Vantshwa Va Vutisa . . .

Vutomi Bya Mikoka Mimbirhi—Ha Yini Byi Nga Fanelanga?

“A ndzi hanya vutomi bya mikoka mimbirhi—byin’wana ndzi ri ni vanghana va mina va Vakreste kasi byin’wana ndzi ri ni vanghana va mina va xikolo.”

XIYIMO xa nhwanyana la tshahiweke laha henhla xi tolovelekile. Kambe swi vula yini “ku hanya vutomi bya mikoka mimbirhi”? Ruth Bell, mutsari wa buku leyi nge Changing Bodies, Changing Lives, u hlamusele mukhuva lowu a ku i “xilo xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlaka kambe vatswari va wena u nga va byeli.”

Mutsari loyi u vulavurisane ni vantshwa vo tala ivi a vika a ku: “Vana vo tala va kondlo-a-ndzi-dyi va vule leswaku ku ni swilo swo tala leswi va swi endlaka evuton’wini bya vona kambe a va swi boxi eka vatswari va vona. Timhaka to tala ta xihundla a ku ri ta rimbewu, swidzidzirisi ni ku nwa, kambe vanhu van’wana va vule ni swilo swo tanihi ku vuya ni vusiku ekaya, ku hungasa ni vanhu vambe, ku xwa exikolweni, ku lwa ni ku tlanga ni vanghana lava vatswari va vona va nga va rhandziki.”

Lexi khomisaka gome, vantshwa van’wana lava kurisiweke hi vatswari va Vakreste va fihla vumunhu bya vona eka vatswari va vona ni van’wana.a (Ringanisa Pisalema 26:4.) Loko va ri ni vatswari ni vapfumeri-kulobye, vantshwa lava va vonaka va ri vanene ni ku chava Xikwembu. Kambe loko va nga voniwi, va tikhoma onge a hi vona.

Kahle-kahle i yini lexi susumetelaka muntshwa ku hanya vutomi bya mikoka mimbirhi?

Ntlhamu Wa Ku Lava Ku Tilawula

Bibele yi vula leswaku eku heteleleni “wanuna o ta siya tata wa kwe ni mana wa kwe.” (Genesa 2:24) Kutani, i swa ntumbuluko leswaku u lava ku kula, u tiehleketelela, u endla swiboho swa wena. Xiphiqo hi leswaku swi nga ha endleka leswaku a wu si kula. Leswi u pfumalaka ntokoto wa vutomi, wa ha fanele ku pfuniwa hi vatswari lava chavaka Xikwembu.—Swivuriso 1:8.

Vantshwa vo tala a va pfumeli ku amukela ntiyiso lowu. Hi ku ya hi buku leyi nge How to Survive Your Child’s Rebellious Teens, vantshwa vo tala va lava ku “kombisa vuswikoti bya vona, va ringeta matimba ya vona lamantshwa, ni ku kombisa leswaku a va ha ri vana.” Loko vatswari va ala ku va pfumelela ku endla leswi va vonaka swi ri vuhunguki—kumbe leswi hoxeke—vantshwa van’wana va xandzuka. Naswona va nga ha tivona va nga ri na nandzu eka sweswo. Nhwanyana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi u ri: “Swa ndzi tsakisa ku endla swilo leswi [vatswari va mina] va nga swi tiviki leswaku ndza swi endla hikuva ndzi titwa ndzi ri wa nkoka. Ndzi ni vutomi lebyi hambaneke ni bya vona naswona a ndzi voni leswaku va swi lemuka. . . . Hafu ya swilo leswi ndzi swi endlaka a va nga ta swi pfumela.”

‘Vatswari Va Mina Va Ni Swinawanawana Ngopfu’

Kambe, ha yini vantshwa lava kurisiwaka kahle hi ndlela ya Vukreste na vona va endla swilo swo biha emunyameni? Loko Xalamuka! yi vutise ntlawa wa vantshwa xivutiso lexi, nhwanyana un’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi u hlamurile: “Va hlundzukela vatswari va vona. Va lava ku rihisela hikwalaho ka leswi va va sivelaka ku endla swin’wana.” Handle ko kanakana, Vukreste i ndlela ya vutomi leyi nga ni swipimelo. Yesu u te: “Nyangwa leyi yisaka evutomini yi khumile swinene, ni ndlela leyi yaka kona yi larile.” (Matewu 7:14) Loko u lava ku kuma nyiko ya Xikwembu ya vutomi lebyi nga heriki, a wu nge swi endli swilo swin’wana leswi va nge i ku tiphina, leswi vantshwa van’wana va swi endlaka. Hi xikombiso, swinkhubyana swo biha, ku nwa hi mintlawa, ku endla vuxaka bya rimbewu emahlweni ka vukati, ku tikhoma loko biha, hinkwaswo i swilo leswi Bibele yi swi solaka.—Vagalatiya 5:19-21.

