Langutelo Ra Bibele

Ku Rivalela Ni Ku Rivala—Swi Kotekisa Ku Yini?

“NDZI TA VA RIVALELA KU HOMBOLOKA KA VONA, SWIDYOHO SWA VONA A NDZI NGA HA SWI TSUNDZUKI.”—YEREMIYA 31:34, BML.

MARITO wolawo lama rhekhodiweke hi muprofeta Yeremiya ma paluxa nchumu wun’wana lowu xiyekaka hi tintswalo ta Yehovha: Loko a rivalela, wa rivala. (Esaya 43:25) Bibele yi ya emahlweni yi ku: “Kukota leswi Hosi yi mi rivaleleke, na n’wina rivalelanani.” (Vakolosa 3:13) Kutani tanihi Vakreste hi fanele hi tekelela ku rivalela ka Yehovha.

Hambi swi ri tano, ku na swivutiso swin’wana swa nkoka leswi tlakukaka. Loko Yehovha a rivalela, xana entiyisweni a nga ha pfuki a swi tsundzukile swidyoho swa hina? Naswona loko hina hi rivalela, xana hi fanele ku rivala hi mongo wa leswaku hi nga ha koti ku tsundzuka? Xana ku nga vuriwa leswaku handle ka loko hi nga rivaleli hi ndlela yoleyo, entiyisweni a hi rivalelanga?

Ndlela Leyi Yehovha A Rivalelaka Ha Yona

Ku rivalela swi katsa ku tshika ku hlundzuka. Loko Yehovha a rivalela, u swi endla hi laha ku heleleke.a Mupisalema Davhida u tsarile: “[Yehovha] a nga tengisi hi mikari hikwayo, a nga hlayisi v̌ukari bya yena hi masiku. Hi laha v̌uša byi hambaneke ni v̌upeladyambu, o hambanyisile ŝeŝo e ku dyoha ka hina kule na hina. Hi laha tatana a nga ni tintŝalo e ka v̌ana v̌a yena, hi ŝeŝo Yehova o ni tintŝalo eka la’v̌a ṅwi tšhav̌aka.”—Pisalema 103:9, 12, 13.

Ku rivalela ka Xikwembu hi laha ku heleleke nakambe ku hlamuseriwa eka Mintirho 3:19 (NW) leyi nge: “Hikwalaho, tisoleni, ivi mi hundzuluka leswaku swidyoho swa n’wina swi ta hlanguriwa.” Xiga lexi nge “swi ta hlanguriwa” xi huma eka riendli ra Xigriki (e·xa·leiʹpho) leswi vulaka “ku sula, ku thunya.” (Vona Nhlavutelo 7:17; 21:4.) The New International Dictionary of New Testament Theology ya hlamusela: “Mianakanyo leyi hlamuseriwaka hi riendli leri laha naswona kumbexana ni kun’wana ngopfu-ngopfu ri vonaka onge ri vula ku kulutela xiphepherhele xa xileti xo tsalela lexi endliweke hi mumpfu leswaku u tlhela u xi tirhisa ([ringanisa] ‘ku hlangula nandzu’).” Loko hi hundzuka eswidyohweni swa hina, Yehovha u sula rhekhodo yi basa. Xana sweswo swi vula leswaku a nga ha swi tsundzuki swidyoho swa hina? A hi xiyeni xikombiso lexi rhekhodiweke eBibeleni.

Loko Hosi Davhida a endle vuoswi na Batixeba ivi endzhaku a ringeta ku byi tumbeta hi ku hlela rifu ra nuna wa yena, Yehovha u rhumele muprofeta Natani leswaku a ta tshinya Davhida. (2 Samuwele 11:1-17; 12:1-12) Vuyelo byi ve byihi? Davhida u hundzukile swi huma embilwini, ivi Yehovha a n’wi rivalela. (2 Samuwele 12:13; Pisalema 32:1-5) Xana Yehovha u swi rivarile swidyoho swa Davhida? Nikatsongo! Vatsari va Bibele Gadi na Natani endzhaku va rhekhode xiendlakalo hinkwaxo ebukwini ya Samuwele wa Vumbirhi (leyi hetiweke kwalomu ka 1040 B.C.E.) emahlweninyana ka rifu ra Davhida.

Kutani rhekhodo, kumbe ku tsundzukiwa, ka swidyoho swa Davhida—kun’we ni rhekhodo ya ku hundzuka ka yena ni ku tisola ni ku rivaleriwa ka yena hi Yehovha loku landzeleke—ka ha hanya, leswaku ku vuyerisa vahlayi va Bibele ku fikela ni namuntlha. (Varhoma 15:4; 1 Vakorinto 10:11) Entiyisweni, tanihi leswi “Rito ra Hosi [leri nga eBibeleni] ri tshama[ka] hilaha ku nga heriki,” rhekhodo ya swidyoho swa Davhida a yi nge rivariwi!—1 Petro 1:25.

