Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Nga Langutana Njhani Ni Ku Ya Hi Nghohe?

“Ndzi hundza ndzisana ya mina hi malembe mambirhi naswona hi yena loyi a yingisiwaka ngopfu. . . . Loku i ku ya hi nghohe.”—Rebecca.a

LOKO makwenu a yingisiwa ngopfu, u nga ha vona onge wa honisiwa. Nakambe loko u ri ni makwenu la nga ni vuswikoti lebyikulu loyi a langutanaka ni swiphiqo leswikulu, kumbe loyi a rhandzaka kumbe loyi a nga ni vumunhu lebyi fanaka ni bya vatswari va wena, swi nga ha lava leswaku u tikarhata leswaku u ta nyikiwa nyingiso wo karhi! Loko wo anakanyisisa ngopfu ha swona, u nga ha karhateka swinene ivi u khunguvanyeka.b

Hambiswiritano, Bibele ya tsundzuxa: “Hlundzukani kambe mi nga dyohi. Vulavulani hi mbilu ya n’wina loko mi ri esangwini ra n’wina, kutani mi miyela.” (Pisalema 4:4, NW) Loko u khunguvanyekile naswona u hlundzuka, u nga ha tikuma u vule kumbe ku endla swilo swin’wana leswi nga ta endla leswaku u tisola endzhaku ka nkarhi. Tsundzuka ndlela leyi Kayini a hlundzukeke ha yona hikwalaho ka leswi makwavo Avele a rhandziwa ngopfu hi Xikwembu. Xikwembu xi n’wi tsundzuxile: “V̌udyoho byi ṭhamile nyangweni; ku nav̌ela ka byona ku ta ku wonga; kambe wena, u fanele ku byi hlula.” (Genesa 4:3-16) Kayini u tsandzekile ku lawula mintlhaveko yakwe, naswona vuyelo bya kona a byi tsema nhlana!

I ntiyiso, wena a wu le kusuhi ni ku va mudlayi ku fana na Kayini. Hambiswiritano, ku ya hi ngohe ku nga ha pfuxa langutelo ni mintlhaveko yo biha. Hikwalaho makhombo ma nga ha va ma ri enyangweni ya wena! Xana hi wahi man’wana ya wona? Nakambe, xana u nga xi lawula njhani xiyimo lexi?

Lawula Ririmi Ra Wena!

Loko Beth a ri ni malembe ya 13, a a vona onge vatswari va yena va rhandza ndzisana ya yena ivi va khoma yena hi ndlela leyi nga riki yinene. U ri: “Mina na mama a hi tshamela ku tlatlarhukelana, kambe a swi pfunanga nchumu nikatsongo. A ndzi nga n’wi yingisi, na yena a a nga ndzi yingisi, hikwalaho ku hava lexi hi xi fikeleleke.” Kumbexana u swi xiyile leswaku ku tlatlarhukelana ku endla leswaku xiyimo xi nyanya ku biha. Vaefesa 4:31 yi ri: “Leswo bava hinkwaswo, ni ku hlundzuka hinkwako, ni ku kariha hinkwako, a swi susiwe exikarhi ka n’wina; tshikani ku holova ni ku rhuketelana, mi susa mona hinkwawo.”

A swi bohi leswaku u tlatlarhuka loko u lava ku phofula vonelo ra wena. Hakanyingi ku vulavurisana hi moya wo rhula ku tswala mihandzu leyinene. Swivuriso 25:15 yi ri: “Hi ku lehisa mbilu, hosi [ya] fambisiwa, ni ririmi ra ku olov̌a ri ṭhov̌a marambu.” Hikwalaho loko vatswari va wena swi tikomba onge va ya hi nghohe, u nga va tlatlarhukeli naswona u nga va hehli. Rindzela nkarhi lowu faneleke, ivi u vulavula na vona hi moya wo rhula, hi ndlela leyi xiximekaka.—Ringanisa Swivuriso 15:23.

Loko u tshamela ku anakanyisisa hi swihoxo swa vatswari va wena kumbe ku va rhukana hikwalaho ka leswi va yaka “hi nghohe,” u ta va u ri eku tihambaniseni na vona kumbe u ta va endla leswaku va tshama va rindzele ku ku byela xo mita hi huku. Va byele ndlela leyi swiendlo swa vona swi ku khumbeke ha yona. (‘Swa ndzi karhata loko mi ndzi honisa.’) Swi nga ha endleka leswaku va ku yingisa. Nakambe ‘hatlisa ku twa.’ (Yakobo 1:19) A swi hoxanga loko vatswari va wena hikwalaho ka swivangelo leswi twalaka va nyika makwenu nyingiso lowu engetelekeke. Swi nga ha endleka a ri ni swiphiqo leswi u nga swi tiviki.