Kutani ku ni mhaka ya leswaku vatswari van’wana va nga vonaka va ri ni swinawanawana hi ndlela leyi nga tolovelekangiki. Nhwanyana la vitaniwaka Kim u vilerile a ku: “Hambi ku ri bayiskopo yinene a hi yi voni. Naswona nkarhi lowu a ndzi wu heta ndzi yingisela vuyimbeleri wu hunguteke ngopfu, naswona ndzi ringeta ku hlawula. Kambe tata wa mina u hi arise ku yingisela vuyimbeleri lebyin’wana hinkwabyo! Hi yingisela tirhekhodo ta classic ni jazz ntsena.” Leswi va langutaneke ni swilo leswi va swi vonaka onge i swipimelo leswi nga twisisekiki, vantshwa van’wana va sungula ku navela ntshunxeko lowu tintangha ta vona ti nga na wona.

Ku Navela Ku Amukeriwa

Nhwana la vitaniwaka Tammy wa tsundzuka: “Ndzi sungule hi ku tirhisa nhlambha exikolweni. Swi ndzi endle ndzi titwa ndzi fana ni vana lavan’wana. Endzhaku ka sweswo ndzi ringete ku dzaha. Nakambe a ndzi nwa swakunwa swa xihoko ku fikela laha ndzi dakwaka. Kutani ndzi sungule ku twanana ni vafana—exihundleni hikuva vatswari va mina a va karhata naswona a va nga lavi leswaku ndzi tolovelana ni vafana.”

Mufana la vitaniwaka Pete u ve ni ntokoto lowu fanaka: “Ndzi kule ndzi ri un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Kambe a ndzi chava ngopfu ku hlekiwa, kutani nkarhi hinkwawo a ndzi ringeta ku va exikarhi ka ntshungu lowu tolovelekeke. Ndzi ringete leswaku ndzi tiviwa. A ndzi hemba mavunwa ni ku tiyimelela leswaku ha yini ndzi nga ti kumi tinyiko hi tiholideyi ta vukhongeri.”b Siku rin’wana Pete u sungule ku landzulanyana xiyimo xakwe, ku nga ri kungani u nghenele ku tikhoma loko biha.

“Vanghana Lavo Biha”—Kwihi?

Mintokoto yo fana ni yoleyo yi kandziyisa ntiyiso wa marito ya Pawulo muapostola wa Mukreste: “Vanghana lavo biha, va borisa mikhuva leyinene.” (1 Vakorinto 15:33) Kutani loko u hlanganyela ni vantshwa lava nga yi xiximiki mimpimanyeto ni mahanyelo ya wena lama sekeriweke eBibeleni, u nga nghena eka hanyelo ra vona hi ku olova. Kambe lexi tsakisaka, muapostola a a nga vulavuli hi ku endla xinghana ni vanhu lava nga pfumeriki loko a vula xitsundzuxo xexo. A tsundzuxa emhakeni ya ku endla xinghana ni lava nga endzeni ka vandlha ra Vukreste, lava hlulekaka ku khomelela eka dyondzo ya Vukreste. (1 Vakorinto 15:12) Hi laha ku fanaka namuntlha, ku nga ha va ni vantshwa evandlheni lava nga ma namarheliki mahanyelo ya Vukreste kumbe ku ma tsakela. Va nga ha ku sindzisa hi mano leswaku u hanya vutomi bya mikoka mimbirhi.

Nakambe, anakanya hi Tammy la pfumelaka leswaku vatswari vakwe va ni “rirhandzu lerikulu.” U hlamusela tata wakwe a ri la “hisekaka swinene, nkarhi hinkwawo u vulavula hi ndlela leyi Yehovha a hi khathalelaka ha yona.” Naswona i nkulu evandlheni. Kutani, xana u kanganyisiwe njhani? U ri: “I vanghana lavo biha evandlheni. Van’wana a va ndzi byela hi laha a va tiphina ha kona eka swinkhubyana swo hambana-hambana ni ndlela leyi a va nwa ha yona. Kumbexana va vulavula hi vafana lava twananaka na vona ni ku huma va ya cina endzhaku ka minhlangano ya vandlha.”

