Xana Vanhu Hinkwavo Va Ta Kala Va Rhandzana?
GQWETA ri vule leswaku ku va hi kuma “vutomi lebyi nga heriki,” hi fanele hi rhandza Xikwembu hi timbilu ta hina hinkwato ni ku rhandza varikwerhu hilaha hi tirhandzaka hakona. Yesu u bumabumele gqweta leri a tlhela a ku eka rona: “U hlamule kahle; ‘hambeta u swi endla kutani u ta kuma vutomi.’” (Luka 10:25-28; Levhitika 19:18; Deteronoma 6:5) Kambe wanuna loyi hikwalaho ka leswi a lava ku tikombisa a lulamile, u vutisile a ku: “Xana kahle-kahle warikwerhu i mani?”
A swi kanakanisi leswaku gqweta leri a ri langutele Yesu ku va a ri byela leswaku i “Vayuda-kuloni.” Kambe Yesu u hlamusele mhaka yin’wana malunghana ni Musamariya warikwavo, leyi kombisaka leswaku vanhu va matiko mambe na vona i varikwerhu. (Luka 10:29-37; Yohane 4:7-9) Hi nkarhi wa vutirheli byakwe, Yesu u kandziyise leswaku ku rhandza Xikwembu ni ku rhandza warikwenu i milawu leyikulu ya Muvumbi wa hina.—Matewu 22:34-40.
Hambiswiritano, xana wu kona ntlawa wa vanhu lowu rhandzeke varikwavo hi xiviri? Xana swa koteka hakunene leswaku vanhu hinkwavo va rhandzana?
Singita Ra Lembe-xidzana Ro Sungula
Yesu u byele valandzeri vakwe leswaku va ta xiyiwa hikwalaho ka rirhandzu leri tlulaka mindzilakana ya rixaka, tiko ni leyin’wana hinkwayo. U te: “Ndzi mi nyika xileriso lexintshwa, leswaku mi rhandzana; tanihi leswi ndzi mi rhandzeke.” Kutani u ye emahlweni a ku: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.”—Yohane 13:34, 35; 15:12, 13.
Dyondzo ya Yesu malunghana ni rirhandzu, leyi a yi fambisana ni xikombiso xakwe, yi tise vuyelo lebyi hlamarisaka hi lembe-xidzana ro sungula. Valandzeri vakwe va tekelele N’wini wa vona, va dyondze ku rhandzana hi ndlela leyi kokeke nyingiso ni ku hlamarisa vanhu vo tala. Tertullian, mutsari wa lembe xidzana-ra vumbirhi C.E., u tshahe marito ya vanhu lava nga riki Vakreste loko va bumabumela valandzeri va Yesu: ‘Vona ndlela leyi va rhandzanaka ha yona ni ndlela leyi va tiyimiseleke ku felana ha yona.’
Entiyisweni, muapostola Yohane u tsarile: “Hina hi boheka ku nyiketa mimoya-xiviri ya hina hi yi nyiketela vamakwerhu.” (1 Yohane 3:16) Yesu u tlhele a dyondzisa valandzeri vakwe ku rhandza valala va vona. (Matewu 5:43-45) Hi byihi vuyelo lebyi vaka kona loko vanhu va rhandza van’wana hi xiviri tanihi laha Yesu a dyondziseke hakona?
Profesa wa sayense ya swa tipolitiki, swi le rivaleni leswaku u anakanyisise hi xivutiso xexo. Hikwalaho u vutisile hilaha swi tsariweke hakona eka The Christian Century: “Xana u kona la nga ehleketaka hi Yesu a ri karhi a hoxa bomo ya voko eka valala vakwe, a balesa vanhu hi xibamu, a hakarha xibamu lexi humesaka ndzilo, a hoxa tibomo ta nyutliya kumbe a hoxa ICBM leyi nga ta dlaya kumbe ku vavisa magidi ya vamanana ni vana?”
Loko a hlamula xivutiso lexi, profesa u te: “Xivutiso lexi xi hume endleleni lerova a xi lavi nhlamulo.” Hikwalaho u vutise xivutiso lexi: “Loko ku ri leswaku Yesu a nga ta swi endla leswi hi ku ya hi vumunhu byakwe, xana hi nga swi endla njhani ivi hi hambeta hi vuriwa lava tshembekeke eka yena?” Hikwalaho, a hi fanelanga hi hlamarisiwa hi xiyimo xa vukala-tlhelo bya valandzeri va Yesu vo sungula, lebyi hlamuseriweke kahle etibukwini to tala ta matimu. Anakanya hi swikombiso leswimbirhi.
