Ku Kambisisa Swilaveko Swa Vatswari Va Wena
LESWAKU hakunene u va mupfuni lonene eka vatswari va wena lava dyuhaleke, u fanele ku tiva leswaku i yini leswi va swi pfumalaka, ni leswaku i yini leswi va swi rhandzaka. Handle ka sweswi u nga ha va—hi swikongomelo leswinene—u va nyika ni ku va endlela swilo leswi va nga swi pfumariki naswona va nga swi laviki, hambi leswi va nga ha vaka va loloha ku ku byela. Kutani vuxaka bya n’wina bya ku nga tivani kahle byi nga va lebyi tshikilelaka, eka wena xikan’we ni le ka vatswari va wena.
Xana I Yini Lexi Va Xi Lavaka Hakunene?
Hi ku ehleketa leswaku siku rin’wana swi ta boha leswaku a teka vatswari va yena a tshama na vona, wansati xikan’we-kan’we u lunghiselele leswaku a va rhurhela. Endzhaku a tshubula leswaku vatswari va yena va nga swi kota ku tshama va ri voxe—naswona va nga swi tsakela ku tlula ku tshama na yena!
Loko se a rhurhele vatswari va yena leswaku va ta tshama na yena, n’wana wa jaha u ri: “A mi nge hakeli mali ya ku tshama endlwini ya mina! Hikuva i khale mi ndzi wundla!” Hambi swi ri tano, leswi swi endla vatswari va yena va titwa onge va titshege ngopfu ha yena. Hi ku famba ka nkarhi va n’wi byela leswaku a va ta tsakela lunghelo ro hoxa xandla hi ndlela yo karhi.
Vandyangu va endlela vatswari va vona xintirhwana xin’wana na xin’wana leswaku va tiyiseka leswaku va tiphina naswona va nga va tikiseli lerova va sala va karhele. Endzhaku va tshubula leswaku vatswari va vona va lava ku tiendlela swilo swo tala hi voxe.
Eka xikombiso xin’wana na xin’wana leswi nga la henhla, vatswari a va nga swi lavi hinkwaswo leswi a va endleriwa swona. Leswi swi nga humelela loko jaha kumbe nhwana hi swikongomelo leswinene a titwa a ri na vutihlamuleri lebyikulu ngopfu kumbe loko a nga swi tivi kahle leswaku swilaveko swa vatswari va yena hi swihi. Ehleketa hi ntshikilelo lowu nga lavekiki lowu swi wu tswalaka eka hinkwavo lava khumbekaka. Kahle-kahle xintshunxo i ku twa swiringanyeto swa vatswari va wena swa leswi va swi pfumalaka ni leswi va swi lavaka.
Xana vatswari va wena va swi lava hakunene ku rhurhela ekaya ra wena eka nkarhi lowu? Xana va ta kala va swi lava? Swi nga ku hlamarisa ku tiva leswaku vanhu van’wana lava kuleke va lava ku tshama voxe hi laha swi nga kotekaka ha kona. Hi ku chava ku langutiwa onge a va tlangeli, va nga kanakana ku tiphofula eka vana va vona va vula leswaku a va ta tsakela ku tshama voxe ekaya ra vona, handle ko kavanyetiwa hi ndlela yo karhi. Va nga ha va va rhandza vana va vona naswona va navela ku heta nkarhi na vona. Kambe xana va nga swi tsakela ku titshega hi vana va vona? Doo, va nga vona swi antswa ku tiendlela swilo hi voxe.
Kumbexana siku rin’wana swi ta fanela ku rhurhisela vatswari va wena ekaya ra wena. Hambi swi ri tano, loko nkarhi wolowo wu nga si fika kumbe va ha rhandza ku tshama voxe, ha yini u va kayerisa malembe wolawo ya vutilawuri? Xana mindzulamiso yo karhi kumbe xiyimiso xo va bela riqingho nkarhi na nkarhi kumbe ku va vhakela swi nga va pfuna va kota ku hambeta va tshama ekaya ra vona ke? Va nga ha titwa va tsaka swinene ekaya ra vona vini, va tiendlela swiboho swa vona vini swa siku na siku.
Un’wana la kombiseke nkhathalelo u hlamusela hi ta ku hatlisa ka yena a rhurhela mana wa yena: “Loko tata wa mina a fa hi twele manana ku vava, hi loko hi n’wi teka a ta tshama na hina. Ivi yena a sala a hanya malembe man’wana ya 22. Loko a hi nga lo xavisa yindlu ya yena, a a ta va a hambete a tshama eka yona. U nga tshuki u endla swiboho hi xihatla mayelana ni leswaku ku fanele ku endliwa yini. Hikuva loko xiboho xo tano xo kala xi endliwa a swa ha olovi ku tlhelela endzhaku.”—Ringanisa Matewu 6:34.
‘Kambe’ u nga ha tivutisa, ‘xana ndzi ta ku yini loko ko humelela xo karhi eka un’we wa vatswari va mina loko va tshama voxe ekaya ra vona vini ke? Loko Manana kumbe Tatana o wa a vaviseka, ndzi ta tisola ngopfu!’ Lowu i nkhathalelo lowu faneleke swinene ngopfu-ngopfu loko matimba kumbe rihanyo ra vatswari va wena ri tsanile lerova ku nga va ni khombo ro humeleriwa hi mhangu. Kutani ke, loko swi nga ri tano, tivutise leswaku xana nchumu lowu u khumbekaka ha wona i vatswari va wena kumbe wena n’wini, hi leswaku wo lava ku tisirhelela eka nandzu lowu wu nga fanelangiki.