Kambe ku vuriwa yini loko hakanyingi u hlundzuka ivi u vulavula hi ndlela leyi nga kombisiki ku anakanyela loko u karhatekile? Swivuriso 25:28 yi ringanisa “munhu l’a hlulekaka ku fuma mbilu ya yena,” ni muti ‘lowu nga riki na rirhangu’; swi nga ha endleka leswaku a hluriwa hi minsusumeto ya yena ya ku nga hetiseki. Hi hala tlhelo, vuswikoti bya ku lawula mintlhaveko ya wena i xikombiso xa ku va ni matimba! (Swivuriso 16:32) Hikwalaho, ha yini u nga yiminyana kukondza u titwa u ntshunxekile emahlweni ko va u phofula ndlela leyi u titwaka ha yona, kumbexana hambi ku ri ku rindza ku kondza ku fika siku leri landzelaka? Nakambe swi nga ha ku pfuna swinene ku tihambanisa ni xiyimo lexi, kumbexana hi ku famba u beriwa hi moya kumbe u endla vutiolori. (Swivuriso 17:14) Loko u lawula ririmi ra wena, u nga papalata ku vula swilo leswi vavisaka kumbe swa vuhunguki.—Swivuriso 10:19; 13:3; 17:27.

Ku Sihalala

Ntlhamu wun’wana lowu faneleke ku papalatiwa i ku pfumala tindleve. Marie la nga ni malembe ya 16 hi vukhale u xiye leswaku ndzisana ya yena a yi nge xupuriwi nikatsongo loko yi kavanyeta dyondzo ya ndyangu ya Bibele. Hi ku karhatiwa hi leswi a swi tikomba ku ri ku ya hi nghohe, u sungule “xitereka,” hi ku ala ku hlanganyela edyondzweni. Xana u tshame u tsuva kumbe u sungula ku pfumala ntirhisano loko u vona leswaku ku ni swin’wana leswi nga fambangiki kahle?

Loko swi ri tano, tsundzuka leswaku marhengu yo tano ya vukanganyisi ma lwisana ni xileriso xa Bibele xa ku xixima ni ku yingisa vatswari va wena. (Vaefesa 6:1, 2) Ku tlula kwalaho, ku sihalala ku onha vuxaka bya wena ni vatswari va wena. Ndlela leyinene i ku phofula swiphiqo swa wena eka vatswari va wena. Swivuriso 24:26 yi vula leswaku loyi “a hlamulaka hi marito manene” u kuma ku xiximiwa hi vanhu van’wana. Loko Marie a phofule mhaka ya yena eka mana wakwe, va sungule ku twisisana naswona swilo swi sungule ku antswa.

Khombo Ra Ku Tihambanisa Ni Van’wana

Ndlela yin’wana leyi nga ni khombo loko u langutane ni ku ya hi nghohe i ku tihambanisa ni ndyangu wa ka n’wina kumbe ku lava nkhathalelo eka lava nga riki vapfumeri. Leswi hi leswi humeleleke Cassandra: “Ndzi tihambanise ni ndyangu wa ka hina kutani ndzi tihlanganise ni vanghana va misava lava a ndzi ri na vona exikolweni. Ndzi tlhele ndzi va ni swigangu naswona vatswari va mina a va nga swi tivi. Ndzi sungule ku va ni gome ni ku tivona nandzu hikuva a ndzi swi tiva leswaku a ndzi nga endli leswinene. A ndzi swi lava ku tihumesa eka xiyimo lexi, kambe a ndzi nga swi tivi leswaku ndzi nga va byela njhani vatswari va mina.”

Swi ni khombo ku tihambanisa ni ndyangu wa ka n’wina ni vapfumeri-kulobye—ngopfu-ngopfu loko u hlundzukile naswona u pfilunganyekile emiehleketweni. Swivuriso 18:1 ya tsundzuxa: “Munhu l’a tihlawulaka e ka v̌aṅwana o la’v̌a ku tiṭakisa ntsena, wa hlunamela hikwaŝo le’ŝi nga ni fanelo.” Loko swi ku tikela ku vulavula ni vatswari va wena enkarhini wolowo, vulavula ni munghana wa Mukreste la fanaka ni loyi a hlamuseriweke eka Swivuriso 17:17: “Munghana wa munhu wa ṅwi ranḍa hi masiku; i makwav̌o e makhombyeni.” Hakanyingi ‘munghana loyi wa ntiyiso’ u kumeka eka swirho leswi vupfeke swa vandlha.

