Vantshwa—Tivoneleni Ku Hanya Vutomi Byimbirhi
“Džaha, ṭakela v̌untŝha bya wena . . . kambe tiv̌a leŝaku Šikwembu ši ta ku av̌anyisa e ka ŝeŝo hikwaŝo.”—EKLESIASTA 11:9, 10.
1, 2. I xikombiso xihi lexi nga kona xa muntshwa loyi a hanyaka vutomi byimbirhi?
“KU SUKELA evuhlangini ndzi kurisiwe ematshamelweni ya Vukriste, exikarhi ka Timbhoni ta Yehova,” ku tsale muntshwa. “Hambi swi ri tano, vutomi lebyi a ndzi hanya byona, hambi loko ndzi ri ekaya, a byi hambane hi laha ku heleleke ni mimpimanyeto ni mianakanyo ya vatswari va mina. Hakanyingi vutomi bya mina a byi ri lebyo biha, vutomi lebyi nga lawuriwiki bya misava.”
2 Muntshwa loyi nakambe u hlamuserile a ku: “Hambi loko ndzi nga si fika eka malembe ya khume, ndzi sungule ku tlanga hi swa misava hi laha ndzi swi koteke ha kona—ku kuma ku amukeriwa hi vunghana exikolweni naswona ndzi va ndza ha amukeriwa hi vatswari va mina. Exikolweni ndzi fambisane hi laha ndzi swi koteke ha kona hi maambalelo ni mahanyelo . . . Kambe ekaya a ndzi hambane hi laha ku heleleke. A ndzi ri Mukriste la tikhomaka kahle loyi vatswari va mina va n’wi languteleke.”
3. (a) I ku tiyiseka kwihi loku hi nga na kona, kambe i yini lexi hi xi xiyaka? (b) I yini lexi susumetelaka ku kongomisa ka hina nyingiso eka vantshwa?
3 Ha swi xiya leswaku mahanyelo ya muntshwa loyi a ya yimeli wona ya n’wina vantshwa vo tala ebandlheni. Ha tiyiseka leswaku vanyingi va n’wina, mi tshembekile eka vatswari va n’wina ni bandlha, naswona leswi swi tsakisa timbilu ta hina. Hi nkarhi lowu fanaka, ha swi tiva leswaku van’wana va humesela leswinene erivaleni, kutani hi laha va nga swi kotaka ha kona, va tumbetela vanhu lava kuleke mahanyelo ya leswo biha. Hikwalaho xivutiso xi ri: Xana u muxaka wa munhu loyi u hi endlaka leswaku hi ehleketa leswaku u yena, kumbe u hanya vutomi byimbirhi ke? Leswi a hi swi vutisi hi moya wo kuma xihoxo kambe, ku ri na sweswo, i mhaka ya leswi hi ku rhandzaka hakunene naswona hi lavaka ku ku pfuna ku tiphina hi vuntshwa bya wena hi ku byi hanya hi ndlela leyi nga ta tsakisa Yehova.—Eklesiasta 11:9, 10; 12:14; 2 Vakorinto 5:10.
4. Xana van’wana lava kuleke na vona va hanye vutomi byimbirhi hi ndlela yihi, kambe ka ha ku xiyiwa yini exikarhi ka vantshwa?
4 Hambi swi ri tano, u nga vutisa u ku: ‘Ha yini mo hlawula hina vantshwa? Ku vuriwa yini hi lava kuleke?’ A swi kanakanisi leswaku na vona va fanele ku tivonela ku hanya vutomi byimbirhi. Gehazi, nandza wa Elixa, u endle hi ku kanganyisa, a ringeta ku tumbeta mhaka ya leswaku u amukele tinyiko eka Naaman. (2 Tihosi 5:20-26) Naswona Anania na Safira, lava a ku ri vanhu lava kuleke, va kanganyisile hi ku vula leswaku va nyike vaapostola nxavo hinkwawo wa nsimu—va ringeta ku tiendla va languteka va lulamile—kasi entiyisweni va tihlayisele mali yin’wana. (Mintirho 5:1-4) Hambi swi ri tano, xivangelo xa ku va hi kongomisa nyingiso eka n’wina vantshwa hi leswaku entiyisweni ku ve ni ku engeteleka ka xiendlakalo xa xiphiqo lexi exikarhi ka n’wina.
