Xa vumbirhi, a hi ntiyiso nikatsongo leswaku ‘un’wana ni un’wana wa swi endla.’ Naswona hambi loko un’wana ni un’wana a a swi endla, sweswo a swi nga ta vula swona leswaku wena u fanele u swi endla. Tsundzuka nawu-nsinya eka Eksoda 23:2: “U nga ṭhuki u lanḍela la’v̌o tala e ku endla ŝo biha.”

Mayelana ni switshembiso swa vukati, ku hava laha Matsalwa ma pfumelelaka mimpatswa leyi tshembisaneke leswaku yi tikhoma ku fana ni vanhu lava tekaneke. Ku tlula kwalaho, xiya mhaka leyi vavisaka leyi vikiweke ebukwini leyi nge The Compleat Courtship, hi Nancy Van Pelt: “Ku tlula 33 wa tiphesente ta vanhwanyana lava nga ni ntokoto wa rimbewu, loko va va ni vuxaka bya rimbewu ro sungula a va tshemba leswaku va ta tekana ni munhu yoloye—kambe a hi vangani va vona lava swi endleke. Hambi swi ri tano, ko va tiphesente ta 7 ntsena ta vanhu lava endlaka rimbewu nkarhi na nkarhi lava kambisisiweke lava anakanyaka leswaku va ta tekana ni vanhwanyana volavo. A ku endleka swilo swimbirhi—ku nga va ku ri leswaku nhwanyana a tikanganyisa kumbe loyi wa jaha a a nga vulavuli ntiyiso. Tihlawulele.” Xivuriso xa vutlharhi xi ri: “Muriv̌ali a pfumelela marito hikwawo, kambe l’a nga ni ku anakanya o šiya laha a kanḍiyaka kona.”—Swivuriso 14:15.

Loko Mi Tikuma Mi Tekekile

Muntshwa wa Mujarimani la vitaniwaka Thomas wa pfumela: “A ndzi ri ni nhwanyana loyi vuxaka bya hina a byi tiyile, naswona hi khoma-khomane ku tlurisa. Kambe minkarhi hinkwayo a hi swi kota ku hatla hi tshika. Leswi swi ndzi endle ndzi titwa onge ndzi kota ku tikhoma.” Mianakanyo yoleyo yi n’wi vangele ku oswa. Tsundzuka xitsundzuxo xa Bibele: “Hikokwalaho, loyi a anakanyaka leswaku wa ha yimile, a a tivonele leswaku a nga wi.”—1 Vakorinto 10:12.

Ku vuriwa yini hi loko mpatswa wu tikhoma hi ndlela leyi nga fanelangiki? Jaha leri vitaniwaka John ri te: “Loko mina ni xigangu xa mina hi sungule ku gangisana, a hi tikhoma kahle naswona hi xiyimo xa le henhla. Kambe eka khamba rin’wana hi sungule ku ntswontswana ni ku khomana-khomana—ku kala hi lava ku oswa. Hi nkarhi wolowo ndzi ehlekete ku vulavula ni un’wana wa vakulu va vandlha ra mina.” Ina, loko mpatswa wu pfumelela swilo swi fika eka mpimo wolowo, hinkwavo va lava mpfuno! U nga tikanganyisi hi ku anakanya leswaku u nga lunghisa xiphiqo hi wexe. Muntshwa un’wana wa pfumela, “A ndzi khongela, ‘Hi pfune hi nga ha swi endli nakambe. Minkarhi yin’wana a swi tirha, kambe minkarhi yin’wana a swi nga koteki.’” Xisweswo Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexinene loko yi ku: “Vitana vakulukumba va [vandlha, NW].” (Yakobo 5:14) Valanguteri lava va Vakreste va nga nyikela ndzayo, xitsundzuxo kumbe ku tshinya kwihi na kwihi loku faneleke leswaku va vuyetela vuxaka bya n’wina havambirhi—naswona, ngopfu-ngopfu bya wena ni Xikwembu—byi tlhelela endleleni leyi faneleke.

Hambi swi ri tano, i swinene ngopfu ku tisirhelela hi ndlela leyi faneleke, hi ku veka mindzilakano ka ha ri emahlweni, naswona mi tiyimisela ku tshama mi basile emahlweni ya Xikwembu. Hi ndlela leyi mi nga papalata khombo.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Mpatswa lowu tlhariheke wu ta ala swikombiso swa rirhandzu leswi nga fanelangiki