Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Swi Papalata Njhani Ku Tshamela Ku Lumbetiwa?

“Minkarhi Hinkwayo Ku Lumbetiwa Mina Loko Ku Ri Ni Leswi Hoxeke. Loko Yindlu Yi Nga Lotleriwanga Kumbe Xitofu Xi Siyiwe Xi Nga Timiwanga Kumbe Loko Nchumu Wun’wana Wu Vekiwe Endhawini Leyi Hoxeke Kumbe Wu Nga Endliwanga, A Ku Ri Xihoxo Xa Ramon!”—Ramon.

LOKO u ri n’wana wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi, minkarhi yin’wana swi nga ha tikomba onge ku lumbetiwa wena eka swilo hinkwaswo leswi nga fambiki kahle. Exihlokweni lexi hundzeke, hi swi xiyile leswaku vatswari minkarhi yin’wana va hatlisela ku lumbeta vana va vona.a Leswi swi nga vangiwa hi ku karhateka ka mutswari loku tolovelekeke kumbe hi ntshikilelo lowukulu wa mintlhaveko. Ku nga khathariseki leswaku xivangelo hi xihi, ku lumbetiwa hi swilo leswi ku nga riki wena la swi endleke swi nga ha ku vavisa ni ku ku tsongahata.

Kavula, tanihi munhu la nga hetisekangiki, swihoxo u ta swi endla nkarhi na nkarhi. (Varhoma 3:23) Ku engetela kwalaho, hikwalaho ka leswi u nga ntsongo, a wu na ntokoto ngopfu. (Swivuriso 1:4) Nkarhi na nkarhi u nga ha va ni mavonelo lama hoxeke. Hikwalaho loko u endla swihoxo, swi fanerile naswona swa twisiseka loko u voniwa nandzu.—Eklesiasta 11:9.

Kutani u fanele u endla yini, loko u lumbetiwa hi nchumu lowu kahle-kahle wu endliweke hi wena? Vantshwa van’wana va ringeta ku endla onge va khomiwa hi voko ra nsimbi. Va hokoloka ni ku kariha va vula leswaku vatswari va vona va lumbeta vona eka xin’wana ni xin’wana. Ku va ni vuyelo byihi? Vatswari lava karhatekeke va teka magoza ya vukarhi ku endlela leswaku va twisisiwa hi vana va vona. Bibele yi nyikela xitsundzuxo lexi: “La’v̌o riv̌ala v̌a tsaṅwa v̌utlhari ni dyonḍo. Ṅwana nga yingisa dyonḍo ya tata wa wena, u nga fulareli ku laya ka mana wa wena.” (Swivuriso 1:7, 8) Loko u amukela swihoxo swa wena ivi u endla mindzulamiso leyi faneleke, u nga dyondza eka swona.—Vaheveru 12:11.

“Ku Ṭunḍušana” Ni Vatswari

Hambiswiritano, i mhaka yin’wana loko u lumbetiwa hi swilo leswi u nga swi endlangiki kumbe loko u tshamela ku lumbetiwa. Hikwalaho swa twisiseka leswaku u nga ha hlundzuka ni ku karhateka. U nga ha ringeka leswaku u tikhoma hi ndlela yo biha, hi ku anakanya leswaku swa fana u ta lumbetiwa. (Eklesiasta 7:7) Hambiswiritano, swiendlo swa lunya swi vavisa un’wana ni un’wana. (Ringanisa Yobo 36:18.) Swivuriso 15:22 yi kombisa ndlela leyinene yo lulamisa timhaka, yi ku: “Laha ku ṭunḍušana ku nga hav̌a, makungu ma hangalaka.” Ina, ndlela yin’wana yo cinca mukhuva lowu vatswari va wena va ku khomaka ha wona i ku va tivisa ndlela leyi u titwaka ha yona.

Xo sungula, rindzela leswi Bibele yi swi vulaka “nkari lowu fanekelaka.” (Swivuriso 15:23) Mutsari Clayton Barbeau wa ringanyeta: “Hlawula nkarhi ni ndhawu laha hinkwenu mi nga exiyin’weni lexinene.” Nakambe, Bibele ya tsundzuxa yi ku: “Ku v̌ulav̌ula lo’ku tlhav̌aka ku pfuša timholov̌o.” (Swivuriso 15:1) Hikwalaho ringeta ku va ni musa ni xichavo loko u vulavula, u nga holovi. Papalata ku tsandzeka ku tikhoma. (Swivuriso 29:11) Ematshan’weni yo hlasela vatswari va wena (‘Minkarhi hinkwayo mi lumbeta mina eka xin’wana ni xin’wana!’), ringeta ku va hlamusela ndlela leyi u titwaka ha yona loko va tshamela ku ku lumbeta. (‘Swa ndzi hlundzukisa loko ndzi lumbetiwa hi swilo leswi nga endliwangiki hi mina.’)—Ringanisa Genesa 30:1, 2.