Mhaka Leyi Ha Yona Van’wana Va Hanyaka Vutomi Byimbirhi
5. (a) Ha yini vantshwa van’wana va hanya vutomi byimbirhi? (b) Xana hakanyingi vantshwa va khomiwa njhani loko va hanya vutomi lebyi bumabumelekaka, manuku van’wana va endla yini ke?
5 Ha yini ku ri na leswi ke? Muntshwa un’wana u kombise xivangelo lexikulu, a hlamusela a ku: “A ndzi nga swi lavi ku lahlekeriwa hi vanghana va mina hi ku va la hambaneke.” I ntiyiso leswaku ku va la hambaneke hi ndlela leyinene hakanyingi swi vangela munhu ku va xihlekiso. (Ringanisa 1 Petro 3:16; 4:4.) Ku papalata leswi ni ku amukeleka eka tintangha ta vona, vantshwa van’wana va pyopyiwa kumbe va va ni vuxaka bya rimbewu. Nhwanyana wa malembe ya 13 hi vukhale la nga riki Mbhoni, loyi a kumeke ti-A hinkwato ni loyi a hlanganyeleke ebulwini ra tlilasi nkarhi na nkarhi, u te: “Majaha ya nga ka ya nga n’wi tsakeli nikantsongo munhu loyi a vonakaka a ri lonene ku fana na mina. . . . Ndzi anakanya ku tshika swiyimo swa mina swi lahleka kumbe nchumu wun’wana leswaku ndzi tlakusa ku duma ka mina.”
6. Petro u susumeteriwe emahanyelweni laya hoxeke hi ndlela yihi, naswona leswi swi fanele ku khumba ku avanyisa ka hina ka vantshwa hi ndlela yihi?
6 Xa nkoka, muapostola Petro hi byakwe u tshama a ehleketa ngopfu hi xivumbeko xa yena, kumbe ndhuma, ku tlula ku endla leswi a a swi tiva leswaku swi lulamile. Loko Vakriste va Vayuda lava humaka eYerusalema va endzele Antiyoka, Petro u ale ku hlangana ni Vakriste va Vamatiko hi ku chava ku soriwa hi Vayuda hikwalaho ka ku tihlanganisa ni Vamatiko lava. (Vagalatiya 2:11-14) Leswi hambi ku ri Vakriste lava vupfeke xisweswo va hluriweke hi ntshikilelo wa tintangha, xana swa hlamarisa leswaku vantshwa lava nga riki na ntokoto va nga ha endla tano?—Swivuriso 22:15.
7. I yini lexi nga ringaka vantshwa van’wana leswaku va hanya vutomi byimbirhi?
7 Xivangelo lexi yelanaka xa mhaka leyi ha yona vantshwa van’wana va hanyaka vutomi byimbirhi hi leswi va pfumelaka leswaku va kayela ntsako. Va twa vana exikolweni va vulavula hi swiendlo swa vona—ndlela leyi nkhuvo a wu ri kahle ha yona, vuyimbeleri lebyi tlhavulaka, ku nwa, swidzidzirisi, ku nyanyuka lokukulu swonghasi loku va veke na kona! Kumbe va twa ndlela leyi a ntswontswaka ni ku tlanga hi rirhandzu ha yona. Manuku ku navela ku tokota swilo leswi ka pfuka, kutani vantshwa va susumeteleka ku ringeta leswi Bibele yi swi vulaka “ku titsakisa nkarhinyana hi ku hanya eku dyoheni.”—Vaheveru 11:24, 25; 1 Vakorinto 10:6-8.
