Young People Ask . . .

Ha Yini Vantshwa Van’wana Va Tiphina Swonghasi?

“Ho lava ku titsakisa ntsena, kambe swa hi tikela swinene,” ku vilela Jason wa malembe ya 15 hi vukhale.

ISWA ntumbuluko ku lava ku titsakisa—ngopfu-ngopfu loko u ri muntshwa! Eka vantshwa vo tala, ku titsakisa i nchumu wa nkoka swinene kukotisa ku dya ni ku etlela. Hi ku susumetiwa hi tintangha ta vona swin’we ni hi vuhaxi, vantshwa va hisekela ku titsakisa hi tindlela to hambana-hambana. Hi ku ya hi nkambisiso wun’wana, ku endzela vanghana, ku hlalela TV, ku ya etibayisikopeni, ku endla swinkhubyana ni ku cina a swi famba emahlweni eka swiendlo swo fambisa nkarhi swa nimadyambu naswona swi tolovelekile eka vantshwa. Ku hlaya, ku tlanga mintlangu ni ku yingisela vuyimbeleri, naswona a swi tolovelekile.

Leswi ku nga ni swilo swo tala swo tihungasa ha swona, vanhu lavakulu swi nga va nonon’hwela ku twisisa leswaku hikwalaho ka yini vantshwa van’wana vo tanihi Jason, va titwa onge a va koti ku titsakisa hilaha ku eneleke. Kambe sweswo hi leswi entiyisweni vantshwa van’wana va Vakreste va swi vuleke! Casey lontsongo, un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, u swi veke hi ndlela leyi: “U vona vanghana va wena hinkwavo exikolweni va tiendlela swinkhubyana ni ku endla swilo hinkwaswo, naswona u titwa kahle leswaku u sele u ri wexe naswona u kayivela swo karhi eku tihungaseni.” Kambe xana xiyimo xi va xi bihile hakunene?

Xana leswi swi vangiwa hi leswi Bibele yi sivelaka ku titsakisa? Nikatsongo. Bibele yi vitana Yehovha “Xikwembu lexi tsakeke.” (1 Timotiya 1:11, NW) Kutani, a swi fanelanga swi ku hlamarisa leswi Hosi Solomoni a nga te: “Šilo šiṅwana ni šiṅwana ši ni nkari wa šona, . . . nkari wu kona wa ku rila, wu kona nkari wa ku hleka; nkari wu kona wa ku kolola, wu kona nkari wa ku tšina.” (Eklesiasta 3:1, 4) Laha rito ro sungula ra Xiheveru leri nge “ku hleka” ni marito man’wana lama yelanaka na rona ma nga ha tlhela ma vula ku “tšina,” “ku tlanga,” “ku tlanga mintlangu,” ‘ku titsakisa,’ ‘ku tiphina.’—2 Samuwele 6:21; Yobo 41:5; Vaavanyisi 16:25; Eksoda 32:6; Genesa 26:8.

Le ndzhaku emikarhini ya Bibele, vanhu va Xikwembu a va tiphina hi swilo swo hambana-hambana leswinene, swo tanihi ku tlanga swichaya-chayani swa vuyimbeleri, ku yimbelela, ku cina, ku dya mabulo swin’we ni ku tlanga mintlangu. Nakambe a va va ni minkarhi yo hlawuleka yo endla minkhuvo ku katsa ni vunghana lebyi tsakisaka. (Yeremiya 7:34; 16:9; 25:30; Luka 15:25) Phela, hambi a ri Yesu Kreste hi yexe u ye enkhubyeni wa vukati!—Yohane 2:1-10.