Ku Bakanya Khombo

U nga tshuki u sasa ku tikhoma ko biha ka vantshwa hi ku ehleketa leswaku, ‘Ko va xiphemu xa ku kula’ kumbe, ‘Vana hinkwavo va va fihlela vatswari va vona swilo.’ Xiya xitsundzuxo lexi Xikwembu xi xi nyikaka vantshwa eka Eklesiasta 11:9, 10: “Džaha, ṭakela v̌untŝha bya wena, mbilu ya wena yi ku ṭakisa hi masiku ya vuntŝha bya wena, u famba hi ku ranḍa ka mbilu ya wena, ni ku languta ka mahlo ya wena; kambe tiv̌a leŝaku Šikwembu ši ta ku av̌anyisa e ka ŝeŝo hikwaŝo. Susa tingana e mbilwini ya wena, u yisa ku biha kule ni nyama ya wena.”

Ku hanya vutomi bya mikoka mimbirhi swi nga ha tikomba swi tsakisa. Kambe eku heteleleni swi va ntlhamu lowu dlayaka. (Ringanisa Pisalema 9:16.) Swiendlo swo biha swi le rivaleni leswaku swi tswala swiendlo leswikulu swo biha. Hi xikombiso, Pete lontsongo se a a tikhome hi ndlela yo biha ya rimbewu loko a suka ekaya a ri ni malembe ya 17. Loko se a ri ni malembe ya 18, Pete u khomiwile hikwalaho ka ku yiva a ri ni xibamu.

Hakanyingi vantshwa vo tala swi tikomba onge va kota ku pona eka vubihi bya vona. Swi nga olova leswaku u sungula ku titwa ku fana ni mutsari wa Bibele Asafa, loyi a nga te: “A ndzi vondzoka . . . ndzi vone swilo swi va fambela kahle lavo biha. A va xaniseki; va ni matimba ni rihanyo. A va xaniseki ku fana ni vanhu lavan’wana.” Kambe leswi a swi tikomba ku ri vuhlayiseki bya lavo biha swi ve ntlhamu wa nsele. Asafa u gimete a ku: “[Xikwembu] xi ta va veka etindhawini to rhetemuka, xi va wisa va lova!” (Pisalema 73:3-5, 18, Today’s English Version) Kutani, hi xivangelo lexinene Bibele yi tsundzuxa yi ku: “Mbilu ya wena yi nga ṭohoki la’v̌o biha, u hlayisa šitšhav̌o ša Yehova hi masiku.”—Swivuriso 23:17.

Ku vuriwa yini hi mianakanyo ya leswaku ku nga yingisi vatswari swi endla muntshwa a kula ni ku tilawula? Leswi swi hambane ekule ni ndzayo ya Bibele ya ku yingisa vatswari va wena. (Swivuriso 23:22) Kunene, mahanyelo ya vuphukuphuku kumbe yo pfumala vutihlamuleri ma ta sivela ku kula ka wena emianakanyweni ni le moyeni. Ematshan’wini ya sweswo, loko u tirhisa milawu ya Bibele u va ‘munhu la kuleke hi ku helela’ u “fika exiyin’weni lexi hetisekeke xa Kriste.”—Vaefesa 4:13.

I ntiyiso, vatswari van’wana va nga ha vonaka va ri ni swinawana ku tlurisa. Kambe xana sweswo a swi vangiwi hi leswi va ku rhandzaka hi mbilu hinkwayo ni ku navela ku ku sirhelela? Kutani loko u vona onge vatswari va fanele ku vevukisa swilo, ha yini u nga buli na vona—ematshan’wini ya ku xandzuka exihundleni?c Ku xandzuka swi ta va karhata vona, na wena, naswona lexi tlulaka sweswo, swi ta karhata na Yehovha Xikwembu.—Swivuriso 10:1; 27:11.

Kambe, ku vuriwa yini loko ana se u sungurile ku hanya vutomi bya mikoka mimbirhi? Xana yi kona ndlela ya ku byi kulula? Swihloko leswi landzelaka swi ta hlamusela swivutiso leswi.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Xana u hanya vutomi bya mikoka mimbirhi?