8. Hi xihi xivangelo lexikulu xa leswaku vantshwa va hanya vutomi byimbirhi?
8 Hambi swi ri tano, xivangelo lexikulu xa leswaku vantshwa van’wana va hanya vutomi byimbirhi hi leswaku Yehova ni misava leyintshwa leyi taka a hi swa xiviri eka vona. A va swi pfumeli hakunene switshembiso swa Yehova kumbe switsundzuxo leswi humesiwaka hi Rito ra yena ni nhlengeletano ya yena leyi vonekaka malunghana ni vuyelo bya ku ka va nga yingisi Yehova. (Vagalatiya 6:7, 8) A va fani na yena Muxe, loyi ha yena Bibele yi nge: “A a langutele hakelo leya ha taka [ya Xikwembu]. . . . Ú tiyiserile wonge hi loko a ri karhi a vona loyi a nga voniwiki.” Eka Muxe, Yehova ni switshembiso swa Yena a swi ri swa xiviri. Kambe lava va hanyaka vutomi byimbirhi va pfumala ripfumelo rero. Hinkwaswo leswi va swi vonaka hi leswi Sathana a lavaka leswaku va swi vona—ku vangama ka mafambiselo ya yena. Manuku va landzelela ntsako wa nkarhinyana wa xidyoho naswona hambi swi ri tano, hi nkarhi lowu fanaka, va ringeta ku tivonakarisa va ri lava kwetsimaka.—Vaheveru 11:26, 27.
Vatswari, Mi Nga Seketela
9. (a) Xana vatswari va nga seketerisa ku yini vana va vona leswaku va hanya vutomi byimbirhi? (b) I yini lexi vanhu lava kuleke va faneleke ku xi tlangela ni ku xalamukela ku xi endla?
9 Muntshwa la tshahiweke eku sunguleni u xiyile a ku: “Leswi swi ndzi endleke leswaku ndzi nga toloveleki exikolweni swi tise ku nkhenseka ni ku n’wayitela ka ku amukeleka ekaya. Kambe a ndzi lava leswi tlulaka sweswo. Ndzi lave un’wana loyi ndzi nga n’wi namarhelaka, loyi ndzi nga vulavulaka na yena ni loyi ndzi nga n’wi tshembaka, naswona sweswo a ndzi nga swi kumi eka vatswari va mina.” Vatswari, xana ma tivonela leswaku mi nga seketeli ku hanya ka vana va n’wina vutomi byimbirhi? Xana mi va nyika nyingiso ni vukongomisi bya munhu hi xiyexe ni vuleteri leswi va swi lavaka? Vanhu lava kuleke va fanele ku tlangela mintshikilelo leyikulu, leyi tsanisaka ripfumelo leyi vantshwa va hina va kongomanaka na yona exikolweni ivi va xalamukela ku endla xin’wana ni xin’wana lexi kotekaka ku va khutaza ni ku va pfuna.—Psalma 73:2, 3; Vaheveru 12:3, 12, 13.
10. (a) I ku navela kwihi ka ku tiva loku ku nga vutihlamuleri bya vatswari ku ku kongomisa? (b) Hakanyingi hi byihi vuyelo loko vatswari va hluleka ku nyika vuleteri?
10 Hakanyingi swivutiso swa vantshwa swi rhendzeleka eka vuxaka ni swirho swa rimbewu leri hambaneke, nhloko-mhaka leyi, khombo ra kona, vatswari vo tala va yi papalataka. “A va kalanga va va ni bulo leri kongomeke na mina,” ku hlamusele xichudeni lexi xiximiwaka xo saseka xa malembe ya 15 hi vukhale. “Xin’wana ni xin’wana lexi ndzi xi dyondzeke ehenhleni ka rimbewu a ndzi fanele ku dyondza hi ndzexe. . . . A ndzi khomiwa hi tingana ku swi andlala hambi leswi a ku ri na swilo swo tala leswi a ndzi lava ku swi tiva.” Vuyelo byi ve byihi ke? U te: “Khumbi leri nga vonakiki ri kurile exikarhi ka mina na vatswari va mina, kutani ndzi sungule ku va nhwanyana la rhandzaka ku tiva, wa xiphukuphuku ni loyi a nghenekaka.” Ina, u hluriwe hi ku gangisa ka jaha rin’wana, kambe i mani loyi u nga vulaka leswaku u hlanganyerile eka vutihlamuleri bya leswi?—Swivuriso 22:3; 27:12.