Kutani, vantshwa va Vakreste a va siveriwi ku titsakisa hi ndlela leyinene namuntlha. Phela, Bibele yi ri: “Džaha, ṭakela v̌untŝha bya wena, mbilu ya wena yi ku ṭakisa hi masiku ya vuntŝha bya wena.” Hambiswiritano, endzhaku ko vula marito lawa, Solomoni u ta ni xitsundzuxo: “Kambe tiv̌a leŝaku Šikwembu ši ta ku av̌anyisa e ka ŝeŝo hikwaŝo.” (Eklesiasta 11:9, 10) Ina, u ni vutihlamuleri emahlweni ka Xikwembu eka leswi u swi hlawulaka. Kutani, u fanele u “xiy[a] swinene mahanyelo ya [we]na; [u] nga hanyi tanihi vanhu lava nga twisisiki nchumu, kambe [hanya] tanihi lavo tlhariha” loko swi ta emhakeni ya vutihungasi. (Vaefesa 5:15, 16) Hikwalaho ka yini? Hikuva vantshwa vo tala swa va tsandza ku hlawula loko swi ta emhakeni leyi.

Loko Ku Titsakisa Ku Nga Ha Lawuleki

Tsundzuka leswi humeleleke khale emikarhini ya Bibele. Vaisrayele van’wana a va tsandzeka ku ringanisela loko swi ta emhakeni ya vutihungasi, va endla minkhuvo leyi nga lawulekiki leyi heteke vusiku hinkwabyo! Muprofeta Esaya u te: “V̌a ni khombo la’v̌a v̌inḍukaka e ku ṭuṭumela ŝakunwa le’ŝi pyopyisaka, ni la’v̌a hitekaka ni v̌usiku, v̌a hisiwa hi vinyo. Gubu ni timbila, ŝingomana, ni nanga, ni vinyo, hi yona mikhuv̌o ya v̌ona.” Xiya leswaku ku hlengeletana ka vona va tiphina hi swakudya, vuyimbeleri ni ku cina, a ku ri loko ko biha. Kambe Esaya u vula leswi malunghana ni varhandzi lava va minkhuvo ya pongo: “Yehova, a v̌a v̌oni ŝiendlo ŝa mav̌oko ya yena.”—Esaya 5:11, 12.

Vantshwa vo tala namuntlha va endla leswi fanaka—a va anakanyi hi Xikwembu loko va lava ku tihungasa. Van’wana handle ko khomiwa hi tingana va hlekula mimpimanyeto ya Xikwembu, va endla rimbewu ra le mahlweni ka vukati, va onhetela nhundzu, va tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha ni ku endla swilo swin’wana swa futa, hikwalaho ko lava ku “titsakisa.” Hambiswiritano, minkarhi yin’wana, kahle-kahle vantshwa a va ringeti ku va vanhu vo homboloka. Kambe va tsandzeka ku endla swilo hi ku ringanisela ni ku papalata ku hundzeleta. (Swivuriso 23:20; 1 Timotiya 3:11) Kutani loko va hlanganile endhawini yin’we leswaku va titsakisa, swilo swi sungula ku ka swi nga ha lawuleki.—Ringanisa 1 Vakorinto 10:6-8.

Sweswinyana, Xalamuka! yi vutise vantshwa van’wana yi ku: “Xana ku humelela yini eminkhubyeni ya misava namuntlha?” Nhwanyana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi u hlamule a ku: “Ku tirhisiwa swidzidzirisi, naswona bya cheriwa. Sweswo hi leswi humelelaka.” N’wana lontsongo la vuriwaka Andrew u vule leswi malunghana ni minkhuvo ya vafana leyi endliwaka exikolweni: “Leswi va tinyungubyisaka ha swona i ndlela leyi va byi chelaka ha yona.” Jason u ye emahlweni a vula leswi malunghana ni leswi swi vaka swi ri kona eminkhubyeni: “Nkarhi hinkwawo nkhuvo wa misava wu va wu ri ni swilo swo biha.” Tanihi leswi “minkhuvo leyi nga ni huwa,” kumbe “minkhuvo leyi nga lawulekiki,” yi soriwaka eBibeleni, hakanyingi vantshwa lava chavaka Xikwembu va papalata minkhuvo ya xinghana leyi nga ni swiendlo swo tano.—Vagalatiya 5:21; Byington.

