Misava Yo Pfumala Makwanga

“LOKO ku nga vi na ku hundzuka emianakanyweni ya vanhu va misava hinkwayo, xiyimo xi nge pfuki xi hi antswerile, naswona khombo leri misava ya hina yi kongomaneke na rona . . . a ri nge papalateki.”—Václav Havel, muungameri wa Czech Republic.

Vanhu vo tala va swi lemuka leswaku mafambiselo ya namuntlha ya misava a ma nge vi kona hi laha ku nga heriki. Van’wana, tanihi Václav Havel, va vona onge ntlhantho wa kona wu nga tisiwa ntsena hi ku hundzuka ka mianakanyo ni swiendlo swa vanhu va misava hinkwayo. Hi xikombiso, mukambisisi un’wana wa xivono xa namuntlha xa misava u ri: “Ntshembo wa swakudya ni swilaveko swin’wana swa vutomi eka madzana ya timiliyoni ta vanhu lava nga swisiwana leswikulu a wu nge antswi . . . handle ka loko matiko ya misava ma teka goza leri tiyeke ma hundzula maendlelo ya swilo lama nga kona sweswi.”—Food Poverty & Power.

Hambiswiritano, xana swi fanerile ku veka ntshembo wa hina wa ku hlayiseka eku hundzukeni lokukulu ka mikhuva ya vanhu? Xana hi nga tshemba tihulumendhe hakunene leswaku ti nga “teka goza leri tiyeke [ti] hundzula maendlelo ya swilo lama nga kona sweswi”? Van’wana va anakanya tano. Va ri: ‘Xikwembu xi hi nyike ntshunxeko wo tihlawulela, naswona hi hina hi nga ni vutihlamuleri byo hundzula swilo.’ Kambe ntiyiso lowu vavaka wa matimu wu tlakusa swivutiso swa ntikelo malunghana ni ku navela kun’we ni vuswikoti bya munhu byo endla ku hundzuka loku lavekaka. Langutelo leri a hi ra ku hundzeleta, kambe i ntiyiso. Xana u nga veka vutomi bya wena emavokweni ya dokodela wa vuhandzuri, loko u swi tiva leswaku vavabyi va yena hinkwavo lava a tshameke a va endla vuhandzuri va file?

I Xiphiqo Xa Dyondzo Ke?

“Xiphiqo lexi i xa dyondzo,” ku vula Ted Trainer, eka Developed to Death—Rethinking Third World Development. U vula leswaku loko vanhu va nga dyondzisiwi ku vona leswaku ku hundzuka lokukulu ka laveka, “a hi nge swi languteli ku fikelela ku hundzuka emafambiselweni lama tirhaka ya misava.” A swi kanakanisi leswaku ku ni xilaveko xo dyondzisa vanhu hi ta nkoka wa ku hundzula malangutelo ni swiendlo swa vona loko misava yi ta tshama hi masiku. Kahle-kahle sweswo i swa risima, naswona Bibele yi vulavula hi xona xiyimiso xo tano xo dyondzisa. Yi vula leswaku misava yi ta ‘enetiwa hi ku tiva Yehovha.’ Kutani a ku na munhu loyi a nga ta ‘endla swo biha kumbe ku onha’ kwihi ni kwihi emisaveni.—Esaya 11:9.

Kambe ku hava dyondzo yo karhi, hambi ku ri xiyimiso xa dyondzo ya Xikwembu, leyi hi yoxe yi nga ta susa vanhu va makwanga emisaveni, lava endlaka swo biha swinene ni ku onhetela. Dyondzo leyi yi ta hundzula vanhu lava lavaka ku hundzuka ntsena, vanhu lava swi lavaka ku fambisana ni mimpimanyeto ya Xikwembu. Hi ku ya hi Yesu Kreste, a va talanga. (Matewu 7:13, 14) Kutani Bibele a yi tshegi xitshembiso xa yona xa ku hundzuka hi ntshembo wo karhi lowu hoxeke wa leswaku siku rin’wana vanhu hinkwavo va ta lemuka mpimo wa xiphiqo lexi ivi va cinca tindlela ta vona. Yi vula leswaku Xikwembu xi ta teka goza leri kongomeke xi susa vanhu va makwanga emisaveni.