11. (a) Vatswari va nga kombisa hi ndlela yihi leswaku va rhandza vana va vona? (b) Vantshwa hi ku fanana va ri amukela njhani rirhandzu ro tano?
11 I swa nkoka leswaku vatswari va komba vana va vona leswaku va va rhandza hakunene hi ku heta nkarhi na vona, va avelana bulo ra xihundla ni ku nyikela vukongomisi. (Swivuriso 15:22; 20:18) “Ndzi vona onge loko hakunene a va ndzi khathalela a va ta endla milawu yin’wana,” ku xiye muntshwa un’wana. Hambi loko vantshwa va honisa milawu ni swileriso swa n’wina sweswi, endzhakunyana va ta tlhela va swi tlangela. Muntshwa un’wana u tsalele mana wakwe a ku: “Tanihi munhu loyi a a kambela swinene mindzilakana, a languta swivandla swo olova ni tindlela to balekela milawu ni swileriso leswi nonon’hwaka, ndzi nkhensa swinene leswi u hlayiseke vulawuri lebyi tiyeke eka mina.” Kutani kombisani leswaku mi rhandza vana va n’wina hi ku lava leswaku va fambisana ni swiletelo swa n’wina. Onge mi nga va lava va nga seketeriki ku hanya ka vona vutomi byimbirhi hi ku hluleka ku tshama mi ri karhi mi vulavurisana kumbe hi ku tsandzeka ku va kwalaho loko va mi lava!
12. I langutelo rihi leri nga riki ra vutlhari leri vatswari van’wana va seketelaka ku hanya ka vana va vona vutomi byimbirhi ha rona?
12 Vatswari va nga tlhela va seketela hi ndlela leyi hamba-hambaneke eka ku hanya ka vana va vona vutomi byimbirhi. Tinhlamuselo ta muavanyisi wa huvo-nkulu ya tiko ra New Jersey ti kombisa leswi. “Vadyondzisi,” ku vula muavanyisi, “va ringeta ku laya vana eku endleni ka leswi hoxeke exikolweni naswona ivi manuku va holoveriwa hi vatswari ematshan’wini yo va va seketeriwa.” Swi vonaka onge vatswari hi ku hoxisa va pfumela leswaku vana va vona va nga ka va nga endli swo biha. Hambi loko vakulu va Vukriste kumbe vanhu van’wana lava nga ni vutihlamuleri ebandlheni va tisa xiendlo lexi hoxeke xa vana va vona eka vona, vatswari a va lavi no yingisa. Hi ku endla tano, va vangele vutomi byimbirhi eka vana va vona.
Leswi Vutomi Byimbirhi Byi Nga Swona Hakunene
13. Ku hanya vutomi byimbirhi entiyisweni ku vanga yini?
13 Leswi i swa nkoka ku swi xiya: Ku hanya vutomi byimbirhi hakunene ku vanga ku hemba—ku va muxisi, mukanganyisi. (Psalma 12:2; 2 Timotiya 3:13) Swi fana ni ku va Sathana, ‘loyi a tinyikaka nghohe ya ntsumi ya ku vonakala.’ (2 Vakorinto 11:14, 15) Swi tlhela swi vula ku va la fanaka ni varhangeri lavaya va vukhongeri lava ha vona Yesu a nga te: “Mi ni khombo n’wina vatsari ni Vafarisi, vakanganyisi, hikuva mi fana ni masirha lama basisiweke, lama vonakaka ma sasekile ehandle, kasi endzeni ku tele marhambu ya vafi ni hinkwaswo leswa thyaka. Hi mukhuva wolowo vanhu va mi vona mi ri lavo lulama ehandle, kasi endzeni, mi tele ku kanganyisa ni ku homboloka.” (Matewu 23:27, 28) Swi le rivaleni ke, ku hanya vutomi byimbirhi i xidyoho lexikulu eka Xikwembu.
