Young People Ask . . .

Xana Ndzi Nga Wu Kumisa Ku Yini Nkarhi Wo Titsakisa?

“Ndzi vona onge hi endla swilo swo tala swo titsakisa. Evandlheni ra hina hi endla matshalatshala hinkwawo leswaku hi hlangana. Hi titsakisa hi ndlela leyi tengeke. Vana vo tala emisaveni va nge swi vuli sweswo.”—Jennifer.

KU HUNGASA—un’wana ni un’wana wa swi lava minkarhi yin’wana. The World Book Encyclopedia yi vula leswaku ku hungasa swi nga “hoxa xandla swinene eka rihanyo ra mianakanyo ya munhu ni ra miri.” Phela, Bibele hi yoxe yi ri ku ni “nkari wa ku hleka,” hi leswaku, nkarhi wa ku tiphina!—Eklesiasta 3:1, 4.a

Rito leri nge “recreation [ku hungasa]” ri huma eka rito ra Xilatini leri vulaka “ku tumbuluxa hi vuntshwa, ku vuyetela, ku pfuxeta.” (Webster’s New Collegiate Dictionary) Khombo ra kona, swilo swo tala leswi vantshwa va swi endlaka swo “tihungasa”—tanihi minkhuvo ya pongo kumbe ku tirhisa swidzidzirisi ni xihoko hi ndlela leyo biha kumbe rimbewu leri nga fanelangiki—kahle-kahle a swi phyuphyisi nikatsongo, kambe swa va onha. Hikwalaho ku kuma tindlela to tihungasa leti tsakisaka naswona leti tengeke swi nga va ntlhontlho lowukulu. Kambe hilaha Jennifer, loyi a tshahiweke eku sunguleni a kombisaka hakona, swi nga endliwa!

Ku Endla Swilo Mi Ri Swin’we

Sweswinyana Xalamuka! yi vulavurisane ni vantshwa va nga ri vangani hi mhaka leyi. Vo tala va vula leswaku va tiphina hi ku hlangana swin’we ni vantshwa van’wana. Xana na wena u titwa hi ndlela leyi fanaka—kambe hakanyingi u tikuma u nga rhambiwanga? Kutani, ha yini u nga swi sunguli wena n’wini? Hi xikombiso nhwanyana wa le Afrika Dzonga la vitaniwaka Leigh, u ri: “Loko hakunene ndzi lava ku vona bayisikopo yo karhi, ndzi bela un’we wa vanghana va mina riqingho, ivi hi hangalasa mhaka eka vanghana lavan’wana.” Hakanyingi va ya eka bayisikopo yo sungula. Endzhaku, vatswari va vona va ta va teka ivi va famba swin’we va ya dya exitolo xa swakudya xa kwalaho.

Mintlangu na yona yi nga tisa minkarhi leyinene ya vutiolori lebyi nga ni rihanyo ni vunghana lebyi tengeke. (1 Timotiya 4:8) Roelien lontsongo u ri: “Xo sungula ndzi vulavula ni ndyangu wa ka hina mayelana ni laha ndzi lavaka ku ya kona, ivi hi rhamba ntlawanyana wutsongo leswaku wu famba na hina.” Entiyisweni vantshwa va Vakreste va tshubule minxaka yo tala ya mintlango leyi tengeke leyi va nga kotaka ku yi tlanga ni van’wana: ku rheta hi tintanghu ta mavhilwa, ku famba hi swikanyakanya, ku tsutsuma, ni ku tlanga thenisi, besibolo, bolo ya milenge ni vholibolo, loko hi boxa swi nga ri swingani.

Entiyisweni, a swi bohi leswaku u tirhisa mali yo tala kumbe u va ni muchini wa vulovolovo leswaku u ta tiphina. Nhwanyana un’wana wa Mukreste wa kondlo-a-ndzi-dyi u te: “Mina ni vatswari va mina ni vanghana va mina hi tiphine hi minkarhi yo tsakisa yo tala hi ku famba etintshaveni ni le makhwatini ya laha kusuhi. Ku va ehandle ntsena emoyeni lowo tenga ni vanghana lavanene swa tsakisa swinene!”

