Vutomi Lebyinene U Nga Ri Na Xirho Xo Karhi

“MUKHANDZIYI wa tintshava u le maninginingini.” Phepha-hungu rin’wana ri vule tano loko Tom Whittaker a fike emaninginingini ya Mount Everest. Va tele lava tshameke va gonya ntshava yoleyo ku fikela le maninginingini, kambe Tom Whittaker a a ri munhu wo sungula la tsemekeke xirho la tshameke a yi gonya! Whittaker u tsemiwe nkondzo wakwe hikwalaho ka mhangu ya le gondzweni. Kambe nkondzo wakwe lowu nga lo endliwa, wu n’wi pfunile leswaku a tlhela a ya emahlweni ni ntlango wakwe. Swirho leswi fanaka swi endla leswaku vanhu van’wana va magidi lava tsemekeke swirho va tsakela vutomi lebyinene ngopfu. Entiyisweni, swi tolovelekile ku vona vanhu lava tsemekeke swirho va tsutsuma, va tlanga basketball, kumbe va gade swikanyakanya.

Milenge ni mavoko leswi nga lo endliwa swa khale a swi endliwa hi mapulanga ni tinsimbi tinene. Kambe swi antswisiwile loko tinyimpi ti ri karhi ti siya vanhu va magidi va tsemeke swirho. A swi hlamarisi, leswi muhandzuri wa le vusocheni—Mufurwa wa lembe-xidzana ra vu-16 Ambroise Paré—a fundzhiweke hi ku va a sungule ku endla swirho. Swirho swa namuntlha leswi nga lo endliwa hi ku tirhisa tihayidroliki, ku ni mahlangano ya matsolo lama rharhanganeke, mikondzo leyi petsekaka hi ku olova leyi endliweke hi khaboni, silikhoni, pulasitiki ni thekinoloji yin’wana ya xiyimo xa le henhla swinene leyi pfunaka vanhu vo tala leswaku va famba hi ndlela ya ntolovelo ni leyi enerisaka leyi a ku nga si tshama ku ehleketiwa leswaku yi ta koteka. Nhluvuko lowu endliweke eka michini ya elektroniki wu endla leswaku mavoko ni swandla leswi nga lo endliwa swi tirhiseka hi ndlela ya ntolovelo. Swirho leswi nga lo endliwa swi tlhele swi antswisiwa ni ndlela leyi swi langutekaka ha yona. Swirho swa manguva lawa leswi nga lo endliwa swi ni swintihwana ni swikunwana, naswona swin’wana swi vonaka onge swi ni misiha. Phela, munavetisi un’wana wa tifexeni la tsemiweke nenge hikwalaho ka vuvabyi bya khensa u nghenisiwe xirho lexi nga lo endliwa hi ndlela leyi langutekaka yi ri ya ntumbuluko lerova u swi kotile ku ya emahlweni ni ntirho wakwe tanihi munavetisi wa tifexeni.

Langutelo Ra Mianakanyo I Ra Nkoka

Nilokoswiritano, mutshila wa rihanyo ra miehleketo Ellen Winchell wa tsundzuxa: “Loko u langutane ni khombo ra ku tsemiwa xirho, u langutane ni ntlhontlho lowukulu evuton’wini bya wena hinkwabyo—ntlhontlho emirini, emintlhavekweni, emianakanyweni ni le moyeni.” Ehleketa hi William, loyi a tsemiweke nenge hikwalaho ka xilondza lexi pfundzelaka endzhaku ka loko a vavisekile. U ri: “Nchumu wun’wana wa risima wo hlula ntlhontlho wun’wana ni wun’wana evuton’wini i langutelo ra hina ra mianakanyo. A ndzi si tshama ndzi languta ku lamala ka mina tanihi khombo. Ematshan’weni ya sweswo, ndzi hlayise langutelo lerinene malunghana ni xiphiqo xin’wana ni xin’wana lexi ndzi veke na xona ku sukela ndzi weriwe hi mhangu.” Ellen Winchell, loyi na yena a tsemiweke xirho, wa pfumela, a vula leswaku vanhu lava nga ni langutelo lerinene va nga ha tolovelana ku antswa ni ku tsemiwa ka swirho swa vona ku tlula lava nga ni langutelo ro swi hundzeleta. Hilaha Bibele yi vulaka hakona, “mbilu le’yi ṭakeke i muri lo’wu tiyisaka.”—Swivuriso 17:22.