14. Ha yini munhu a fanele ku lava ku papalata ku hanya vutomi byimbirhi?
14 Mhaka yin’wana leyi lavaka ku xiyiwa swinene hi leyi: Ndlela ya vukanganyisi yi nge tumbeteriwi makumu. Bibele yi ri: “Ŝi ṭanḍa ni wanḍisanyana, o tiv̌iwa hi ku endla ka yena loko mafambelo ya yena ma ta saseka ni ku lulama.” (Swivuriso 20:11; Luka 12:1-3) Ina, ntirho wa wena, hambi wu ri lowunene kumbe lowo biha, eku heteleleni wu ta tiveka. Naswona Bibele yi kombisa leswaku Xikwembu xi ta xupula vakanganyisi hi tihanyi. (Matewu 24:51) Hakunene u fanele ku lava ku papalata ku hanya vutomi byimbirhi!
Ndlela Yo Byi Papalata
15. I yini lexi nga ta pfuna vantshwa ku papalata ku hanya vutomi byimbirhi?
15 Ndlela yin’wana yo papalata ku hanya vutomi byimbirhi i ku xiya leswi byi swi vangaka hakunene ivi u tivutisa u ku: Xana leyi i ndlela leyi ndzi lavaka ku tsundzukiwa ha yona, tanihi mukanganyisi, tanihi mutekeleri wa Sathana ni Vafarisi? Kavula a swi tano! Xin’wana lexi nga ta ku pfuna ku papalata ku hanya vutomi byimbirhi i ku ehleketa hi switlhavi swa mbilu ni mhangu swa munhu hi xiyexe leswi vutomi byo tano byi nga ku tiselaka swona. Tsundzuka leswi humeleleke eka Gehazi hi ku ringeta ku hanya hi ku hemba. Nhlokonho wa Naaman wu n’wi tlulerile, naswona a a ri muvabyi wa nhlokonho vutomi bya yena hinkwabyo. Naswona Ananiya na Safira havambirhi va dlayiwile hi Xikwembu hikwalaho ka ku ringeta ku endla onge va ni ku hanana.—2 Tihosi 5:27; Mintirho 5:5, 9, 10.
16. Ku humelele yini eka muntshwa un’wana loyi a katsekeke emahanyelweni ya misava?
16 Ku tlhela ku va ni swikombiso swa manguva lawa. Muntshwa eUnited States a a sungule ku dyondza Bibele ni ku va kona eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo. Kambe hi nkarhi wolowo u sungule ku wela emahanyelweni ya misava ivi a nga ha yi mahlweni na ku hlanganyela. Malembe ya hundzile, ivi a tsala a ku: “Kwalomu ka tin’hweti timbirhi leti hundzeke ndzi kombele Xikwembu ku ndzi rhumela Mbhoni hikuva ndzi twe ndzi navela ku sungula nakambe. Ndzi sungule ku dyondza nakambe loko bomo yi bulukile. Ndzi kamberiwile n’hweti leyi hundzeke tanihi loyi ndzi nga na Kaposiʹs sarcoma, xiyenge xa vuvabyi lebyintshwa bya AIDS lebyi nga tshungulekiki.” U dlayelerile a ku: “Loko a ndzi lo landzelela ni ku yingisa switsundzuxo swa Matsalwa hi nkarhi wolowo a ndzi nga ta va eka xona xiyimo lexi namuntlha.” Kunene u lava ku papalata vuyelo byin’wana ni byin’wana byo vavisa ku fana na byebyo! Entiyisweni misava yi hava nchumu wa nkoka lowu yi nga wu nyikelaka.—1 Yohane 2:15-17.
