Langutelo Ra Bibele
Xana Tihosi Tinharhu Ti Endzele Yesu eBetlehema?
ENDZHAKU ka ku velekiwa ka Yesu, vanhu lava dumeke va le Vuxeni va fike eBetlehema ku ta n’wi fundzha tanihi hosi ya Vayuda. Ku ta fikela esikwini leri, vanhu vo tala emisaveni hinkwayo lava tlangelaka Khisimusi, va tsundzuka riendzo rero.
Ematikweni man’wana vanhu va endla swivono swa ku Velekiwa leswi kombisaka vaendzi lava humaka eVuxeni va ri tihosi tinharhu, va ya eka Yesu loyi a ha ku velekiwaka va tamele tinyiko. Ematikweni man’wana, vana va tsendzeleka ni miti va ambale tinguvu ta “Tihosi to Kwetsima.” Hambileswi se ku hundzeke malembe-xidzana lama ringanaka 20, etindhawini hinkwato, vanhu va ha tsundzuka vaendzi volavo lava nga tolovelekangiki. A va ri vamani vaendzi lava?
Xana A Va Ri Tihosi?
Rungula ra xiendlakalo lexi xa matimu ri kumeka eBibeleni, eka buku ya Matewu. Kwalaho ha hlaya: “Endzhaku ka ku velekiwa ka Yesu . . . siku rin’wana eYerusalema ku fike vangoma va swilo swa le mpfhukeni lava humaka evuxeni, va vutisa, ‘Yi kwihi hosi leya ha ku velekiwaka ya Vayuda? Hi vone nyeleti ya yona loko yi tlakuka kutani hi tele ku ta yi kombisa xichavo.’” (Matewu 2:1, 2, New American Bible) Ha yini vuhundzuluxeri lebyi bya Bibele byi vula leswaku vaendzi lava va humaka evuxeni i vangoma va swilo swa le mpfhukeni, byi nga va vuli tihosi?
Matsalwa lawa ma tirhisa vunyingi bya rito ra Xigriki leri nge maʹgos. Vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya Bibele byi hundzuluxela rito leri tanihi “tintlhari,” “vangoma va swilo swa le mpfhukeni,” kumbe “vahlaleri va tinyeleti,” kumbe byi ri hundzuluxela hi ku landza mpfumawulo wa rito, byi ku “Magi.” Rito leri ri kombetela eka lava va nyikelaka xitsundzuxo kutani va bvumba hi ku ya hi laha tinyeleti ti yimeke hakona swin’we ni pulanete. Hikwalaho, Bibele yi vula leswaku vaendzi lava humaka eBetlehema i vavhumbhi, lava va tirhisaka mikhuva ya vungoma leyi Xikwembu xi nga yi amukeliki.—Deteronoma 18:10-12.
Xana na vona a va ri tihosi? Loko swi vula leswaku a va ri tihosi, a hi ta rindzela leswaku Bibele yi va vitana tano. Matewu 2:1-12 yi tirhisa rito leri nge “hosi” minkarhi ya mune, yi kombetela eka Yesu kan’we naswona kanharhu yi kombetela eka Heroda. Kambe, a yi kombeteli eka vanhu lava vuriwaka Magi tanihi tihosi nikan’we. Emhakeni leyi, The Catholic Encyclopedia yi ri: “A nga kona Tatana wa Kereke la vulaka leswaku vanhu lava vuriwaka Magi a ku ri tihosi.” Hambi ku ri Bibele a yi swi vuli.
Xana A Va Ri Vanharhu?
Rungula ra Bibele a ri vuli leswaku vanhu lava vuriwaka Magi a va ri vangani. Nilokoswiritano, swivono swa ku Velekiwa ni tinsimu ta Khisimusi swi seketela mukhuva lowu tolovelekeke wa leswaku a va ri vanharhu. Entiyisweni, lexi endlaka va ehleketa tano hileswi a ku ri ni tinyiko ta mixaka yinharhu. Bibele yi vula leswi malunghana ni tinyiko leti: “Va tlhela va pfula xuma xa vona kutani va n’wi ha [Yesu] tinyiko ta nsuku, murhi wa risuna ni mira.”—Matewu 2:11.
