Xana Hi Wihi Ntlhantlho Wa Kona?
XIYIMO xa vabaleki a hi lexi nga lulamisekiki. Emisaveni hinkwayo, tinhlengeletano ta timhaka ta vanhu ti lwela ku pfuna lava nyimpi kumbe swiphiqo swin’wana swi va suseke etindhawini ta vona. Ndlela leyikulu leyi va pfunaka ha yona i ku pfuna vabaleki leswaku va tlhelela ematikweni ya rikwavo.
Vabaleki va sukela makaya ya vona, vanhu ni tiko ra ka vona hikwalaho ko chava ku dlayiwa, ku xanisiwa, ku pfinyiwa, ku pfaleriwa ekhotsweni, ku endliwa mahlonga, ku dyeleriwa kumbe ku sika hi ndlala. Kutani loko vabaleki va nga si tlhelela emakaya ya vona laha va nga ta hlayiseka kona, ku fanele ku rhanga ku tlhantlhiwa swiphiqo leswi nga swona swi va vangeleke leswaku va baleka. Hambiloko eku heteleleni nyimpi yi hela, hakanyingi ku pfumaleka ka nawu ni nhleleko swi heta vanhu matimba yo tlhelela emakaya. Manana la vuriwaka Agnes loyi a nga ni vana va tsevu loyi a nga mubaleki la humaka eRwanda u te: “Ku hi [tlherisela] eRwanda swi ta fana ni ku hi tlherisela emasirheni ya hina.”
Hambiswiritano, ku sukela hi 1989, ku tlula kaye wa timiliyoni ta vabaleki va tlhelele emakaya ya vona. Kwalomu ka 3,6 wa timiliyoni ta vona a va suka eIran ni le Pakistan va ya eAfghanistan. Vahlapfa van’wana va 1,6 wa timiliyoni ematikweni ya tsevu va tlhelele eMozambhiki, tiko leri hlaseriweke hi nyimpi ya xin’wana-manana ku ringana 16 wa malembe.
Ku tlhelela lomu va humaka kona a swi olovi. Hakanyingi matiko lawa vabaleki va tlhelelaka eka wona yo va marhumbi—swimitana swi hundzuke nhulu ya thyaka, mabuloho ma onhiwile kasi mapatu lama onhiweke ni timbala swi tele hi swibuluki leswi fuhlekiweke. Xisweswo, vabaleki lava tlhelelaka kona va fanele ku sungula ku aka hi vuntshwa, ku nga ri vutomi bya vona ntsena, kambe ni makaya ya vona, swikolo, titliliniki ta swa rihanyo ni xilo xin’wana ni xin’wana.
Kambe, hambiloko tinyimpi ti hela endhawini yin’wana, kutani swi koteka leswaku vabaleki va tlhelela emakaya ya vona, ta sungula etindhawini tin’wana, kutani ti vanga ku khitikana kun’wana lokuntshwa ka vabaleki. Hikwalaho, ku tlhantlha swiphiqo swa vabaleki swi vula ku tlhantlha swirhalanganya swo kota nyimpi, ntshikilelo, rivengo, nxaniso ni swilo swin’wana leswi endlaka leswaku vanhu va baleka leswaku va ponisa vutomi bya vona.
The State of the World’s Refugees 1995 ya pfumela: “Ntiyiso hileswaku . . . ntlhantlho [wa swirhalanganya swa vabaleki] wu titshege swinene hi timhaka ta tipolitiki, ta mavuthu ni timhaka ta ikhonomi leswi ku nga hava nhlengeletano ni yin’we ya timhaka ta vumunhu leyi kotaka ku swi lawula.” Hi ku ya hi Bibele, mintlhantlho ya kona a yi nge kotiwi hi nhlengeletano hambi yihi na yihi ya timhaka ta vumunhu.
Misava Leyi Nga Riki Na Vabaleki
Hambiswiritano, ntlhantlho wu kona. Bibele yi kombisa leswaku Yehovha Xikwembu wa va khathalela vanhu lava hambanisiweke ni makaya swin’we ni mindyangu ya vona. Ku hambana ni tihulumendhe ta misava, u ni matimba ni vutlharhi byo tlhantlha swiphiqo hinkwaswo leswi rharhanganeke leswi vanhu va langutaneke na swona. U ta endla tano hi ku tirhisa Mfumo wa yena—ku nga hulumendhe ya le tilweni leyi ku nga ri kungani yi nga ta teka vulawuri bya timhaka ta misava.
Mfumo wa Xikwembu wu ta siva tihulumendhe ta vanhu hinkwato. Ematshan’weni ya tihulumendhe to tala emisaveni, hilaha swi nga hakona namuntlha, ku ta va ni hulumendhe yin’we ntsena, leyi nga ta lawula pulanete hinkwayo. Bibele ya hi byela: “Šikwembu ša matilo ši ta pfuša ku fuma lo’ku nga taka ku nga onhaki, ni siku riṅwe, kutani v̌uhosi bya kona byi nga ka byi nga hunḍeli ka tiko riṅwana; ku ta seletela ni ku herisa ku fuma kuloku hikwako, kambe kona ku ta v̌a kona hi laha ku nga riki na makumu.”—Daniyele 2:44.
Kumbexana u tolovelane na xona xikhongelo xa xikombiso lexi kumekaka eBibeleni eka Matewu 6:9-13. Xiphemu xa xikhongelo xexo hi lexi nge: “A ku te ku fuma ka wena; ku rhandza ka wena a ku endliwe misaveni, tanihi loko ku endliwa tilweni.” Hi ku pfumelelana ni xikhongelo xexo, ku nga ri khale Mfumo wa Xikwembu wu ‘ta ta’ leswaku wu hetisisa xikongomelo xa Xikwembu hi misava.
Ehansi ka vulawuri bya rirhandzu bya Mfumo wa Xikwembu, ku ta va ni ku rhula ni nsirhelelo evuakweni hinkwabyo. A ku nge he vi na rivengo hambi ku ri tinyimpi exikarhi ka vanhu ni matiko ya misava. (Pisalema 46:9) A ku nge he vi na timiliyoni ta vabaleki leti balekaka hikwalaho ko lava ku ponisa vutomi bya tona kumbe leti vonaka maxangu etikampeni.
Rito ra Xikwembu ri tshembisa leswaku Hosi ya Mfumo wa Xikwembu, ku nga Kreste Yesu, “[u] ta nṭhunša šisiwana loko ši huwelela, ni l’a nge nhlomulweni, l’a nga riki na mupfuni. Yi ta ṭeṭelela šisiwana ni l’a nge khombyeni, kutani yi ta kuṭula v̌utomi bya ŝisiwana. Yi ta kuṭula mimoya ya v̌ona e ku šanisiweni ni le ku wutleriweni, e ngati ya v̌ona yi ta v̌a ni risima e mahlweni ka v̌ona.”—Pisalema 72:12-14.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]
Ku nga ri khale vanhu hinkwavo va ta khomana tanihi vamakwavo