Makhombo ma nga ha titumbeta hambi ku ri eka tinxaka to karhi ta vutihungasi lebyi vonakaka byi nga ri na khombo. Hi xikombiso, tibayisikopo to tala ta namuntlha leti dumeke, ti kombisa vanhu va ri karhi va byambula, swifaniso swa lava endlaka rimbewu ni madzolonga lama nyenyentsaka. Tinsimu leti tolovelekeke hakanyingi ti ni marito lama fambelanaka ni swifaniso leswi nga ambalangiki nchumu. Tikhonsati ta rhok hi ntolovelo i swivandla swo tirhisela swidzidzirisi eka swona, mpfilumpfilu ni madzolonga.a

Loko Vatswari Va Ku E-e

Hi xihi xivangelo-nkulu xa sweswo? Loko u ri Mukreste, a wu nge endli hinkwaswo leswi tintangha ta wena ti tsakelaka ku swi endla. Phela, Yesu u byele valandzeri vakwe leswaku a va nga fanelanga “va va xiphemu xa misava,” naswona sweswo swi vula leswaku va nga hanyisi leswi vanhu va misava va hanyisaka xiswona. (Yohane 15:19, NW) Loko vatswari va wena va ri vanhu lava chavaka Xikwembu, va fanele mhaka leyi va yi tiva kahle. Kutani, minkarhi yin’wana, hikwalaho ka leswi va lavaka ku ku sirhelela, swi nga ha endleka vatswari va wena va nga ku khutazi kumbe va tiyisa voko va ku sivela ku endla swilo swin’wana—swilo leswi vantshwa van’wana va pfumeleriwaka ku swi endla. Leswi a hi mikarhi hinkwayo swi olovaka ku swi amukela. Xinhwanyatana xin’wana xa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi xi vule hi ndlela yo sindzisa xi ku: “Vanhu va lava ku titsakisa! Vatswari va hina a va titsakisa loko va ha ri vantshwa, kambe mikarhi yin’wana swi vonaka onge va lava ku tshama va hi pfalerile.”

Ku landzela xitsundzuxo xa vatswari va wena etimhakeni to tano, kumbexana a swi nge olovi, hambiloko ku ri leswaku hakanyingi u pfumelelana ni malungutelo ya vona. Muntshwa un’wana loyi a langutekaka tanihi munhu wa mintlangu loyi hi nga ta n’wi vitana Jared wa tsundzuka: “A ndzi lava ku tlanga ntlangu wa basikete bolo exipanweni xa le xikolweni. Vanhu vo tala a va ndzi sindzisa leswaku ndzi tlanga, kutani se a swi ndzi karhatanyana. Kutani ndzi vulavula ni vatswari va mina.” Vatswari va Jared va n’wi kombise makhombo ya “vanghana lavo biha” naswona va n’wi tsundzuxe ndlela leyi mintlangu ya yena yi nga n’wi dyelaka nkarhi ha yona. (1 Vakorinto 15:33) Hi ku karhateka, Jared u te: “Kutani mhaka hileswaku a ndzi nga ta tlanga.” U yingise xitsundzuxo xa vatswari vakwe, kambe a a ha karhateka hikwalaho ka leswi a a nga ta yi tlanga bolo.

‘Ndza Kayela!’

Ku nga khathariseki xiyimo lexi u nga eka xona, na wena u nga ha titwa u hetiwa matimba nkarhi na nkarhi loko u twa vadyondzi-kuloni va tinyungubyisa hi ndlela leyi va tiphinaka ha yona. U nga ha vutisa, ‘Ha yini vantshwa van’wana va tiphina swonghasi?’ Kutani, xana u nga ku hlurisa ku yini ku titwa onge wa kayela?