17. Hi kwihi ku xiyisisa kun’wana loku nga ta pfuna vantshwa ku papalata ku hanya vutomi byimbirhi?
17 Nakambe lexi nga ta ku pfuna ku papalata ku hanya vutomi byimbirhi i ku xiya vuyelo lebyi ku endla tano ku nga ta va na byona evitweni ra Yehova. Muntshwa loyi a boxiweke eku sunguleni u vule leswaku un’wana loyi a n’wi voneke a amukela sigarete u te: “A ndzi nga swi tivi leswaku Timbhoni ta Yehova ta dzaha. A wu Mbhoni xana?” Endzhakunyana u vule leswaku xivutiso xexo xi n’wi endle leswaku a rhurhumela hikuva leswi a a swi endla a swi tisa ndzhukano eka Yehova. Wa swi lava sweswo ke? Xana u anakanya swintsongo ngopfu hi Xikwembu xa hina lerova ku fana na Israyele wa khale la nga tshembekangiki u ta tisa tingana evitweni ra xona?—Psalma 78:36, 37, 41; Ezekiel 36:22.
18. (a) Vatswari va nga ha endla njhani loko va tshubula leswaku n’wana wa vona a a ri karhi a hanya vutomi byimbirhi? (b) Ha yini leswi swi fanele ku sivela vantshwa va Vukriste ku hanya vutomi byimbirhi?
18 Handle ka sweswo, anakanya hi vito ni mintlhaveko ya vatswari va wena. “Siku ri fikile leri vatswari va mina va tiveke leswi hakunene a ndzi ri swona,” ku tsale muntshwa loyi a boxiweke laha henhla. “Swi va hlamarisile. Naswona ro sungula evuton’wini bya mina ndzi vone manana na tatana va rila. A va vaviseke ngopfu hi leswi ndzi swi endleke.” Vatswari va wena na vona kumbexana va nga ha rila, loko va tshubula leswaku a wu ri karhi u hanya vutomi byimbirhi. Xana sweswo hi leswi u swi lavaka? Bibele yi ri: “V̌ito lerinene ri tlula rifuwo lerikulu.” (Swivuriso 22:1) Hi ku hanya vutomi byimbirhi, u onha vito ra wena n’wini lerinene. Kambe a swi heleli kwalaho. Nakambe u onha vito lerinene ra vatswari va wena, ivi u ri peta endzhopeni, u va vangela ku tekeriwa ehansi ni ku nyumisiwa.—Swivuriso 10:1; 17:21.
19. Xana ku tikhoma loko biha ka vana va Yakobo ku n’wi yimerisa ku yini, naswona i dyondzo yihi leyi nga kumiwaka eka leswi?
19 Vana va Yakobo va kombisa kahle ndlela leyi vana va nga onhaka vito lerinene ra vatswari va vona ha yona. Loko Dina n’wana Yakobo wa xisati a onhiwile, vamakwavo va dlaye vavanuna va muti ivi va phanga muti, va vangela Yakobo ku rila a ku: “Mi nḍi dyisa mbiṭi, mi nḍi endle riv̌engo e ka v̌aaki v̌a tiko leri.” Xikwembu xi lerise Yakobo ku suka endhawini yoleyo. (Genesa 34:30; 35:1) Na wena u nga vangela vito ra tata wa wena ni mana wa wena ku onhaka, u va endla leswaku va khoma hi tingana ku langutana na hambi ku ri vaakelani na vanghana va vona. Hakunene, hi laha Bibele yi vulaka ha kona: “Šihunguki ša ṅwana o khomisa tata wa yena e tingana, o dyisa mbiṭi la ṅwi v̌elekeke.”—Swivuriso 17:25.
20. I nyiko yihi leyinene leyi vatswari va Vukriste va endleke leswaku yi va kona eka vana va vona?
20 Hambi swi ri tano, ha tiyiseka leswaku a wu swi lavi leswaku vatswari va wena va karhateka hi tingana ni mbitsi. Manuku anakanya hi vuyelo bya swiendlo swa wena ehenhla ka vona. Nakambe, loko u ri na nkateko wa ku va ni vatswari va Vukriste, ehleketa hi leswi va ku nyikeke swona—ku nga ri vutomi ntsena—kambe nchumu wun’wana wa nkoka swinene. Bibele yi ri ha Yehova: “Tintŝalo ta wena ti tlula ku hanya.” (Psalma 63:3) Hi ku ku kurisela entiyisweni, vatswari va wena va endle leswaku tintswalo ta Xikwembu ti va kona eka wena, va ku pfuna ku va ni vuxaka na xona. Ku va ni leswi swi tlula ku va ni vutomi hi byoxe hikuva hambi loko wo fa, Xikwembu xi ta ku vuyisela evuton’wini lebyi nga heriki eParadeyisini.