Kutani ke, hi nga swi vurisa ku yini leswaku Yehovha u hlangula xileti loko hakunene hi tisola eswidyohweni swa hina? Xana hi nga ma twisisisa ku yini marito ya Yehovha lama nge: “Ndzi ta va rivalela ku homboloka ka vona, swidyoho swa vona a ndzi nga ha swi tsundzuki.” (Xiitaliki i xerhu.)—Yeremiya 31:34.

Ndlela Leyi Yehovha A Rivalaka Ha Yona

Riendli ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke ri va “tsundzuki” (muxaka wo karhi wa za·kharʹ) a ri vuli ku tsundzuka swa nkarhi lowu hundzeke ntsena. Hi ku ya hi Theological Wordbook of the Old Testament, ri nga ha vula “ku vula, ku boxa, ku tlhokovetsela, ku twarisa, ku pfuxa, ku ehleketa, ku sola, ku phofula.” Theological Dictionary of the Old Testament ya engetela: “Hakanyingi, kahle-kahle [za·kharʹ] ri vula xiendlo kumbe ri humelela ri hlanganise maendli ya xiendlo.” Xisweswo, loko Yehovha a vulavula hi vanhu vakwe lava hambukeke leswaku u ta “anakanya ku homboloka ka v̌ona,” u vula leswaku u ta endla xo karhi ehenhla ka vona hikwalaho ka leswi va nga tisoliki. (Yeremiya 14:10) Hi ku ya hi nandzulo lowu, loko Yehovha a ku, “swidyoho swa vona a ndzi nga ha swi tsundzuki,” u hi tiyisekisa leswaku loko o kala a hi rivalela swidyoho swa hina, a nge he swi humeseli ehandle nakambe leswaku a hi sola, a hi tshinya kumbe ku hi xupula.

Hi ku tirhisa muprofeta Ezekiyele, Yehovha u hlamusele ndlela leyi a rivalelaka ni ku rivala ha yona: “Sweswi malunghana ni munhu wo homboloka, loko o tshuka a hundzukile eswidyohweni swa yena hinkwaswo leswi a swi endleke ivi hakunene a hlayisa milawu ya mina hinkwayo naswona a kombisa vululami ni ku lulama, hakunene u ta ya emahlweni a hanya. A nge fi. Swidyoho swa yena hinkwaswo leswi a swi endleke—a swi nge he tsundzukiwi ehenhla ka yena. Hikwalaho ka ku lulama loku a ku endleke u ta ya emahlweni a hanya.” (Ezekiyele 18:21, 22, NW; 33:14-16) Ina, loko Yehovha a rivalela mudyohi la tisolaka, u sula xileti xi basa naswona wa rivala hi mongo wa leswaku a nge he endli xo karhi ehenhla ka munhu yoloye hikwalaho ka swidyoho swoleswo enkarhini wun’wana lowu landzelaka.—Varhoma 4:7, 8.

Leswi hi nga hetisekangiki, a hi nge rivaleli hi ku hetiseka hi ndlela leyi Yehovha a rivalelaka ha yona; mianakanyo ni tindlela ta yena ti le henhla eka ta hina hi ndlela leyi nga pimekiki. (Esaya 55:8, 9) Kutani ke, hi nga languteriwa ku rivalela ni ku rivala hi mpimo wihi loko van’wana va hi dyohela?

Ndlela Leyi Hi Nga Rivalelaka Ni Ku Rivala Ha Yona

“Mi rivalelana,” ku khutaza Vaefesa 4:32. Hi ku ya hi mutsari wa xihlamusela-marito W. E. Vine, rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “rivalelana” (kha·riʹzo·mai) ri vula “ku kombisa tintswalo hi laha ku heleleke.” Loko swihoxo leswi hi endleriweke swona swi ri switsongo, swi nge hi tikeli ngopfu ku rivalela. Loko hi tsundzuka leswaku na hina a hi hetisekanga swi ta hi endla hi twisisa ku hoxisa ka van’wana. (Vakolosa 3:13) Loko hi rivalela, hi tshika ku hlundzuka, naswona vuxaka bya hina ni la hi dyoheleke byi nge kavanyeteki hi laha ku heleleke. Hi ku famba ka nkarhi, ku kumbuka swihoxo swo tano leswitsongo ku nga suka.

Kutani ke, ku vuriwa yini loko van’wana va hi dyohela hi ndlela leyikulu, leyi hi vavisaka swinene? Eka swiendlakalo swin’wana leswikulu ngopfu, swo kota ku pfinyiwa hi xaka, ku pfinyiwa hi mumhu wumbe, ku xungetiwa ku dlayiwa, ku rivalela swi nga ha katsa swilo swo tala. Kahle-kahle lowu wu nga va ntiyiso loko la ku dyoheleke a nga ri na mhaka na xidyoho lexi, a nga tisoli, naswona a nga lavi ndzivalelo.b (Swivuriso 28:13) Yehovha hi yexe a nga va rivaleli vadyohi lava nga tisoliki, lava dyohaka ha vomu. (Vaheveru 6:4-6; 10:26) Loko xilondza xi vava, hi nga ha tsandzeka ku swi rivala hi laha ku heleleke leswi humeleleke. Hambi swi ri tano, hi nga chaveleleka hi xitiyisekiso xa leswaku emisaveni leyintshwa leyi taka, “timhaka ta khale a ti nga ha ṭunḍukiwi, ti nga ka ti nga ha tlheleri meehleketweni.” (Esaya 65:17; Nhlavutelo 21:4) Ku nga khathariseki leswaku i yini lexi hi nga ta xi tsundzuka enkarhini wolowo a xi nga hi vavisi swinene kumbe ku hi karhata hi ndlela leyi hi nga titwaka ha yona sweswi.

