Xana Rito Ra Xikwembu Ri Dyondzisa Ntswariwo-nyingi?
UN’WANA ni un’wana la kambisisaka Bibele hi ku tshemba leswaku u ta kuma nseketelo wa dyondzo ya ntswariwo-nyingi u ta hetelela a we mapa. A ku kona laha u nga ta kuma leswaku vanhu va hanye vutomi bya nkarhi lowu hundzeke. Ku tlula kwalaho, eBibeleni a wu nge swi kumi swiga swo kota “ntswariwo-nyingi,” kumbe “ku rhurha ka moya-xiviri” kumbe “moya-xiviri lowu nga fiki.”
Hambi swi ri tano, van’wana lava pfumelaka eka ntswariwo-nyingi va ringeta ku hlamusela xivangelo xo va Bibele yi nga yi seketeli, va ri dyondzo ya ntswariwo-nyingi a yi tolovelekile eminkarhini ya khale lerova ku yi hlamusela a ko va ku dya nkarhi. I ntiyiso, dyondzo ya ntswariwo-nyingi i ya khale, kambe ku nga khathariseki leswaku i ya khale hi ndlela yihi kumbe leswaku a yi tolovelekile kumbe a yi nga tolovelekangi, xivutiso xi tama xa ha ri kona, Xana Bibele ya yi dyondzisa ke?
Eka 2 Timotiya 3:16, 17, muapostola Pawulo u tsarile: “Matsalwa lawa hinkwawo ma huhutiwile hi Xikwembu, ma pfuna ku dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa, ni ku tolovetisa leswo lulama, leswaku mutirheli wa Xikwembu a va la hetisekeke, a tilulamisela ku endla ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” Ina, Bibele i Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke, leswaku xi vulavurisana ni ndyangu wa vanhu ha rona. Naswona hi laha Pawulo a tsaleke ha kona, ri pfuna la vutisaka a lava ku tiva hakunene leswaku a “tilulamisela ku endla ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene” leswaku a hlamula swivutiso hinkwaswo leswa nkoka hi vutomi, ku katsa ni swivutiso swa mayelana ni nkarhi lowu hundzeke, wa sweswi, ni lowu taka.
Nakambe Pawulo u te: “Loko hi mi tisele rito ra Xikwembu, mi ri yingisile ni ku ri amukela, ku nga ri kukota mahungu yo huma eka vanhu, kambe tanihi mahungu yo huma eka Xikwembu.” (1 Vatesalonika 2:13) Tanihi leswi Bibele yi nga ni mianakanyo ya Xikwembu, ku nga ri ya vanhu lava nga hetisekangiki, a hi fanelanga ku hlamala loko hi kuma leswaku hakanyingi Bibele yi hambana ni mianakanyo ya vanhu hambi loko yi dumile hi malembe yo tala. Kambe u nga ha ku, ‘Xana a ku kona laha Bibele, yi hlamuselaka ntswariwo-nyingi?’
Matsalwa Lama Twisisiwaka Hi Ndlela Leyi Hoxeke
Lava va pfumelaka eka ntswariwo-nyingi va vula leswaku Bibele ya yi khumbanyana eka Matewu 17:11-13, laha Yesu a hlanganisaka Yohane Mukhuvuri ni muprofeta wa khale Eliya. Tsalwa leri ri hlayekisa xileswi: “Kunene Eliya wa ta, kutani ú ta tlhela a lulamisa hinkwaswo. Kambe ndza mi byela leswaku Eliya ú tile . . . Kava kona vadyondzisiwa va twisisaka leswaku a a va hlambanyisela hi ta Yohane Mukhuvuri.”
Loko a vula leswi, xana Yesu a vula leswaku Yohane Mukhuvuri a a velekiwe nakambe a ri muprofeta Eliya? Yohane hi yexe a a swi tiva leswaku a a nga ri yena. Eka khamba rin’wana u vutisiwile, “Hi wena Eliya xana?” Yohane u hlamule hi ku kongoma: “A ndzi yena.” (Yohane 1:21) Hambi swi ri tano, ana a swi vhumbiwile leswaku Yohane u ta rhangela Mesiya “a ri ni moya wa Eliya ni matimba ya yena.” (Luka 1:17; Malakiya 4:5, 6) Hi marito man’wana, Yohane Mukhuvuri a a ri “Eliya” hi tlhelo ra leswaku a ya emahlweni ni ntirho lowu fanaka ni luwa wa Eliya.