Buku leyi nge Our World Through the Ages, ya N. Platt na M. J. Drummond, yi ri: “Mahanyelo ya Vakreste a ma hambane ngopfu ni mahanyelo ya Varhoma. . . . Tanihi leswi Kreste a chumayeleke hi ku rhula, va arile ku va masocha.” Kasi leyi nge The Decline and Fall of the Roman Empire, ya Edward Gibbon, yi ri: “[Vakreste vo sungula] va arile ku hoxa xandla entirhweni wo fambisa tiko kumbe ku joyina vuthu ra mfumo ra vusirheleri. . . . A swi nga ta koteka leswaku Vakreste va va masocha handle ka ku tshika ntirho wa vona lowu hlawulekeke ngopfu.”
Ku Vuriwa Yini Hi Namuntlha?
Xana u kona la kombisaka rirhandzu leri fanaka ni ra Kreste namuntlha? Encyclopedia Canadiana yi ri: “Ntirho wa Timbhoni ta Yehovha i ku pfuxeta ni ku simeka hi vuntshwa Vukreste byo sungula lebyi sunguriweke hi Yesu ni vadyondzisiwa vakwe . . . Hinkwavo i vamakwerhu.”
Xana leswi swi vula yini? Swi vula leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti pfumeleli nchumu—hambi ku ri rixaka, tiko, hambi ku ri ndhavuko—a swi va susumeteli ku venga vanhu varikwavo. A va nge pfuki va dlaye munhu, hikuva hi ndlela yo fanekisela va fule mabanga ya vona ma va swikomu ni matlhari ma va masikela, hilaha Bibele yi vhumbeke hakona leswaku malandza yo tshembeka ya Xikwembu ma ta endla tano.—Esaya 2:4.
Hikwalaho a swi hlamarisi leswi xihloko xa Sacramento Union ya le California, xi vuleke hakona loko xi ku: “Swa twala leswaku loko misava hinkwayo a yo landzelela dyondzo ya Timbhoni ta Yehovha, ku halatiwa ka ngati ni rivengo a swi ta hela naswona rirhandzu a ri ta fuma tanihi hosi”!
Hilaha ku fanaka, mutsari un’wana eka magazani wa le Hungary lowu nge Ring, u te: “Ndzi fikelele makumu ya leswaku loko a ku ri Timbhoni ta Yehovha ntsena leti hanyaka laha emisaveni, tinyimpi a ti ta hela naswona mintirho ya maphorisa a ku ta va ku ri ku lawula mimovha ntsena ni ku endla mapasi yo endza ha wona.”
Eka magazini wa Xintariyana wa kereke lowu nge Andare alle genti, nani ya Rhoma Khatoliki yi tsale rungula ro tsakisa malunghana ni Timbhoni: “Ti ala muxaka wun’wana ni wun’wana wa madzolonga naswona a ti xandzuki hikwalaho ka miringo leyi ti vangeriwaka yona hikwalaho ka tidyondzo ta tona . . . Mayana ku cinca loku nga va ka kona emisaveni loko hinkwerhu mixo wun’wana ho pfuka hi tibyele leswaku a hi nge pfuki hi khome matlhari nakambe, ku nga khathariseki leswaku ku endleka yini, ku fana ni leswi Timbhoni ta Yehovha ti nga xiswona!”
Timbhoni ta tiviwa hikwalaho ka leswi ku nga tona ti rhangaka ti teka goza leswaku ti pfuna varikwavo. (Vagalatiya 6:10) Ebukwini yakwe leyi nge Women in Soviet Prisons, wansati un’wana wa le Latvia u vule leswaku u sungule ku vabya ngopfu ekampeni ya nxupulo ya Potma exikarhi ka va-1960. “Nkarhi hinkwawo lowu a ndzi vabya [Timbhoni] a ti ri vaongori va mina lava gingiritekaka. A ndzi nga langutelanga ku khathaleriwa hi ndlela yo antswa, ngopfu-ngopfu hikwalaho ka swiyimo leswi a ndzi ri eka swona ekampeni.” U engeterile a ku: “Timbhoni ta Yehovha ti wu teka wu ri ntirho wa tona ku pfuna munhu un’wana ni un’wana ku nga khathariseki leswaku i munhu wa vukhongeri byihi kumbe u huma eka tiko rihi.”