U nga ha endla leswi fanaka hi minkarhi leyi vatswari va ku hlundzukeleke hikwalaho ka ku nga twisisani ko karhi. Vatswari va Yesu lontsongo va tshame va hlundzuka hi nkarhi lowu a va nga tivi laha a nga kona. Kambe Yesu a nga kalanga a vilela. U hlamusele xiyimo xa kona hi ku rhula. (Luka 2:49) Ha yini u nga ringeti ku vulavurisana ni vatswari va wena hi ndlela ya vutswatsi loko u ri ni xiphiqo? Tsundzuka leswaku va hlundzukisiwa hikwalaho ka leswi va ku khathalelaka! Va yingisele hi xichavo. (Swivuriso 4:1) Rindza kukondza swilo swi tshamiseka emahlweni ko va u phofula mhaka ya wena.

‘Ku Kombisa Leswi Ntirho Wa Wena Wu Nga Swona’

Kambe ha yini vatswari van’wana va tala ku hatlisela ku fikelela makumu lama hoxeke malunghana ni vana va vona? Entiyisweni, minkarhi yin’wana vantshwa va nyika vatswari va vona xivangelo xo va ehleketelela. Swivuriso 20:11 yi ri: “Ŝi ṭanḍa ni wanḍisanyana, o tiv̌iwa hi ku endla ka yena loko mafambela ya yena ma ta saseka ni ku lulama.” Xana hi rihi vito leri u tiendleleke rona eka vatswari va wena? Xana “ku endla” ka wena ku ku kombise u ri munhu la ‘lulameke’ ni ku tiyimisela kumbe wa futa, la nga pfuniki nchumu? Loko leswo hetelela ku ri swona, u nga hlamali loko hakanyingi va hatlisela ku fikelela makumu lama hoxeke hi wena. “A ndzi fanele ku tshembeka,” ku vula Ramon, jaha leri boxiweke eku sunguleni malunghana ni ku xopaxopa ka vatswari va rona. “Minkarhi yin’wana leswi a va ndzi ehleketelela swona a ku ri ntiyiso.”

Loko sweswo swi ri tano eka xiyimo xa wena, lexi u nga xi endlaka i ku ringeta ku rivala hi timhaka ta nkarhi lowu hundzeke. Hi ku hlakulela ndlela ya vutshembeki ni ku tikhoma kahle, hakatsongotsongo u nga ha khorwisa vatswari va wena leswaku u endle mindzulamiso naswona u nga tshembiwa.

Ntokoto wa Ramon wu kombisa yinhla leyi. Vanghana va yena ni va ndyangu a swi va tsakisa ku n’wi vitana profesa wa mianakanyo yo pepetseka hikwalaho ka mukhuva wa yena wo rivala swilo. Xana va wena vatswari va ku vitana hi ndlela leyi nga riki yinene tanihi “la nga vupfangiki” kumbe “la nga pfuniki nchumu”? Tanihi laha mutsari Kathleen McCoy a vulaka hakona, vatswari va nga ha anakanya leswaku mavito yo tano ma tirha “ku kombisa leswi hoxeke hi ku komisa leswaku muntshwa wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a kota ku swi vona ivi a cinca.” Hambiswiritano, kahle-kahle mavito yo tano hakanyingi ma vanga ku vaviseka lokukulu. Kambe, Ramon u swi xiyile leswaku vito ro duvulela a ri boxa yinhla. U ri: “Mianakanyo ya mina a yi khomelela eka nchumu wun’we, hikwalaho a ndzi lahla swilo swo tanihi swilotlelo kumbe swiavelo swa ntirho wa xikolo lowu endleriwaka ekaya, ni ku rivala swintirhwana swa muti.”

Hikwalaho Ramon u sungule ku endla mindzulamiso. Wa tsundzuka: “Ndzi sungule ku dyondza ku va ni vutihlamuleri ni ku rhangisa swilo swa nkoka. Ndzi endle xiyimiso ivi ndzi sungula ku teka dyondzo ya Bibele ya munhu hi xiyexe yi ri ya nkoka swinene. Ndzi dyondze leswaku Yehovha u languta swilo leswitsongo ni leswikulu swi ri swa nkoka.” (Luka 16:10) Hi ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele, eku heteleleni Ramon u hlule mukhuva wa yena wo rivala. Ha yini u nga ringeti ku endla leswi fanaka? Loko ku duvuleriwa swi ku khunguvanyisa, burisana ni vatswari va wena ha swona. Kumbexana va ta languta swilo hi ku ya hi langutelo ra wena.