Eka swiendlakalo swin’wana hi nga ha boheka ku endla swo karhi leswaku hi lulamisa timhaka, kumbexana hi ku vulavula ni la hi dyoheleke, hi nga si n’wi rivalela. (Vaefesa 4:26) Hi ndlela leyi ku holovisana kwihi na kwihi ku nga lulamisiwa, la tisolaka a tisola hi ndlela leyi faneleke, naswona ku rivalelaniwa. Ku vuriwa yini hi ku rivala? Hi nga ha tsandzeka ku swi rivala hi laha ku heleleke leswi endliweke, kambe hi nga rivala hi mongo wa leswaku a hi vi na xikhomela eka munhu la hi dyoheleke kumbe ku tlhela hi pfuxa mhaka enkarhini wun’wana lowu nga ta landzela. A ha ha vulavuli ha yona, naswona a hi papalati la hi dyoheleke hi laha ku heleleke. Hambi swi ri tano, swi nga ha teka nkarhi leswaku vuxaka bya hina ni loyi a hi dyoheleke byi lulamiseka, naswona swi nga ha endleka hi nga ha tsakelani ku fana ni le ku sunguleni.

Xiya xikombiso lexi: A hi nge u byele munghana loyi u n’wi tshembaka mhaka ya xihundla swinene, ivi endzhaku ka nkarhi, mhaka leyi khomisaka tingana kumbe leyi vavisaka swinene, u kuma leswaku u yi boxele van’wana. U ya eka yena leswaku mi ya lulamisa timhaka, yena u tivona nandzu swinene; wa tisola naswona u kombela ndzivalelo. Loko u twa ku tisola ka yena loku humaka embilwini, mbilu ya wena yi susumeteleka ku n’wi rivalela. Xana leswi nga humelela u swi rivala hi ku olova? Nikatsongo; handle ko kanakana u ta xalamuka swinene mayelana ni ku n’wi tshemba enkarhini lowu taka. Kambe wa n’wi rivalela; a wu tshameli ku vulavula hi mhaka leyi na yena. A wu veketeli, hambi ku ri ku vulavula ha yona ni van’wana. Swi nga ha endleka u nga ha titwi u n’wi tsakela ku fana ni le ku sunguleni, kambe wa ha n’wi rhandza tanihi makwenu wa Mukreste.—Ringanisa Swivuriso 20:19.

Kambe ku vuriwa yini hi loko ku nga khathariseki matshalatshala ya wena yo ololoxa timhaka, la ku dyoheleke a nga lavi ku pfumela xihoxo a tisola? Xana u nga n’wi rivalela hi ku tshika ku hlundzuka? Ku rivalela van’wana a swi vuli leswaku hi pfumelela kumbe ku tsongahata leswi va swi endleke. Ku hlundzuka i ndzhwalo wo tika swinene leswaku u nga wu rhwala; ku nga tikela mianakanyo ya hina, ku hi tekela ku rhula ka hina. Hi ku yimela ku tisola ka munhu loku nga tiki, hi ngo ya emahlweni hi nyangatseka ku tlurisa. Entiyisweni, hi pfumelela munhu la hi dyoheleke leswaku a lawula mintlhaveko ya hina. Xisweswo, hi fanele ku rivalela van’wana, kumbe hi tshika ku hlundzuka, ku nga ri leswaku ku vuyeriwa vona kambe na hina vini leswaku hi ta kota ku ya emahlweni ni vutomi.

Ku rivalela van’wana a swi olovi minkarhi hinkwayo. Kambe loko a tisola swi huma embilwini, hi nga ringeta ku tekelela ku rivalela ka Yehovha. Loko a rivalela vadyohi, u tshika ku hlundzuka—u hlangula xileti xi basa ivi a rivala leswaku a nga ha endli xo karhi hikwalaho ka swidyoho swa vona enkarhini lowu taka. Na hina hi nga endla matshalatshala yo tshika ku hlundzuka loko la hi dyoheleke a tisola. Hambi swi ri tano, ku nga ha va ni minkarhi laha hi nga bohekiki ku rivalela. Ku hava loyi a khomiweke hi ndlela yo biha kumbe ya tihanyi swinene loyi a faneleke ku sindzisiwa ku rivalela mudyohi la nga tisoliki. (Ringanisa Pisalema 139:21, 22.) Kambe hakanyingi loko van’wana va hi dyohela, hi nga va rivalela hi mongo wa ku tshika ku hlundzuka, naswona hi nga rivala hi mongo wa leswaku hi nga ha hlayisi mhaka ehenhla ka makwerhu enkarhini lowu taka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Yosefa ni vamakwavo