Pfuna Van’wana Ku Byi Papalata
21. (a) I vutihlamuleri byihi lebyi vantshwa lava tivaka swiendlo leswo biha swa van’wana va nga na byona? (b) I xikombiso xihi lexinene lexi un’wana wa malembe ya 13 hi vukhale a xi nyikeleke?
21 Ku vuriwa yini loko u tiva un’wana loyi a hanyaka vutomi byimbirhi? Xo sungula, khutaza munhu wo tano ku tshinelela vakulu. Naswona ku vuriwa yini loko a ala ku endla sweswo? Manuku i vutihlamuleri bya wena bya Matsalwa ku swi vika. (Levitika 5:1) Ha swi xiya leswaku leswi a swi nge olovi, kambe i xilo lexi lulameke ku xi endla. Bibele yi ri: “Timbanga leti endliwaka hi munghana ti kombisa riranḍu ra yena.” (Swivuriso 27:6) Nhwanyana wa malembe ya 13 hi vukhale, endzhaku ko yingisela nkulumo leyi hlamuselaka vutihlamuleri bya yena bya Matsalwa, u ye eka munghana loyi a a swi tiva leswaku a a katseka eku endleni ka leswo biha ivi a n’wi byela leswaku u fanele ku ya byela vakulu. “Ndzi yile ndzi ya kamba ku vona loko a vulavule ni un’wana wa vakulu,” ku tsala nhwanyana loyi. “A a nga yanga. Kutani ndzi ye ndzi ya byela un’wana wa vona.” Nhwanyana loyi u vutisile a ku: “Xana ndzi endle nchumu lowu lulameke hi ku vika ‘khale ka munghana wa mina lonkulu?’” Kavula u endle kahle! Hambi leswi vuyelo bya xihatla bya ku endla leswi byi nga ha vavisaka, vuyelo endzhaku byi nga va lebyi tsakisaka, hambi ku ri ku ponisa vutomi eka mudyohi.—Vaheveru 12:11.
22. I ndlela yihi ya vutlhari leyi vantshwa va khutaziwaka ku yi teka, naswona vuyelo bya yona ku ta va byihi ke?
22 Kambe hinkwaswo leswi swi nga papalatiwa loko wena hi wexe u nga hanyi vutomi byimbirhi. Kutani tlhariha. Vumba vuxaka lebyikulu bya munhu hi xiyexe na Xikwembu, ku fana na lebyi a wu ta byi vumba ni munghana lonkulu. Endla leswi hi ku khongela eka xona nkarhi na nkarhi, hi ku kombela mpfuno, na hi ku dyondza rito ra xona ku nga Bibele hi ku chivirika leswaku hakunene u ta tlangela timfanelo ta xona. Vantshwa, manuku mi ta katekisiwa naswona mi ta tsakisa timbilu ta vatswari va n’wina. Kambe xa nkoka ngopfu, mi ta tsakisa mbilu ya Yehova.—Swivuriso 27:11.
A Wu Ta Hlamula Njhani Ke?
□ Ha yini vantshwa van’wana va hanya vutomi byimbirhi?
□ Xana vatswari vo tala va seketela njhani ku hanya ka vana va vona vutomi byimbirhi?
□ Ku hanya vutomi byimbirhi entiyisweni ku vangela yini?
□ Xana vantshwa va nga papalata ku hanya vutomi byimbirhi hi ndlela yihi?
□ I vutihlamuleri byihi lebyi vantshwa va nga na byona loko va tiva leswaku vantshwa van’wana va endle swidyoho leswikulu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]
Ku pfulelana xifuva swi kombisa rirhandzu ra vatswari
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Loko u tiva leswaku un’wana u endle xidyoho lexikulu, khutaza munhu yoloye ku xi vika