Xalamuka! yi vulavule ni Vakreste vo hlayanyana lava swi koteke ku langutana ni ku tsemiwa xirho hilaha ku humelelaka. Vo tala va ringanyete leswaku vanhu lava tsemiweke swirho a va lavi ku khathala ngopfu kumbe ku nga vulavuli hi ku lamala ka vona. Dell loyi a tsemiweke nenge wa ximatsi hi le hansi ka tsolo u ri: “A swi ta ndzi karhata ngopfu loko van’wana va vona onge leyi i mhaka leyi ku nga fanelangiki ku vulavuriwa ha yona. Eka mina, sweswo a swi to tikisela vanhu vutomi.” Vativi van’wana va ringanyeta leswaku loko u tsemiwe voko ra xinene kutani u tivisiwa eka munhu un’wana, u fanele u sungula ku n’wi qhavula hi voko ra wena ra ximatsi. Naswona loko un’wana a ku vutisa malunghana ni voko ra wena leri nga lo endliwa, n’wi hlamusele. Loko u nga khomiwi hi tingana swi pfuna ni munhu loyi un’wana leswaku a ntshunxeka. Hi ntolovelo, bulo ri ta cinca hakatsongo-tsongo ri ya eka timhaka tin’wana.

Ku ni “nkari wa ku hleka.” (Eklesiasta 3:4b) Wansati un’wana la tsemiweke voko u ri: ‘Xa nkoka eka hinkwaswo, tshama u ri ni langutelo ra misavu! Minkarhi hinkwayo hi fanele hi tsundzuka leswaku langutelo leri hi nga na rona ha hina vini ri tala ku khumba ngopfu langutelo leri vanhu van’wana va nga na rona ha hina.’

“Nkari . . . Wa Ku Rila”

Endzhaku ka ku tsemiwa nenge, Dell u rhange a tibyela a ku, “Ndzi weriwe hi khombo. Vutomi bya mina byi fike emakumu.” Florindo na Floriano, havumbirhi va tsemeke swirho hikwalaho ka swibuluki eAngola. Florindo u vula leswaku u rile masiku manharhu vusiku ni nhlikanhi. Hilaha ku fanaka na Floriano u lwe ni mintlhaveko yakwe. Wa tsala, “A ndza ha ri ni malembe ya 25. Namuntlha a ndzi swi kota ku endla nchumu wun’wana ni wun’wana, mundzuku a ndzi tsandzeka ni ku pfuka kunene. A ndzi karhatekile ni ku tshikileleka.”

Ku ni “nkari . . . wa ku rila.” (Eklesiasta 3:4a) Naswona i swa ntumbuluko leswaku u va ni nhlomulo loko u langutane ni ku lahlekeriwa lokukulu. (Ringanisa Vaavanyisi 11:37; Eklesiasta 7:1-3.) Ellen Winchell wa tsala: “Ndlela yo hlula nhlomulo i ku langutana na wona.” Swa pfuna ngopfu ku phofula ndlela leyi u titwaka ha yona eka muyingisi la rhiyeke ndleve. (Swivuriso 12:25) Kambe a wu vi na nhlomulo hilaha ku nga heriki. Vanhu van’wana va nga ha khumbeka swinene emintlhavekweni, va nga va ni mboyamelo wa ku sola ngopfu, ku vilela kumbe ku heleriwa hi ntshembo endzhaku ko va ni ntshikilelo wa ku tsemeka xirho. Hambiswiritano, hi ntolovelo ku titwa hi ndlela yoleyo ka hunguteka. Loko ku nga antswi, swi nga ha endleka munhu yoloye a ri ni ntshikilelo lowukulu—vuvabyi lebyi lavaka vutshunguri bya madokodela. Swirho swa ndyangu ni vanghana va fanele va xalamukela swikombiso swin’wana ni swin’wana leswi kombisaka leswaku varhandziwa va vona va lava mpfuno wo tano.a

W. Mitchell, loyi a lamaleke milenge yakwe hayimbirhi, wa tsala: “Hinkwerhu hi lava vanhu lava khathalaka. Munhu a nga swi kota ku byarha swilo hinkwaswo loko a titwa a rhendzeriwe hi vanghana vo tala ni ndyangu, kasi xiphiqo lexitsongo xi nga karhata munhu la ringetaka ku langutana ni vutomi a ri swakwe. Naswona vunghana a byo tiendlekela, byi fanele byi tirheriwa hi matimba ni ku hlayisiwa hi rixaladza, loko swi nga ri tano byi nga vuna.”—Ringanisa Swivuriso 18:24.