Loko Swi Tikomba Ku Ri Ni Ku Ya Hi Nghohe

Minkarhi yin’wana ku lumbeta swi tikomba ku vangiwa hi ku ya hi nghohe. Ramon wa tsundzuka: “Vabuti kumbe vasesi wa mina a va hlwela ku vuya ekaya ivi va nga endliwi nchumu. Loko mina ndzi hlwela ku vuya ekaya a ndzi holoveriwa.” Wanuna un’wana wa Muguyana la vitaniwaka Albert, u tsundzuka leswaku u ve ni mintlhaveko leyi fanaka loko a ha kula. A a vona onge mana wa yena a n’wi tshinya hi tihanyi ku tlula leswi a endlisa swona eka buti wa yena.

Hambiswiritano, minkarhi yin’wana swilo a swi yimanga hilaha swi tikombaka hakona. Hakanyingi vatswari va nyika vana va vona lavakulu ntshunxeko lowukulu, ku nga ri hikwalaho ka ku ya hi nghohe, kambe ntsena hikwalaho ka leswi va vonaka onge va ta endla swilo hi mfanelo. Kumbe ku nga ha va ku ri ni swiyimo leswi hlawulekeke leswi katsekaka. Albert wa pfumela leswaku buti wa yena a a nga biwi hikwalaho ka leswi a a “ondzile naswona a vabya.” Xana i ku ya hi nghohe loko vatswari va xiya swilaveko leswi hlawulekeke kumbe ku tsana loku n’wana wo karhi a nga na kona?

Kavula, minkarhi yin’wana vatswari va ya hi nghohe. (Ringanisa Genesa 37:3.) Albert u vula leswi malunghana ni buti wakwe la vabyaka: “Mama a a n’wi rhandza swinene.” Lexi tsakisaka, rirhandzu ra Vukreste ra ndlandlamuka. (2 Vakorinto 6:11-13) Hikwalaho, hambiloko vatswari va wena va “rhandza swinene” un’wana wa vamakwenu, a swi vuli swona leswaku wena a wa ha rhandziwi. Mhaka ya ntikelo hi leyi, Xana a va ku khomi kahle, va ku lumbeta hikwalaho ka rirhandzu leri hundzeletiweke eka makwenu? Loko swi tikomba swi ri tano, ringeta ku va byela ndlela leyi u titwaka ha yona. Hi moya wo rhula ni hi mukhuva lowunene, va nyike swikombiso swa xiviri leswi endlaka u vona onge va kombise ku ya hi nghohe. Kumbexana va ta ku yingisa.

Mindyangu Leyi Nga Ni Swiphiqo

Entiyisweni, a hi swiyimo hinkwaswo swi olovaka ku swi cinca. Eka vatswari van’wana, ku khomisa van’wana tingana ni ku lumbeta ko va mikhuva leyi dzimeke timitsu. Leswi swi nga ha va swi ri tano ngopfu-ngopfu exikarhi ka vatswari lava nga ni swiphiqo swa mintlhaveko kumbe lava lwisanaka ni ku godzomberiwa. Ehansi ka swiyimo swo tano, matshalatshala yo lulamisa timhaka swi nga ha endleka ma nga humeleli. Loko swi tikomba u ri exiyin’weni lexi fanaka, tsundzuka leswaku swiphiqo swa vatswari va wena a wu nge swi koti ku swi lawula naswona swi nga tlhantlhiwa ntsena hi ku kuma mpfuno eka van’wana. Leswi wena u nga swi endlaka i ku va fundzha ni ku va komba xichavo lexi faneleke ni ku papalata timholovo leti nga lavekiki. (Vaefesa 6:1, 2) Swivuriso 22:3 yi ri: “Munhu wa v̌utlhari o v̌ona khombo, kutani a tumbela.”b

Hi nkarhi lowu fanaka, kombela mpfuno eka munhu un’wana. Vulavula ni munhu lonkulu la vupfeke, kumbexana nkulu la nga Mukreste. Nyingiso wa rirhandzu wa munhu wo tano wu nga ku pfuna swinene leswaku u lwisana ni langutelo ra leswaku minkarhi hinkwayo ku voniwa wena nandzu loko swilo swi nga fambi kahle. Hi nkarhi lowu fanaka, ‘tshinela kusuhi ni Xikwembu.’ (Yakobo 4:8) Hambileswi van’wana va nga ha ku lumbetaka swi nga fanelanga, “[Xikwembu a xi] tengisi mikari hikwayo, a [xi] hlayisi v̌ukari bya [xona] hi masiku. . . . Hikuv̌a [xi] tiv̌a leši hi endliweke ha šona, [xa] ṭunḍuka leŝaku hi nṭhuri ntsena.” (Pisalema 103:9, 14) Ku tiva leswaku u munhu wa risima emahlweni ka Xikwembu swi nga ku pfuna ku tiyisela ku lumbetiwa swi nga fanelanga.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

Ku pfumela swihoxo swa hina swi hi pfuna ku dyondza eka swona