Cassandra u kume ‘munghana wa ntiyiso’ hi nkarhi lowu swilo a swi n’wi fambela ximatsi: “Loko mulanguteri wa xifundzha [mutirheli la famba-fambaka] a endzele vandlha ra ka hina, vatswari va mina va ndzi khutaze ku tirha na yena evutirhelini. Yena ni nsati wakwe a va ri vanhu lava titsongahataka swinene, a va ndzi rhandza hakunene. Entiyisweni, a swi ndzi olovela ku bula na vona. A ndzi nga ri na yona mianakanyo ya leswaku va ta ndzi sola. A va swi xiya leswaku ku va u kurisiwe tanihi Mukreste a swi vuli swona leswaku u hetisekile.” Xikhutazo ni xitsundzuxo xa vona a swi fike hi nkarhi eka Cassandra!—Swivuriso 13:20.

Khombo Ra Mavondzo

Swivuriso 27:4 ya tsundzuxa: “Ku kariha ku ni nsele, ku holov̌a i ku tala ka nambu, loko ma ri mav̌onḍo i mani a nga ta yima e mahlweni ka wona?” Ku va ni mona ni mavondzo eka makwenu la rhandziwaka swinene swi susumetele vantshwa van’wana ku endla swilo leswi nga riki swinene. Wansati un’wana u tiphofurile: “Loko ndza ha ri ntsongo, a ndzi ri ni misisi yo lala leyi nga nyawuriki ya buraweni naswona sesi a ri ni misisi yo saseka ya muhlovo wa nsuku leyi a yi lehe ku fika emasengeni. Minkarhi hinkwayo tatana a tshamela ku bumabumela misisi yakwe. A tshamela ku n’wi vitana ‘Mbhurhi yanga.’ Vusiku byin’wana loko a etlele, ndzi teke xikero xa manana xo tsema tinguvu ivi ndzi nyandlamela ndzi ya emubedweni wakwe kutani ndzi n’wi tsema misisi yo tala hilaha ndzi koteke hakona.”—Siblings Without Rivalry, hi Adele Faber na Elaine Mazlish.

Hikwalaho a swi hlamarisi leswi mavondzo eBibeleni ma hlamuseriwaka tanihi yin’wana ya ‘mintirho yo biha ya nyama.’ (Vagalatiya 5:19-21; Varhoma 1:28-32) Hambiswiritano, hinkwerhu hi na wona “mavondzo.” (Yakobo 4:5, NW) Hikwalaho loko u tikuma u luka makungu yo nghenisa makwenu ekhombyeni hi ku n’wi onha vito, kumbe hi ndlela yin’wana leyi nga ta n’wi xumbadza, mavondzo ma ta va ma “ṭhamile nyangweni,” ma ri karhi ma ringeta ku ku lawula!

Xana u fanele ku endla yini loko u tikuma u hlakulela malangutelo yo tano lama nga ni khombo? Xo sungula, kombela Xikwembu leswaku xi ku nyika moya wa xona. Vagalatiya 5:16 yi ri: “Fambani hi Moya, kutani mi nga ka mi nga korwisi ku navela ka ntumbuluko wa n’wina wa nyama.” (Ringanisa Tito 3:3-5.) Nakambe swi nga ha ku pfuna ku anakanya hi langutelo ra wena ra xiviri leri u nga na rona eka makwenu. Xana hakunene u nga vula leswaku a wu na rona rirhandzu nikatsongo hi munhu yoloye—ku nga khathariseki ku hlundzuka ka wena? Phela, Matsalwa ma hi byela leswaku “rirhandzu a ri na mavondzo.” (1 Vakorinto 13:4) Hikwalaho papalata mianakanyo yo biha, mianakanyo leyi pfuxaka mavondzo. Tsaka na yena loko a nyikiwa nyingiso wo hlawuleka hi vatswari va wena.—Ringanisa Varhoma 12:15.

Ku dya mabulo ni vatswari va wena swi nga ku pfuna swinene emhakeni leyi. Loko va tiyiseka leswaku va nga ha ku nyika nyingiso lowu engetelekeke, leswi swi ta ku pfuna swinene leswaku u hlula mintlhaveko leyi pfuxaka mavondzo. Kambe ku vuriwa yini loko swilo swi nga antswi ekaya naswona ku ya hi nghohe ku ya emahlweni? U nga hlundzuki, u nga tlatlarhuki kumbe ku xandzukela vatswari va wena. Ringeta ku va ni moya lowunene wa ku yingisa. Loko swi fanerile, kombela mpfuno eka lava vupfeke evandlheni ra Vukreste. Ku tlula kwalaho, hlakulela vuxaka na Yehovha Xikwembu. Tsundzuka marito ya mupisalema: “Hambi loko tatana na manana v̌a nga nḍi ṭhika, Yehova o ta nḍi rola.”—Pisalema 27:10.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

U nga ha tlhantlha xiphiqo hi ku hlamusela leswaku u tivona u honisiwa