Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ndzi Ta Fana Ni Makwerhu?

“WENA u ta fana ni makwenu! Loko u nga tivoneli, u ta tikuma u fana na yena!”

Loko u ri ni makwenu wa xinuna kumbe wa xisati loyi a nga hambuka—loyi kumbexana a hlongoriweke ekaya ra vatswari va wena, a pfaleriwa ekhotsweni kumbe a susiwa evandlheni ra Vukreste—swi nga ha endleka u ma toloverile marito lawa ma tlhavaka. Vatswari, vadyondzisi, maxaka ya le kusuhi kumbexana ni tintangha ta wena, va nga ha ma vula hi ku phindha-phindha. Nkarhi wun’wana u nga ha vona onge vanghana va wena a va ha ku lavi.

I ntiyiso, ku va ni makwenu loyi a hambukaka i mhaka yo vavisa. Nhwanyana un’wana la vitaniwaka Carol, loyi buti wa yena a nga susiwa (hlongoriwa) evandlheni ra Vukreste, u tsundzuka leswi: “A ndzi tolovele buti wa mina swinene ku tlula vanhu van’wana hinkwavo. Loko a tshika ku va Mukreste, swi ndzi khumbe ngopfu.”a Becky loyi a ri ni malembe ya 15 hi vukhale loko sesi wakwe a susiwa, na yena u tsundzuka leswi: “Ndza ha ri tsundzuka siku leri a nga ndzi byela ha rona leswaku u susiwile. Ndzi twe ku vava lokukulu, ndzi karhateka swinene. Ndzi titwe ndzi tshoveke moya. A nga swi endlisa ku yini leswi eka hina?”

Nakambe swa vava ku ka u nga swi koti ku vulavurisana hi ku olova ni makwenu loyi a wu vulavurisana na yena. Becky wa tirila, a ku: “A hi twanana ngopfu. Ndza ha tsundzuka leswaku a ndzi tala ku vulavula na yena ni ku endla swilo na yena.” Lexi tlhandlekelaka eka ku lahlekeriwa koloko i ku hela matimba hi ku vona ku tsandzeka ka loyi a wu n’wi teka a ri xikombiso eka wena. Muntshwa la vitaniwaka Marvin u vula leswi malunghana ni makwavo lonkulu: “A hi tshembe yena. Kambe a ha ha ri na yena.”

Kambe, lexi vavaka ngopfu ku nga ha va ku chava leswaku kumbexana na wena u ta hetelela u fana na yena.

Xana U Ta Landzela Xikombiso Xakwe?

Eka nkambisiso wun’wana, vantshwa va 64,9 wa tiphesente va pfumerile leswaku va kuceteriwe ngopfu hi makwavo lonkulu. Nhwanyana un’wana u te: “Buti lonkulu . . . a a byi khumba swinene vutomi bya mina. A ndzi rhandza swinene. A famba na mina etindhawini to tala kun’we ni vanghana vakwe, a ndzi dyondzisa ku tsala, a ndzi boha tintangu naswona a a ndzi pfuna nkarhi hinkwawo loko ndzi ri ni xiphiqonyana.”—Adolescents and Youth, hi Dorothy Rogers.

Kutani loko makwerhu loyi a xiximiwaka a sungula ku xandzuka, hi ku ya hi mutsari Joy P. Gage, “vana va kondlo-a-ndzi-dyi hakanyingi va hela matimba.” U hlamusela mhaka ya nhwanyana la vitaniwaka Linda loyi a a tshemba buti wa yena. Loko a sukele nsati wakwe hi xitshuketa, ku va loko xikombiso lexinene xa Linda xi “nyamalarile.” Joy Gage u ri: “Buti loyi a titwa a boheka ku n’wi tekelela, sweswi a a nga ha faneli ku tekeleriwa.” Hikwalaho, “Linda u hlundzukile. U tlhele a pfilunganyeka mintlhaveko.” Linda u sungule ku ringeta xihoko.—When Parents Cry.

