Ku Ntshunxeka Eku Pfumalekeni Ka Mintirho Njhani Naswona Rini?

HI LAHA ku fanaka ni Muvumbi wa yena, munhu a nga tsaka loko a tirha ntirho, lowu hi laha ku faneleke wu hlamuseriwaka kahle tanihi “ku nyika ka Šikwembu.” (Eklesiasta 3:12, 13; Yohane 5:17) Ntirho lowu tsakisaka wu nga hi tisela ntsako wu tlhela wu hi endla hi titwa hi pfuna hi ndlela yo karhi naswona hi laviwa. Ku hava ni un’we loyi a lavaka ku heleriwa hi ntirho, hambiloko ntirho wa kona a nga wu tsakeli hi laha ku heleleke. Handle ka leswaku wa ku holela, ntirho lowu u holeriwaka eka wona wu ku endla u titwa u titshemba, u ri na xikongomelo, ni ku tiva vutomi bya wena. Kutani ke a swi hlamarisi leswi hakanyingi “vanhu lava nga riki na ntirho va lavaka ntirho hi mahlo yo tshwuka.”

Hi Le Ku Laveni Ka Ntirho

Hilaha ana se hi voneke hakona, xiyimo exivandleni xa mintirho xi rharhangane ngopfu. Hikwalaho, ku ni tindlela to tala ta kahle to lava ntirho. Mani na mani la nga ni mfanelo yo kuma mali yo huma eka hulumendhe a nga tirhisa malunghiselelo wolawo ya lava nga riki na ntirho loko ya ri kona; naswona loko swi fanerile va nga tsarisa etihofisini ta lava nga riki na ntirho ivi va tirhisa malunghiselelo lama nga kona. Van’wana va kuma ntirho hi ku tisungulela ntirho wa vona vini. Kambe leswi swi lava ku pfula mahlo. Hakanyingi lava va titirhaka va boheka ku kuma timali to tala to sungula ha tona ehansi, leti swi nga ha endlekaka swi nga olovi ku ti tlherisela. Nakambe i swa nkoka ku tiva ni ku xixima milawu ya mindzuvo ni ya swibalo—ku nga nchumu lowu tikaka swinene ematikweni man’wana!—Varhoma 13:1-7; Vaefesa 4:28.

Leswaku va kuma ntirho, van’wana va endle ku lava ntirho ku va wona ntirho wa vona, va tinyiketela hi swiendlo ni mianakanyo. Van’wana va tsalele tikhampani leti lavaka vatirhi kumbe leti humeseke swinavetiso eka maphepha-hungu ya kwalaho—lawa man’wana ya wona ma kandziyisaka switiviso swo kombela mintirho mahala. Hakanyingi Xalamuka! yi nyikela switsundzuxo leswi tirhaka ni leswi twalaka emhakeni leyi—eka hinkwavo, vantshwa ni vanhu lavakulu.a—Vona mabokisi, tluka 11.

U fanele ku pfumelelana ni swiyimo—u tsakela ku endla tinxaka hinkwato ta mintirho, ku katsa ni mintirho leyi kahle-kahle u nga yi rhandziki. Vativi va vula leswaku swilo swo sungula leswi vutisiwaka embulavurisanweni wo lava ntirho i ntokoto wa ntirho wa nkarhi lowu hundzeke, ni nkarhi lowu u wu heteke u nga tirhi. Loyi a nga ha ku tholaka a nge swi tsakeri loko ku ri hi leswaku u hete nkarhi wo leha u nga ri entirhweni.

Munhu loyi hi vutlharhi a heteke nkarhi wakwe exikolweni a dyondza vutshila u ni vangwa leri pfulekeke ku antswa ro kuma ntirho wa yena wo sungula. Alberto Majocchi, mudyondzisi wa sayense ya swa timali u ri: “Ku pfumaleka ka mintirho, ngopfu-ngopfu ku hlasela vatirhi lava nga riki na vutshila.”

Nkoka Wa Nseketelo Wa Mintlhaveko

Nchumu wun’wana wa nkoka i langutelo lerinene. Leswi swi nga hoxa xandla swinene leswaku wa wu kuma ntirho kumbe a wu wu kumi. Lava va nga riki na ntirho ngopfu-ngopfu va tsakela ku seketeriwa emintlhavekweni, leswi va pfunaka ku papalata ku tihambanisa ni van’wana kumbe ku weriwa hi khombo ro heleriwa hi ntshembo. Nakambe swa pfuna ku hlula ku nga tixiximi loku nga ha vangiwaka hi ku tiringanisa ni van’wana lava vona va nga heleriwangiki hi mintirho ya vona.