Vutomi Lebyinene, U Nga Ri Na Xirho

Ku nga khathariseki ku lamala ka vona, vanhu vo tala lava va tsemiweke swirho va swi kotile ku hanya vutomi lebyinene. Hi xikombiso, Russell u velekiwe a ri ni xipimbi ntsena xa nenge wakwe wa ximatsi. Hambileswi a nga ni malembe ya 78 hi vukhale, wa ha nghenela vutiolori nkarhi ni nkarhi naswona u hanya vutomi lebyi tolovelekeke, hambileswi sweswi a fambaka hi nxongotelo. Russell, loyi a tshamaka a tsakile, u vule leswaku vito leri a thyiweke rona ra ku n’wi duvulela i Tsakani.

Douglas, loyi a tsemekeke nenge eNyimpini ya Vumbirhi ya Misava, u famba hi nenge lowu wu nga lo endliwa. Tanihi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, a a ri phayona ra nkarhi hinkwawo, muvuri wa evhangeli wa nkarhi hinkwawo, ku ringana malembe ya tsevu. Xana wa ha n’wi tsundzuka Dell, loyi a a ehleketa leswaku vutomi byakwe byi fike emakumu loko a tsemeka nenge? Na yena u hanya vutomi lebyi enerisaka tanihi phayona, naswona wa swi kota ku tihanyisa.

Kambe, xana lava va tsemekeke swirho va hanyisa ku yini ematikweni lama nga ni vusweti kumbe lama onhiweke hi nyimpi? Nhlengeletano ya Misava Hinkwayo ya Rihanyo yi ri: “Ntiyiso hileswaku namuntlha a va talanga vanhu lava lamaleke lava kumaka mpfuno.” Vo tala va tshembe tinhonga ni minxongotelo yinene leswaku va swi kota ku famba. Nilokoswiritano, minkarhi yin’wana va wu kuma mpfuno. Floriano na Florindo, lava va vavisiweke hi swibuluki swa le Angola, havumbirhi va kume swirho leswi nga lo endliwa hi ku pfuniwa hi nhlangano wa Xihambano xo Tshwuka xa Misava Hinkwayo ni hulumendhe ya le Switzerland. Lexi tsakisaka Floriano i nandza wa vutirheli evandlheni ra kwalaho ra Timbhoni ta Yehovha, kasi Florindo i nkulu tlhelo muvuri wa evhangeli wa nkarhi hinkwawo.

Nhlangano lowu khathalelaka lava lamaleke wu swi veka kahle loko wu ku: “Vanhu lava nga swigono hakunene hi lava va heleleke hi ntshembo!” Lexi tsakisaka, Bibele yi pfune ngopfu eku va nyikeni ntshembo vanhu lava lamaleke. Dell u ri: “Ku dyondza ntiyiso wa Bibele loko ndzi ri karhi ndzi hlakarhela swi ndzi pfune ngopfu.” Hilaha ku fanaka, Russell u ri: “Ntshembo wa mina lowu sekeriweke eBibeleni wu ndzi pfunile minkarhi hinkwayo loko ndzi langutane ni ku nonon’hweriwa.” Hi wihi ntshembo lowu Bibele yi wu nyikaka lava lamaleke?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 8]

Ku Vava Loku Nga Fanelangiki

Munhu a nga ha twa onge xirho lexi tsemiweke xa ha ri kona. Yoleyo i ndlela leyi vanhu lava tsemiweke swirho va titwaka ha yona endzhaku ka ku tsemiwa, swi va swa xiviri lerova xibukwana xa lava tsemiweke swirho xi ri: “U lemuka leswaku u nga twi onge nenge wa wena wa ha ri kona loko u pfuka emubedweni kumbe loko u tlakuka exitulwini u nga wu hoxanga nenge wa wena lowu nga lo endliwa. Minkarhi hinkwayo languta ehansi ku titsundzuxa leswaku nkondzo wa wena a wa ha ri kona.” Muvabyi un’wana la tsemiweke milenge hayimbirhi u suke a yima leswaku a ya qhavula dokodela wakwe, kambe, hiloko a wela ehansi!

Xiphiqo xin’wana i ku twa ku vava ka xirho lexi tsemiweke. Loku i ku vava ka xiviri loku u twaka onge ku twakala eka xirho lexi tsemiweke. Ku vava loku ni nkarhi lowu ku nga wu hetaka swa hambana hi ku ya hi vanhu. Lexi tsakisaka, ku twa onge xirho lexi tsemiweke xa ha ri kona ni ku vava loku u twaka onge ku suka eka xona hi ntolovelo ka hunguteka hi ku famba ka nkarhi.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Swirho leswi nga lo endliwa swa manguva lawa swa pfuna leswaku vanhu lava lamaleke va tsakela vutomi swinene

[Xihlovo Xa Kona]

Photo courtesy of RGP Prosthetics

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Gome ri tolovelekile eka lava langutaneke ni ku lahlekeriwa lokukulu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Vanhu vo tala lava lamaleke va tsakela vutomi lebyinene