Minkhuvo Yo Titsakisa Leyi Akaka

Hambiswiritano, eka vantshwa vo tala, ntsako swi vula ku ya eminkhubyeni yo titsakisa. Aveda lontsongo u ri: “Hi rhandza ku rhamba vanghana leswaku hi ta dya ni ku yingisela vuyimbeleri swin’we.” Vakreste va yi endla minkhuvo yo titsakisa. Yesu Kreste hi yexe u ye eswakudyeni swo hlawuleka, emicatweni, ni le minkhubyeni yin’wana yo titsakisa. (Luka 5:27-29; Yohane 2:1-10) Hilaha ku fanaka, Vakreste vo sungula na vona a va tsakela minkarhi leyi a va hlangana va dya swin’we ni ku tiphina hi vunghana lebyi akaka.—Ringanisa Yuda 12.

Loko vatswari va wena va ku pfumelela ku endla xinkhubyana, xana u nga endla yini ku papalata swiphiqo ni ku tiyiseka leswaku hinkwavo va tiphina? Ku hlela ka vukheta hi xona xilotlelo. (Swivuriso 21:5) Ku endla xikombiso: I swinene ku rhamba ntsena vanghana va wena va nga ri vangani lava u nga kotaka ku va lawula kahle. Swinkhubyana leswitsongo a hikanyingi swi hundzuka “minkhuvo ya pongo,” kumbe “minkhuvo ya vuharhi.”—Vagalatiya 5:21; Byington.

Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va tsundzuxiwe ku papalata ku hlangana-hlangana ni lava ‘va fambaka hi mikhuva leyi ariwaka hi nawu.’ (2 Vatesalonika 3:11-15, BX) Naswona ndlela leyi tiyeke, leyi nga yona yo onha nkhuvo namuntlha i ku rhamba vantshwa lava va tiviwaka hi pongo ni ku nga lawuleki. Hambileswi u faneleke u va ni vukheta leswaku u rhamba mani, u nga rhambi lava nga vanghana va wena ntsena. ‘Pfula mbilu ya wena,’ kutani u tiva vanhu van’wana, ku katsa ni lava kuleke evandlheni.—2 Vakorinto 6:13.

Xana u ta va nyika swakudya? Loko swi ri tano, a swi bohi leswaku swi va swa vulovolovo kumbe swo durha leswaku vaendzi va wena va ta tiphina. (Luka 10:38-42) Sanchia, nhwanyana un’wana wa le Afrika Dzonga u ri: “Minkarhi yin’wana hi va ni madyambu lawa hi dyaka pizza wa wona.” Hakanyingi vaendzi va ta titela ni swakudyanyana hi ku tirhandzela.

Xana hi swihi swin’wana swilo leswi u nga swi endlaka exinkhubyanini—handle ka ku hlalela TV, ku yingisela vuyimbeleri, kumbe ku bula? Sanchia u ri: “Hakanyingi hi hlela madyambu ya kona ka ha ri emahlweni. Minkarhi yin’wana hi tlange mintlango kumbe un’wana a tlanga piyano, xisweswo hi yimbelela tinsimu swin’we.” Muntshwa un’wana wa Muntima la vitaniwaka Masene u ri: “Minkarhi yin’wana hi tlanga maphepha, draughts [checkers], ni chess.”

Jennifer, la tshahiweke eku sunguleni, u byele Xalamuka! a ku: “Ku ni nkulu un’wana evandlheni ra ka hina loyi a hi rhambaka leswaku hi ta tlanga mintlango ya Bibele. U fanele u ri ni vutivi lebyinene bya Bibele leswaku u ta tlanga kahle.” Muyimeri wa Xalamuka! u vutise vantshwa van’wana a ku: “Xana a mi voni onge ku tlanga mintlango ya Bibele swi humile?” Vunyingi bya vona va hlamule hi ku huwelela va ku, “Doo!”

Nhwanyana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi u te: “Swi tlhontlha mianakanyo.” Un’wana u te: “Swa tsakisa!” Loko mintlango ya Bibele yi tlangeriwa ku titsakisa, moya wa ku phikizana wa lawuriwa, yi nga tsakisa naswona ya dyondzisa!—Vona xihloko lexi nge “Ku Endla Swinkhubyana Swi Tsakisa Kambe Swi Vuyerisa” enkandziyisweni wa Awake! ya June 22, 1972.