Swi tolovelekile leswaku munhu a endla swilo swo tano leswi hundzeletiweke. Entiyisweni, buku leyi nge How to Survive Your Child’s Rebellious Teens, hi Myron Brenton, yi vula leswaku “ku xandzuka ka makwavo, ku khumba vana lavan’wana endyangwini hi mpimo wo karhi.” Brenton u hlamusela leswaku nkarhi wun’wana vantshwa lava seleke endyangwini “va karhateka. Va tivutisa hi ku chava va ku: ‘Xana leswi swi nga humelela eka mina? Xana ndzi ta pengisa xileswi? Xana ndzi penga hi ndlela yoleyo?’”

Teka Ndlela Leyi Hambaneke

Kambe, xana leswi swi vula leswaku u kunguhateriwe ku landza xikombiso xo biha xa makwenu? A swi tano. U ni matimba ya ku tihlawulela ndlela leyi u nga ta yi teka. (Ringanisa Yoxuwa 24:15.) Vantshwa vo tala lava chavaka Xikwembu eminkarhini ya Bibele va endle sweswo.

Hi xikombiso, ehleketa hi Yakobo lontsongo. Makwavo wakwe Esawu, lava nga mahahlwa, ‘a nga swi tlangelanga swilo swo kwetsima.’ (Vaheveru 12:16) Hambi swi ri tano, Yakobo u ve wanuna la nga solekiki wa ripfumelo. (Genesa 25:27; Veheveru 11:21) Eliyazara na Itamara, vafana vambirhi lavatsongo va Aroni, va tshame va tshembekile entirhweni wa Yehovha loko vamakwavo lavakulu, Nadabu na Abihu, va dlayiwa hi Yehovha. Vamakwavo lava lavakulu, swi le rivaleni leswaku va dlayiwe hi mhaka ya ku tshika mintirho ya vona ya vuprista hi mhaka ya ku nwa xihoko. Kambe Eliyazara na Itamara a va va tekelelanga vamakwavo, naswona havambirhi va kume malunghelo ya ku va vaprista va Yehovha Xikwembu.—Levhitika 10:1-11.

Na wena u nga tihlawulela ndlela ya mahanyelo ya ku chava Xikwembu, kutani u papalata ku tikarhata wena ni vatswari va wena.

‘A Va Ndzi Lavi’

Hambi swi ri tano, Carol wa vilela: “Un’wana ni un’wana u langute mina loko ndzi hoxisa. Vatswari van’wana va ehleketa ni leswaku ndzi ta kucetela vana va vona.” Kumbexana na wena u tshuka u titwa hi ndlela yoleyo. Kambe leswi swi langutiwaka tanihi vuxopaxopi bya mona, hakanyingi ku va ku ri ni xivangelo lexinene xa byona. Kambe, loko va ku vona u hambeta u tikhoma kahle nkarhi hinkwawo, ku vilela ka vona hakanyingi ku ta hunguteka.—Ringanisa 1 Petro 2:12.

Kambe, hikwalaho ka yini vanghana van’wana va sungula ku ndzi papalata? Kumbexana leswi a swi vangiwi ngopfu hi mhaka ya leswaku a va ku tshembi, kambe hi mhaka ya leswi va nga swi tiviki leswi va nga swi vulaka. Va nga ha swi vona swi tika ku vulavula na wena, hi ku vona leswaku wena ni ndyangu wa ka n’wina mi karhateke ngopfu; kumbe va chava leswaku va nga vula leswi swi nga riki swona. Ha yini u nga endli matshalatshala ya ku hlula xiphiqo lexi hi ku sungula timhaka? Ringeta ku tikhoma, loko van’wana va vutisa swivutiso leswi tlhavaka, swo tanihi lexi, “Buti wa wena u kwihi?”

Hakunene, van’wana va nga ha ku balekela. Naswona loko vanhu va ku khoma onge hi loko u ri munhu wo biha, swi nga ku endla u ehleketa leswaku na wena u nga tiendlela swilo swo biha. Kambe, nkarhi hinkwawo tsundzuka marito ya Vagalatiya 6:9: “Loko hi ri karhi hi endla leswinene, hi nga karhaleni, hikuva hi ta tshovela hi nkarhi wa kona, loko hi nga heli mbilu.”