Ku hanya hi mali yitsongo swi nga ha va swi nga olovi. Stefano u ri: “Hi ndlela leyi a ndzi vilela ha yona, a swi ndzi tikela ku tirhisa nkarhi lowu a ndzi ri na wona.” Francesco wa tsundzuka: “Xiyimo a xi ndzi tshikilela, lerova ndzi sungule ku sola vanghana va mina lava ndzi va rhandzaka.” Laha hi kona laha nseketelo wa ndyangu wu nga wa nkoka. Ku pfumaleka ka mali ku lava leswaku swirho hinkwaswo swa ndyangu swi swi tolovela leswaku swi hunguta xiyimo xa ndlela leyi swi hanyaka ha yona. Franco, loyi a hlongoriweke entirhweni a ri na 43 wa malembe endzhaku ko heta 23 wa malembe a tirhela khamphani yoleyo, u ri: “Ku sukela eka wona nkarhi lowu ndzi hlongoriweke ha wona, nsati wa mina a a ndzi seketela naswona a a ndzi khutaza swinene.” Armando hilaha ku fanaka na yena u nkhensa nsati wakwe hikwalaho ka “vutlharhi byakwe emhakeni yo xava swilo.”—Swivuriso 31:10-31; Matewu 6:19-22; Yohane 6:12; 1 Timotiya 6:8-10.

Misinya ya milawu ya Bibele yi nga hi pfuna ku va ni moya lowunene naswona hi nga rivali mimpimanyeto leyi nga ya nkoka swinene. Lava va vulavurisaneke na Xalamuka!, lava boxiweke laha henhla, va kume xitiyisekiso lexi chavelelaka xa le Bibeleni. Leswi swi va endle va titwa va ri ekusuhi ni Xikwembu. (Pisalema 34:10; 37:25; 55:22; Vafilipiya 4:6, 7) Ku va ni vuxaka bya le kusuhi na Yehovha Xikwembu i swa nkoka ku tlurisa, hikuva wa tshembisa: “Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki, kumbe ku ku cukumeta, ni siku ni rin’we.”—Vaheveru 13:5.

Hambi munhu a nga na wona ntirho kumbe u na wona, Rito ra Xikwembu ri khutaza un’wana ni un’wana leswaku a hlakulela timfanelo leti tirhaka evuton’wini bya siku na siku. Kutani a swi hlamarisi leswi Timbhoni ta Yehovha minkarhi yin’wana ti laviwaka naswona ti langutiwaka tanihi vatirhi vo tshembeka. Ti landzela ndzayo ya Bibele ya ku chivirika ni ku tshembeka, ti nga lolohi.—Swivuriso 13:4; 22:29; 1 Vatesalonika 4:10-12; 2 Vatesalonika 3:10-12.

Ku Lamuleriwa Eka Xinghunghumani Xa Ku Pfumaleka Ka Mintirho

Ri kona rimitsu leri vangaka ku pfumaleka ka mintirho—i vutitivi ni makwanga ya vanhu. Hi laha Bibele yi vulaka ha kona, “v̌anhu v̌a [fuma] henhla ka v̌aṅwana ku v̌a endla ŝo biha.”—Eklesiasta 8:9.

Xiphiqo xa ku pfumaleka ka mintirho—ku katsa ni swiphiqo swin’wana—swi ta tlhantlhiwa hi ku susiwa ka vulawuri bya munhu, lebyi sweswi byi nga “emasikwini ya makumu ya byona.” (2 Timotiya 3:1-3) Misava leyintshwa hi xiviri ya laveka. Ina, misava leyi eka yona vanhu vo lulama va nga ta tshama ni ku tirha ehansi ka vulawuri lebyo lulama ni lebyinene, ku nga ri na makwanga. (1 Vakorinto 6:9, 10; 2 Petro 3:13) Hi yona mhaka leyi Yesu a dyondziseke vanhu ku khongelela leswaku Mfumo wa Xikwembu wu ta ni leswaku ku rhandza ka xona ku endliwa emisaveni.—Matewu 6:10.