Ku Tiphina Ka Ndyangu

Eminkarhini ya Bibele a swi tolovelekile leswaku mindyangu yi tiphina hi vutihungasi byo karhi swin’we. (Luka 15:25) Hambiswiritano, vatsari lavatsongo va buku leyi nge The Kids’ Book About Parents va vula leswaku “vatswari ni vana va khomeke ngopfu masiku lawa lerova ku hava loyi a nga ni nkarhi wo kunguhata swilo . . . Hi anakanya leswaku i swa nkoka leswaku vatswari ni vana va tiyiseka leswaku va va ni nkarhi wo tiphina swin’we vhiki rin’wana ni rin’wana hi swilo leswi swi ngo va swo titsakisa ntsena.”

Muntshwa un’wana wa Muntima la vuriwaka Paki u ri: “Ravuntlhanu i siku ra hina ra ndyangu. Hakanyingi hi tlanga swin’we mintlango.” Naswona hi nga rivali tindzisana ta wena. Bronwyn lontsongo u ri: “Ndzi rhandza ku mpfampfarhuta ni ku endla swilo swa vutshila swin’we ni ndzisana ya mina ya nhwanyana.” Xana u nga va wo sungula ku kunguhata ku tihungasa ni ndyangu wa ka n’wina?

Loko U Ri Swaku

Loko u ri swaku ke? Sweswo a swi vuli leswaku u fanele u heleriwa hi matimba ni ku dlayiwa hi xivundza. Ku ni tindlela to tala leti vuyerisaka to tirhisa minkarhi yoleyo kahle. Hi xikombiso, swintirhwana swo tihungasa. Ku sukela eminkarhini ya Bibele vavasati ni vavanuna va xiye leswaku ku dyondza vuyimbeleri swa vuyerisa. (Genesa 4:21; 1 Samuwele 16:16, 18) Rachel u ri: “Ndzi tlanga piyano. I nchumu lowu u nga wu endlaka loko u ri ni xivundza.” Loko u nga ri munhu wa vuyimbeleri, u nga ha tiphina hi ku dyondza ku rhunga, vurimi, ku hlengeleta switempe, kumbe ku dyondza ririmi rimbe. Ku tlhandlekela kwalaho, u nga ha tidyondzisa vutshila byo karhi lebyi nga ha ku pfunaka emalembeni lama ha taka.

Bibele yi hi byela leswaku vavanuna va ripfumelo vo kota Isaka, a va lava minkarhi yo va voxe yo anakanyisisa. (Genesa 24:63) Jaha ra le Austria leri vitaniwaka Hans ri ri: “Minkarhi yin’wana, ndzi ya endhawini leyi rhuleke entangeni ivi ndzi tshama ehansi ndzi hlalela ku pela ka dyambu. Leswi swa ndzi tsakisa swinene, naswona swi ndzi endla ndzi titwa ndzi tshinelelana ni Xikwembu xa mina, Yehovha.”

Ku “Ṭakela” Ntirho Wa Yehovha

Bibele yi profete leswaku Kreste a a ta “ṭakela” ku tirhela Yehovha Xikwembu. (Esaya 11:3) Kutani hambileswi ntirho wa Xikwembu kahle-kahle ku nga riki vutihungasi, wu nga ha phyuphyisa ni ku tsakisa.—Matewu 11:28-30.

Hans, la tshahiweke eku sunguleni, u tsundzuka mhaka yin’wana leyi tsakisaka. U ri: “Mina ni vanghana va mina a hi ma rivali mahelo-vhiki lawaya hi ma heteke laha a ku akiwa Holo ya Tinhlengeletano [ta vugandzeri]. Hi dyondze ndlela yo tirha swin’we, naswona hi tivane ku antswa. Loko hi swi tsundzuka, hi titwa hi tsaka leswaku hi endle nchumu wo karhi lowu nga wa nkoka hi tlhelo wu ri lowu tsakisaka.”

Leswi vuriweke hi vantshwa lava va Vakreste swi endla mhaka yin’we yi twala swinene: A wu fanelanga u titwa u tsandzeka ku titsakisa. Landzela misinya ya milawu ya Bibele. Anakanyisisa! Kunguhata swilo leswi tengeke! U ta kuma leswaku u nga kota ku titsakisa hi tindlela leti nga ta ku aka ku nga ri ku ku wisa hansi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

A swi kali swi lava u tirhisa mali yo tala ngopfu leswaku u ta tiphina ni vanghana va wena

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

“Ku va ehandle ntsena emoyeni lowo tenga ni vanghana lavanene swa tsakisa swinene!”