Nakambe anakanya ni hi leswaku vatswari va wena va nga tiphina swinene ekaya ra vona vini. Ebukwini leyi nge You and Your Aging Parents, Edith M. Stern na Dok. Mabel Ross va ri: “Vukambisisi byi kombe leswaku vanhu lava kuleke a va dyuhali hi xihatla naswona va xalamukile naswona va ni matimba, loko va tshama emakaya ya vona ku tlula etindhawini tin’wana. Hi ku komisa, matshalatshala yo tala lama hoxeke yo ringeta ku endla leswaku munhu a nga hatli a heleriwa hi matimba emalembeni yakwe ya vudyuhari, ematshan’wini yo n’wi tiyisa, ma n’wi endla a hatla a heleriwa hi matimba.” Hi ndlela yeleyo, loko swi koteka endla leswaku va titshamela voxe, naswona u ri karhi u va hlayisa ni ku va endlela swilo leswi va swi lavaka hakunene. U fanele u kambisisa endzhaku ka nkarhi, ni ku antswisa loko vatswari va lava mpfuno lowu engetelekeke kumbe lowutsongo.
Vana La Khumbekaka
Endzhaku ko xiya rihanyo ni swiyimo swa vatswari va wena u nga vona swi antswa ku va tisa va ta tshama na wena ekaya ra wena. Loko swi ri tano, khumbeka hi leswaku swi nga ha endleka leswaku va lava ku tiendlela leswi va swi rhandzaka hi laha swi nga kotekaka ha kona. Ku fana ni vanhu va malembe man’wana na man’wana va rhandza ku va ni leswi swi nga swa vona, xiyimiso xa vona xa mintirho, ni vanghana va vona. Leswi swi nga va swinene eka vona. Hambi leswi swi nga tsakisaka ku endla swilo kun’we tanihi ndyangu ku katsa ni maxaka, swi nga va swinene ku hlela swiendlo swin’wana swi va swa ndyangu wa wena ntsena, naswona u tshika vatswari va wena va tiendlela swa vona va ri voxe. Un’wana la khathalelaka u hlamusele leswi hi vutlhari a ku: “Tiyiseka leswaku vatswari va wena va na swingolongondzwana swa vona, nhundzu ya le ndlwini ni swifaniso leswi va swi rhandzaka.”
Vulavula na vona leswaku u kota ku tiva leswi nga swilaveko swa vona hakunene. Yingisela leswi va khumbaka, naswona u khumbeka hi leswi va nga ha vaka va ringeta ku ku byela swona. Va hlamusele hi leswi u nga ta va endlela swona ni leswi u nga taka u nga va endleli, leswaku va nga karhateki hi ku langutela swilo leswi u nga taka u nga swi endli. “Xiyisisa kahle leswaku i yini leswi hinkwavo endyangwini va nga ta languteriwa ku swi endla,” ku bumabumela un’wana wa lava nyikelaka nkhathalelo. “Bula na vona nkarhi na nkarhi ku sivela ku hlundzuka, ni swikhomela leswi nga humelelaka.” Loko u endla switshembiso leswi nga ta teka nkarhi (“Ndzi ta mi endzela Musumbhunuku wun’wana na wun’wana ni ndzhenga”; “Ndzi ta mi teka mi ya bela hi moya mahelo-vhiki man’wana ni man’wana”), swi lava u swi veka erivaleni leswaku u lava ku swi ringeta swa xinkarhana, leswaku u vona leswaku swa koteka ke. Kutani loko swi tikomba swi nga koteki, u nga ha swi kota ku endla mindzulamiso.
Ku hava na xin’we xa leswi swi nga laha henhla lexi faneleke ku tekiwa tanihi xivangelo xa ku nga xiximi kumbe ku pfuna vatswari va wena hi ndlela leyi faneleke. Xiyimo xa Mutumbuluxi emhakeni leyi xi le rivaleni. Vana lava kuleke va fanele va xixima, va khathalela, ni ku wundla vatswari va vona. Yesu u sole leswi Vafarisi lava a va tiendla vo lulama, a va soholota matsalwa leswaku va titsetselela hi leswi a va bakanya ku khathalela vatswari. Nhlamuselo leyi nga erivaleni ya marito ya Swivuriso 30:17 yi paluxa ndlela leyi Xikwembu xi nyenyetsekaka ha yona hi lava va nga xiximiki vatswari va vona: “Tihlo ra munhu le’ri solaka tatana, le’ri sandzaka ku yingisa manana, mawukuwuku ya le nambyini ma ta ri boša, mav̌ondlo ya gama ma ta ri dya.”—Vona Marka 7:9-13; 1 Timotiya 5:4, 8.
Loko u pfuna vatswari va wena hi laha swi lavekaka ha kona u nga ha langutana ni swiphiqo leswintshwa. Xana u nga langutana naswona njhani? Xihloko lexi landzelaka xi ta nyikela swiringanyeto swo karhi.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]
Mutswari a nga tsakela mintirho ya yena a ri ni vanghana vakwe hi tlhelo a ri ni vandyangu