Swi nga ku pfuna loko wo hlaya Pisalema 73 kutani u anakanyisisa hi ntokoto wa mutsari wa Bibele Asafa. Eka tindzimana 2 na 3, u tiphofula hi ndlela leyi: “Milenge ya mina a yi lav̌a ku nḍi wisa; mikonḍo ya mina a yi lav̌a ku retemuka; hikuv̌a a nḍi nav̌ela la’v̌a tiḍunisaka.” Ina, loko Asafa a ri karhi a hanya vutomi lebyi nga ni swipimelo, van’wana a va tinyungubyisa hi ku endla xin’wana ni xin’wana lexi va xi lavaka—kumbexana a swi ri hava vuyelo byo biha. A swi vonaka onge a va ri ni swilo swo tala naswona a va hambeta va kuma leswi engetelekeke. (Ndzimana 12) Xisweswo, Asafa u hetiwe matimba swinene lerova a kala a rila a ku: “Kutani, xana a swi pfuni nchumu, leswi ndzi tihlayiseke ndzi tengile ni leswi ndzi nga endlangiki xidyoho?”—Pisalema 73:13, Today’s English Version.

Nkateko wa kona, Asafa u rhange a ehleketa a nga si tinghenisa hi nhloko. U ye “e v̌ukwetsimelweni bya Šikwembu,” naswona loko a ri endhawini yoleyo yo kwetsima, u anakanyisise hi vuenti. Ku nga ri kungani Asafa u endle makumu lama xiyekaka malunghana ni vanhu lava nga chaviki Xikwembu lava rhandzaka mintsako: “Kunene u v̌a v̌eka e tindleleni to retemuka, u v̌a wisa hansi e ku onhakeni.”—Pisalema 73:17, 18.

Leswi swi nga vuriwa mayelana ni tintangha ta wena leto tala leti rhandzaka ntsako. Va nga ha anakanya leswaku vo tiphina sweswi. Kambe ntsako wa xidyoho wa nkarhinyana ntsena! (Vaheveru 11:25) Hikwalaho ka leswi va nga landzeriki mimpimanyeto ya Bibele, va le “tindleleni to retemuka” naswona va le khombyeni leri nga papalatekiki ro vaviseka swinene—hi ku hatlisa naswona handle ko beriwa nyandayeye. Rito ra Xikwembu ri ri: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, ú ta tshovela xona.” (Vagalatiya 6:7) A swi kanakanisi leswaku u tshame u twa hi ta vantshwa lava nga tintangha ta wena lava va feke va ha ri vatsongo, lava khomiweke hi vuvabyi lebyi tluletiwaka hi rimbewu, ku kuma nkhwiri leri nga lavekiki, kumbe ku pfaleriwa ekhotsweni hikwalaho ka swiendlo swo “titsakisa.” Kutani, xana a wu pfuneki loko u fambela kule ni swilo swo tano?—Esaya 48:17.

Solomoni u nyika xitsundzuxo lexinene loko a ku: “Mbilu ya wena yi nga ṭohoki la’v̌o biha, u hlayisa šitšhav̌o ša Yehova hi masiku, hikuv̌a le’ŝi taka, ŝa ta, ku ṭhemba ka wena a ku nga endliwi ŝa hav̌a.” (Swivuriso 23:17, 18) Ina, ku hava ndlela ya “ku titsakisa” leyi nga ya nkoka ngopfu lerova munhu a nga kala a lahlekeriwa hi ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki emisaveni ya Paradeyisi hikwalaho ka yona.

Kambe, xana u nga ku enerisa hi ndlela yihi ku navela ka wena ka ntumbuluko ka leswaku u titsakisa nkarhi na nkarhi? Xana ku ni tindlela letinene, leti u nga endlaka tano ha tona? Ku vuriwa yini loko mali ni swipfuneto swin’wana swi nga ri kona kahle? Xalamuka! yi kombele vantshwa emisaveni hinkwayo leswaku va nyikela swiringanyeto swa vona. Swona ku ta buriwa hi swona exihlokweni lexi landzelaka xa nongonoko lowu.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

Xana u fanele u titwa u kayivela hikwalaho ka leswi u nga hlanganyeriki eka leswi misava yi swi vitanaka ku titsakisa?