Eka Yohane 9:1, 2, ha hlaya: “Loko Yesu a ri karhi a hundzela emahlweni, a vona munhu loyi a velekiweke a file mahlo.
Kutani vadyondzisiwa va yena va n’wi vutisa, va ku: ‘Mufundhisi, i xidyoho xa mani lexi endleke leswaku munhu loyi a velekiwa a nga voni: I xa yena kumbe i xa vatswari va yena xana?’” Van’wana lava va pfumelaka eka ntswariwo-nyingi va vula leswaku tanihi leswi wanuna loyi a velekiweke a nga voni, swidyoho swakwe swi fanele swi humelele evuton’wini bya nkarhi lowu hundzeke.
Kambe ku nga khathariseki leswaku i yini lexi vangeleke xivutiso lexi xa vadyondzisiwa, nhlamulo ya Yesu yi fanele yi ri yona yi hlamulaka hinkwaswo. U te: “A ku dyohanga yena kumbe vatswari va yena.” (Yohane 9:3) Leswi swi kanetana ni mhaka ya ntswariwo-nyingi, leyikombisaka leswaku vugono byi vangiwa hi swidyoho swa vutomi bya nkarhi lowu hundzeke. Ntiyiso wa leswaku munhu a nge koti ku dyoha a nga si velekiwa wu vekiwe erivaleni hi Pawulo loko a tsale hi ta Esawu na Yakobo ta leswaku a “va nga si velekiwa, [naswona a] va nga si endla xo saseka kumbe xo biha.”—Varhoma 9:11.
Ku Pfuxiwa Eku Feni, Ku Nga Ri Ntswariwo-nyingi
Hambi leswi Bibele yi nga yi sekeriki dyondzo ya ntswariwo-nyingi, ku hava la faneleke a hela matimba. Rungula ra Bibele ri hi byela swin’wana leswi chavelelaka ku tlula mianakanyo ya ku tlhela u velekiwa emisaveni leyi nga tala hi vuvabyi, nhlomulo, ku vaviseka ni rifu. Nakambe leswi vuriwaka hi Bibele a swo khongotela ntsena kambe i ntiyiso, i Rito ra Xikwembu hi xoxe.
Pawulo u vulavule hi dyondzo leyi yi khutazaka hi ndlela leyi: “Leswi ndzi swi languteleke eka Xikwembu, . . . hileswaku lavo lulama ni lava nga lulamangiki va ta pfuka eku feni.” Xiga ku “pfuka eku feni,” kumbe xivulwa xo tano, xi humelela minkarhi yo tlula 50 eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki, naswona Pawulo u vulavula hi xona tanihi dyondzo-nkulu ya ripfumelo ra Vukreste.—Mintirho 24:15; Vaheveru 6:1, 2.
Ku pfuka eku feni ka lava feke swi vula leswaku, handle ko kanakana rifu ri kona. Ku hava eBibeleni laha u nga kumaka ntilanyana wa leswaku munhu u ni moya-xiviri lowu nga fiki. Loko munhu a a ri na moya-xiviri lowu nga fiki lowu humaka emirini loko a fa ivi wu ya etilweni kumbe etiheleni laha wu nga ta va kona hi laha ku nga heriki kumbe wu velekiwa nakambe, kutani a ku nga ta va na xivangelo xa ku pfuka eku feni. Hi tlhelo rin’wana, matsalwa ya Bibele ya kwalomu ka dzana ma kombisa leswaku moya-xiviri wa munhu, a hi lowu nga fiki, kambe wa fa ni ku heriseka. Bibele yi hambeta yi vulavula hi vutomi, tanihi nchumu lowu hambanaka ni rifu, hi leswaku, ku nga vi kona ku hambana ni ku va kona.
Rifu, kumbe ku nga vi kona, a ku ri nxupulo wa xidyoho xa Adamu na Evha eka Xikwembu. A ku ri nxupulo, ku nga ri ndlela yo ya evuton’wini bya ku nga fi endhawini yin’wana. Hi ku kongoma Xikwembu xi vule leswaku va ta tlhelela laha va humeke kona—entshurini wa misava: “U humesiwile ka yona. Hikuv̌a u nṭhuri, u ta tlhelela e nṭhurini.” (Genesa 3:19) A va nga ri na moya-xiviri lowu nga fiki loko Xikwembu xi nga si va vumba ivi xi va veka emisaveni, ensin’wini ya Edeni, naswona a va kalanga va va na wona endzhaku ka loko va file.