Hakanyingi, nkarhi wo sungula wa ku tika ka xiyimo wu hundza hi ku hatlisa. Becky lontsongo u ri: “Hi ku famba ka nkarhi vanhu va sungule ku ndzi khoma tanihi nkarhi lowu hundzeke.” Wa engeta: “Lexi xi nga ndzi pfuna ngopfu i mhaka ya leswaku vanghana va mina a va ndzi balekelanga. A va swi lava ku ndzi pfuna.” Vakreste-kuloni vo tala va ta swi lava ku ku pfuna na wena. Va nga ku pfuna swinene leswaku u “lulamisela milenge ya [we]na tindlela leto lulama.”—Vaheveru 12:13.

Pfula Xifuva Xa Wena

I ntiyiso, nkarhi wun’wana u nga ha titwa ku fana ni jaha leri vitaniwaka Fred leri buti wa rona a nga susiwa. U ri: “A a ndzi nga swi byeli munhu, kambe ndzi swi vonile leswaku a swi ndzi pfunanga mina ni vatswari va mina, ku tshama ni mhaka leyi.” Ina tshika ku tihlawula, ngopfu-ngopfu eka vatswari va wena. (Swivuriso 18:1) Marvin u nyika xitsundzuxo lexinene loko a ku: “Swi byele un’wana. Swa ku boha!”

Hi xikombiso, xana va kona van’wana evandlheni lava ku baka hi makatla? Vatswari va nga ku pfuna loko u va tivisa xiphiqo lexi. Kumbexana u karhatiwa hi leswaku vatswari va wena va anakanya ngopfu hi makwenu la hambukeke, kutani va honisa swilaveko swa wena. U nga tikhomi hi ndlela yo biha, leswaku va ta anakanya ha wena. Ematshan’wini ya sweswo, vulavurisana na vona, u va byela leswaku u titwisa ku yini.

Fred a hamba a vulavurisana na vona hi nkarhi wa dyondzo ya Bibele ya ndyangu. “Loko ndzi ri ni xiphiqo, a ndzi tirhisa nkarhi wolowo, ndzi vula mhaka eka Tatana na Manana.” Hi mabulo yo tano u nga ha kota ku vona ndlela leyi vatswari va karhatekeke ha yona hi xiyimo xexo. Hi nkarhi lowu fanaka, va ta yi twisisa ku antswa mintlhaveko ya wena, naswona va ta hlela leswaku va tinyika nkarhi wo vulavurisana na wena.

I ntiyiso leswaku a hi vantshwa hinkwavo lava nga ni vatswari lava chavaka Xikwembu. Loko swi ri tano, ringeta ku pfula xifuva xa wena eka Mukreste la wupfeke. (Swivuriso 17:17) Nakambe swa pfuna ku tshama u khomeke hi mintirho ya moya. Marvin u ri: “U fanele u swi kombisa leswaku hakunene a wu swi lavi ku va wo biha, naswona loko u hiseka ni ku komba leswaku u lava ntiyiso, vamakwenu va Vukreste va ta ku seketela.”

Naswona Tatana wa wena wa le tilweni wa ku seketela nkarhi hinkwawo. (Pisalema 27:10) Pisalema 62:8 yi ri: ‘Pfula mbilu ya wena emahlweni ka yena.’ U ta va vuchavelo bya ntiyiso eka wena. U swi tiva kahle leswi u nga swona endzeni, hambi loko van’wana va nga kumani na wena kumbe va nga ku lavi.—1 Samuwele 16:7.

U Nga Swi Kota Ku Hambana Na Yena

Xivuriso xa Bibele xi ri: “Munhu wa v̌utlhari o v̌ona khombo, kutani a tumbela.” (Swivuriso 22:3) Ina, loko u ri le ndzingweni wa ku landzela makwenu, languta mihandzu ya ndlela ya yena. Becky u ri: “Ku vona vuyelo bya swiendlo swa sesi wa mina swi ndzi pfune leswaku ndzi nga ngheni ekhombyeni.”

Fred, Marvin na Becky—lava ku vulavuriwaka ha vona eka xihloko lexi—a va fananga ni vamakwavo lava hambukeke; hinkwavo va teke ntirho-vutomi wa vutirheli bya Vukreste. Wena ke? Na wena u nga ha va u rhandza makwenu. Kambe a wu fanelanga ku hanya ku fana na yena. U nga tihlawulela swa wena. U nga swi kota ku hambana na yena.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]

U nga landzeleli makwenu loko a hambuka