Ku Nghenelela Ka Xikwembu

Vo tala va teka mianakanyo leyi ya ku nghenelela loku kongomeke ka Xikwembu ku ri norho kumbe mijamujamu. World Hunger: Twelve Myths yi ri: “Nhluvuko wa vutlhari wa lembe-xidzana ra vukhume-nhungu wu hi sindzise ku lahla mianakanyo leyi chavelelaka ya Xikwembu lexi nghenelelaka etimhakeni lexi nga ta lulamisa xiyimo xa vanhu.” Kambe, xana swi fanerile leswaku hi va ni ripfumelo eka tinhlamuselo ni tifilosofi ta vutlhari ta lava va nga ha riki na rona ripfumelo eka “Xikwembu lexi nghenelelaka etimhakeni”? Xana mintlhantlho ya vona a hi mijamujamu ke?

I vutlhari ku veka ntshembo wa hina wa ku hlayiseka eka vuprofeta lebyi nga hoxisiki lebyi kumekaka eBibeleni lebyi kombaka ku nghenelela ka Xikwembu. A ko va “mianakanyo leyi chavelelaka” ntsena ku kholwa switshembiso swa Xikwembu—hi wona ntsena ntshembo lowu tiyeke wa ku hlayiseka lowu hi nga na wona!

“Ku Herisa Lava Herisaka Misava”

Kahle-kahle Xikwembu xi tshembisa yini? Xin’wana xa swona xi tshembisa ku va susa emisaveni lava thyakisaka ni ku lovisa mbango. Nhlavutelo 11:18 yi vula leswaku xi veke “nkarhi” wa ku “herisa lava herisaka misava.” Xana sweswo swi ta vula yini? Swi ta vula makumu ya hinkwavo lava sweswi va tshikilelaka swisiwana ni lava tsaneke. Xikwembu xi ta ‘avanyisa timhaka ta swisiwana swa tiko, xi ponisa vana va mupfumari, xi phyandlasa muxanisi.’ Xi ta susa vanhu va makwanga ivi xi endla leswaku lava va hlaseriweke hi vona va nga ri na nandzu va va lava humelelaka. “[Xi] ta nṭhunša šisiwana loko ši huwelela . . . [Xi] ṭa kuṭula mimoya ya v̌ona eku šanisiweni ni le ku wutleriweni.”—Pisalema 72:4, 12-14.

Sweswo swi ta tisa ku hundzuka lokukulu swonghasi! Hi ku ya hi muapostola Petro, ku hundzuka loku ku ta va loku heleleke swinene lerova ku ta tisa “matilo lamantshwa ni misava leyintshwa.” (2 Petro 3:13) Eka “misava leyintshwa” leyi, un’wana ni un’wana u ta kuma mphakelo lowunene wa swilo leswi misava yi nga ta swi humesa. (Mikiya 4:4) Hambi ku ri sweswi ku ni swakudya swo tala swa un’wana ni un’wana. Ku swi ava hi ndlela leyi nga ringaniki hi xona xi nga xiphiqo. Anne Buchanan, ebukwini yakwe leyi nge Food Poverty & Power u ri: “Ku ringanyetiwe leswaku hi nga kota ku wundla vanhu vo ringana 38-48 wa magidi ya timiliyoni hi ku tirhisa ndhawu leyi rimekaka emisaveni hinkwayo.”

Pulanete leyi yi ta tshama hi masiku. Muvumbi wa yona “a nga yi endlanga mananga, kambe o yi endlile leŝaku yi akiwa.” (Esaya 45:18) Goza ra Xikwembu ro lwisana ni vanhu va makwanga ri ta vula nkarhi wo koma wa “nhlomulo . . . lowukulu.” (Matewu 24:21) Vaponi va nhlomulo wolowo va ta tsakela misava leyi nga ta va yi ri paradeyisi, leyi nga ta va yi akiwe hi vanhu lava pfumalaka makwanga hi ku helela. (Pisalema 37:10, 11; 104:5) Swi ta va hilaha Bibele yi tshembisaka hakona loko yi ku: “Yehova o ta hlangula mihloti e mimombyeni hikwayo.”—Esaya 25:8.

U nga va un’wana wa lava va nga ta vuyeriwa loko Xikwembu xi teke goza ro susa makwanga emisaveni. Loko u swi lava hakunene ku endla ku rhandza ka Xikwembu, tirhisa mpfuno hinkwawo lowu lunghiseleriweke ku pfuna wena leswaku u hlayiseka sweswi emisaveni ya makwanga. Teka goza leswaku u pona “nhlomulo . . . lowukulu.” Timbhoni ta Yehovha ti tiyimiserile ku ku pfuna leswaku u dyondza leswi u faneleke u swi tiva. Titwe u ntshunxekile ku tihlanganisa na tona eHolweni ya Mfumo ya le ndhawini ya ka n’wina, kumbe u tsalela eka adirese leyi nga kusuhi na wena eka leti xaxametiweke eka tluka 5.