Ku pfuka eku feni swi fanisiwa ni ku pfuka eku etleleni, kumbe eku wiseni. Hi xikombiso, Yesu u vulavule hi Lazaro loyi a a ya eku n’wi pfuxeni a ku: “Lazaro . . . ú etlele, kambe ndzi ya ku ya n’wi pfuxa.” (Yohane 11:11) Mayelana na muprofeta Daniyele, ha hlaya: “U wisa, kutani u ta pfuka u yimela nḍaka ya wena e ku heleni ka masiku.”—Daniyele 12:13.
Vutomi Lebyi Nga Heriki Emisaveni
Xana vuyelo byi ta va byihi eka lava va nga ta pfuxiwa eku feni? Bibele yi vulavula hi tinxaka timbirhi ta ku pfuxiwa eku feni—ka le tilweni ni ka laha misaveni. Ku pfuxiwa eku feni ka laha misaveni ku ta va ka lavo tala lava va nga tshama va hanya ivi va fa. A hi vangani lava pfuxeriwaka ku ya etilweni, leswaku va ya fuma na Kreste eMfun’weni wa Xikwembu wa le matilweni. (Nhlavutelo 14:1-3; 20:4) Xana ku pfuxiwa eku feni ka le misaveni ku ta sungula rini? Ku ta sungula endzhaku ka loko Xikwembu xi herise mafambiselo lawa yo biha ivi “misava leyintshwa,” vanhu lavo lulama lavantshwa, va va kona hi xiviri.—2 Petro 3:13; Swivuriso 2:21, 22; Daniyele 2:44.
A ku nge he vi na vuvabyi kumbe ku xaniseka ‘emisaveni leyintshwa.’ Hambi ku ri rifu a ri nga ha vi kona kambe ri ta siviwa hi ku langutela vutomi lebyi nga heriki. “[Xikwembu] xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.” (Nhlavutelo 21:4) Nakambe mupisalema u vhumbhe leswi: “La’v̌o lulama v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta ṭhama ka yona hi masiku.” (Pisalema 37:29) Hi ku fanana, Yesu u te: “Ku katekile lavo rhula, hikuva va ta dya ndzhaka ya misava.”—Matewu 5:5.
Ringanisa switshembiso sweswo leswinene swa Xikwembu ni dyondzo ya ntswariwo-nyingi. Hi ku ya hi mianakanyo yoleyo, ku anakanyeriwa leswaku u tshamela ku vuya u hanya eka wona mafambiselo lawa ya swilo lawa yo homboloka ya khale. Sweswo swi vula leswaku u ta ya emahlweni u rhendzeriwe hi vuhomboloki, ku xaniseka, vuvabyi ni ku fa eka ndzhendzheleko lowu nga heriki. Vona ndlela leyi vonelo leri ri nga nyawuriki ha yona!
Xisweswo, Bibele yi hlamula swivutiso leswi, Xana u tshama u hanya enkarhini lowu hundzeke? ni leswaku, Xana u ta hanya nakambe? hi ndlela leyi: Doo, a wu si tshama u hanya vutomi byin’wana handle ka byolebyi. Kambe swa koteka eka wena leswaku u endla vutomi bya wena byi va bya hi masiku, hakunene, byi va bya hi laha ku nga heriki. Namuntlha, “emasikwini ya makumu” lawa ya mafambiselo lawa ya swilo ya sweswi, u nga va ni ntshembo wa ku pona makumu ya misava leyi ivi u kota ku nghena emisaveni leyintshwa ya Xikwembu u nga si fa. (2 Timotiya 3:1-5; Nhlavutelo 7:9-15) Kumbe loko u fa misava leyintshwa ya Xikwembu yi nga si fika, u nga va ni ntshembo wa ku pfuxeriwa evuton’wini lebyi nga heriki eparadeyisini emisaveni.—Luka 23:43.
Loko u ri na ripfumelo eka Yesu, ku nga khathariseki leswi nga ha humelelaka, marito ya Yesu eka Marta loko makwavo Lazaro a file ma tirha ni le ka wena: “Hi mina ku pfuka ni vutomi; la pfumelaka ka mina, hambi a nga fa, ú ta hanya, kutani un’wana ni un’wana la hanyaka, a va a pfumela ka mina, a nga ka a nga fi ni siku ni rin’we.”—Yohane 11:25, 26.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 23]
Adamu a a nga ri na moya-xiviri lowu nga fiki kambe u lo tlhelela entshurini loko a fa
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Rito ra Xikwembu ri dyondzisa ku pfuka eku feni, ku nga ri ntswariwo-nyingi