Sweswinyana vateki va mahungu va Czech Republic va xiye mahanyelo yo tano ya Timbhoni etikampeni ta nxaniso. Loko ri vulavula hi filimi leyi nge “The Lost Home,” leyi endliweke eBrno, phepha-hungu leri nge Severočeský deník ri te: “Swa tikomba leswaku hambi ku ri vanhu lava tshembanaka [Vaponi va Maczech ni Vayuda va Maslovak] hi ntsako lowukulu va nyikele vumbhoni lebyi seketelaka vabohiwa lava nga Timbhoni ta Yehovha. Vo tala va te: ‘I vanhu lava nga ni xivindzi lava a va endla xin’wana ni xin’wana lexi va xi kotaka leswaku va hi pfuna minkarhi hinkwayo. A va hi khongelela onge hiloko hi ri swirho swa mindyangu ya vona; a va hi tiyisa nhlana leswaku hi nga lan’wi.’”
Hambiswiritano, ku vuriwa yini hi ku rhandza vanhu lava entiyisweni va ku vengaka? Xana sweswo swa koteka?
Rirhandzu Ri Hlula Rivengo
Dyondzo ya Yesu malunghana ni ku rhandza valala yi fambisana ni xivuriso xa Bibele: “Loko nala wa wena a ri ni ndlala, ṅwi he ŝakudya a dya; loko a ri ni tora, ṅwi he mati a nwa.” (Swivuriso 25:21; Matewu 5:44) Malunghana ni vuyelo lebyinene bya ku rhandziwa hi vanhu lava a a va teka va ri valala va yena, wansati un’wana wa muntima loyi sweswinyana a nga un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, u tsarile: “Eka xiendlakalo xin’wana mbilu ya mina a yi khapakhapa ntsako ku fika laha ndzi humeke ni mihloti ya ntsako hikwalaho ka rirhandzu ra xiviri ra Timbhoni ta valungu, vanhu lava handle ko kanakana a ku sele katsongo leswaku ndzi va dlaya hikwalaho ka ku lwela ku hundzuka ka swa tipolitiki.”
Mbhoni yin’wana ya Mufurwa, yi vule leswaku muakelani wa yona u mangalele mana wa yona eka Magestapo hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Mbhoni leyi ya hlamusela: “Hikwalaho ka sweswo, mana wa mina u hete malembe mambirhi ekampeni ya nxaniso eJarimani, laha a nga pona ri ahlamile. Endzhaku ka loko nyimpi yi herile, maphorisa ya Furwa ma lave leswaku Manana a sayina phepha leri a ri ta khomisa wansati loyi tanihi madlayisani wa Mujarimani. Kambe manana a nga pfumelanga.” Endzhaku ka kwalaho, muakelani loyi u khomiwe hi khensa leyi dlayaka. Mbhoni leyi yi te: “Manana u hete tiawara to tala a ri karhi a khathalela muakelani loyi eka tin’hweti to hetelela ta vutomi byakwe. A ndzi nge rivali ku hluriwa loku ka rivengo hi rirhandzu.”
A swi kanakanisi leswaku, vanhu va nga dyondza ku rhandzana. Lava khale ka vona a va ri valala—Matutsi ni Mahutu, Vayuda ni Maarabu, Maarmenia ni Maturkey, Majapani ni Maamerika, Majarimani ni Marhaxiya, Maprotestente ni Makhatoliki—hinkwavo va hlanganisiwe hi ntiyiso wa Bibele!
Tanihi leswi vanhu va timiliyoni lava khale ka vona a va tlulane milenge sweswi va rhandzanaka, entiyisweni vanhu hinkwavo va nga swi kota ku rhandzana. Hambiswiritano, i ntiyiso leswaku ku laveka ku cinca lokukulu emisaveni hinkwayo leswaku vanhu hinkwavo va rhandzana. Xana ku cinca ko tano ku ta tisa ku yini?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Valungu ni vantima eAfrika Dzonga
Vayuda ni Maarabu
Mahutu ni Matutsi
Hi ndlela yo fanekisela, Timbhoni ti fule swikomu hi matlhari ya tona