Rito ra Xikwembu loko hi ku profeta ri hlamusela ku herisiwa ka swiphiqo-nkulu swin’wana swa vanhu, ri boxa ni leswi taka ni Mfumo wolowo: “V̌a ta aka tindlu, v̌a ta ṭhama ka tona; v̌a ta byala tivinya, v̌a dya mihanḍu ya tona. V̌a nga ka v̌a nga ha aki tindlu, leŝaku uṅwana a ta ṭhama kona, v̌a nga ka v̌a nga ha byari leŝaku uṅwana a ta dya, . . . v̌ahlawuriwa v̌a mina v̌a ta ṭakela ntiro wa mav̌oko ya v̌ona. V̌a nga ha tikarateli ŝa hav̌a, v̌a nga ha v̌eleki v̌ana, e ku v̌a v̌ona v̌a hatla v̌a fa.” (Esaya 65:21-23) Xinghunghumana xa ku pfumaleka ka mintirho ku nga ri khale xi ta nyamalalela makumu. Loko u tsakela ku tiva leswi engetelekeke hi ta ntlhantlho wa Xikwembu, hi kombela u vulavurisana ni Timbhoni ta Yehovha endhawini ya ka n’wina.

Ku Tisungulela Ntirho Ekaya

• Ku sala ni vana, ku hlayisa tindzumula

• Ku xavisa matsavu kumbe swiluva leswi u swi byaleke ekaya

• Ku rhunga, ku cinca xivumbeko xa mpahla ni ku cheza mpahla

• Ku pfuneta etindhawini ta vumaki

• Ku baka ni ku sweka swakudya

• Ku endla ti-quilt, ku luka hi khroxete, ku luka; ku endla swilo swo khoma timbita ta swimilana leswi hayekiwaka, ku vumba; ni mintirho yin’wana ya mavoko

• Ku rhunga switulu

• Ku hlela tibuku ta bindzu, ku tsala hi muchini, mintirho ya le kaya ya khomphyutara

• Ntirho wo hlamula tinqingho

• Ku lunghisa misisi

• Ku hirhisa vanhu

• Ku kherefa timvhilopo ni ku tihlelela vanavetisi

• Ku hlantswa mimovha ni ku yi tota pholichi (vanhu volavo va tisa mimovha ya vona ekaya ra wena)

• Ku hlambisa swifuwana ni ku swi endlisa vutiolori

• Ku lunghisa migogo ni ku endla swilotlelo (bindzu ra le kaya)

• Swinavetisi swo endla yo tala ya mintirho leyi swi nga nghenisiwa mahala kumbe hi mali leyi nga nyawuriki eka maphepha-hungu ya timhaka to xava ta mahelo-vhiki kumbe etibodweni ta switiviso emavhengeleni ya swakudya

Ku Tumbuluxa Ntirho U Nga Ri Ekaya

• Ku sala ni tindlu (loko vanhu va endzile ivi va lava leswaku yindlu ya vona yi rindziwa)

• Ku basisa: mavhengele; tihofisi; makaya ni miako loko se yi herile ku akiwa, endzhaku ka loko ku ve ni ndzilo, endzhaku ka loko vanhu va rhurhile; ku basisa yindlu (emakaya ya van’wana); mafastere (etindhawni ta mabindzu ni le makaya)

• Ku lunghisa: mixaka hinkwayo yo lunghisa swilo (tilayiburari ti ni tibuku leti kombisaka maendlelo yo olova yo lunghisa swilo)

• Swintirhwa-ntirhwana: ku sasela makhumbi; ku aka tikhabodo, timbanti, makupakupa; ku penda; ku aka mahlampfu; ku fulela malwangu

• Ntirho wa vurimi: ku byala swimilana, ku kha mihandzu

• Ku rima endzeni ka yindlu ni ku khathalela swimilana: etihofisini, etibankini, etindhawini ta mabindzu ni le ndzeni ka miako laha ku nga ni malwangu lama tlakukeke ni lomu vaendzi va fikelaka kona

• Ku hlayisa miako: ku va mubasisi, mulanguteri (minkarhi yin’wana swi katsa ni ndhawu yo tshama ya mahala)

• Ndzindza-khombo, ku xavisa tiyindlu

• Ku andlala mimete, ni ku yi hlantswa

• Ku phakela maphepha (vanhu lavakulu ni vana), mintirho yin’wana yo heleketa swilo: swinavetisi, mapapila ya le nawini

• Ku rhurhisa swilo, ku swi hlayisa

• Ku lulamisa rivala, ku tsemelela mirhi, ku hlayisa byanyi, ku tsemelela tihunyi

• Ku va muchayeri wa bazi ra xikolo

• Ku teka swifaniso (swifaniso leswi mpfampfarhutiweke ni swa swiendlakalo)

• Ku endlela vaphasi va tinhlampfi swilo swo yenga tinhlampfi ha swona

• Ku endlelana mintirho: ku va endlela ntirho wa gezi loko va ku lunghisela movha, ku va rhungela loko va ku lunghisela tiphayiphi ta mati, ni swin’wana

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

“V̌ahlawuriwa v̌a mina v̌a ta ṭakela ntiro wa mav̌oko ya v̌ona.”—Esaya 65:22