Xana swa twala ku gimeta hi ku vula leswaku leswi vanhu lava vuriwaka Magi va humeseke tinyiko tinharhu, ku fanele ku ri ni vanhu vanharhu lava vuriwaka Magi? A hi kambisiseni rungula ra muendzi un’wana la dumeke la tshameke a endzela tiko ra Israyele. Hosi ya xisati ya le Xeba yi tshame yi endzela Hosi Solomoni kutani yi n’wi nyika “balsama ni nsuku wo tala swinene ni maribye ya risima.” (1 Tihosi 10:2) Hambileswi ku vulavuriwaka hi tinyiko ta mixaka yinharhu yo hambana-hambana, ku vuriwa leswaku ti humesiwe hi hosi ya xisati ya le Xeba ntsena. Nhlayo ya tinyiko leti a ti humeseke a yi vuli leswaku i vanhu vanharhu lava yeke eka Solomoni hi nkarhi wolowo. Hilaha ku fanaka, tinyiko tinharhu leti Yesu a nyikiweke tona a ti fambisani ni nhlayo ya vanhu lava ti humeseke.
The Catholic Encyclopedia yi ri: “Varunguri va Evhangheli a va vuli nchumu leswaku vanhu lava vuriwaka Magi a va ri vangani, naswona a ku na mukhuva wo karhi lowu a wu landzeriwa emhakeni leyi. Vatatana van’wana va vulavula hi vanhu vanharhu lava vuriwaka Magi; swi nga ha endleka va fikelele makumu lawa hikwalaho ka nhlayo ya tinyiko.” Yi ya emahlweni yi vula leswaku swifaniso swo hambana-hambana leswi pfapfarhutiweke swi kombisa vanhu vambirhi, vanharhu, va mune hambi ku ri va nhungu va endzela Yesu. Van’wana va tsakela ku kombisa 12 wa vona. Kahle-kahle a yi kona ndlela yo tiyisekisa leswaku vanhu lava vuriwaka Magi a va ri vangani.
Xitori Lexi Dumeke Kambe Lexi Hoxeke
Ku hambana ni dyondzo leyi dumeke, vanhu lava vuriwaka Magi va rhange va fika eYerusalema, endzhaku ka ku velekiwa ka Yesu, hayi eBetlehema. A va nga ri kona loko Yesu a velekiwa. Endzhakunyana, loko va ya eBetlehema, Bibele yi vula leswaku “loko va nghena endlwini, va von[e] n’wana lontsongo.” (Matewu 2:1, 11) Kutani, swi le rivaleni leswaku hi nkarhi lowu vanhu lava vuriwaka Magi va endzeleke Yesu ha wona, ndyangu wa ka vona se a wu tlhelele laha a wu tshama kona. A va n’wi kumanga a etlele exidyelweni.
Hi ku ya hi Matsalwa, xitori lexi dumeke xa tihosi tinharhu leti fundzheke Yesu hi nkarhi wa ku velekiwa kakwe xi hoxile. Hilaha swi boxiweke hakona laha henhla, Bibele yi dyondzisa leswaku vanhu lava vuriwaka Magi lava endzeleke Yesu a va nga ri tihosi, kambe a va ri vangoma va swilo swa le mpfhukeni lava a va hanya hi vungoma. Rungula ra Matsalwa a ri vuli leswaku a va ri vangani. Nakambe, a va endzelanga Yesu hi nkarhi lowu a velekiweke ha wona, loko a ha vekiwe exidyelweni, kambe, va n’wi endzele loko ndyangu wakwe se wu tshama endlwini.
Rungula leri dumeke ra tihosi tinharhu ni switori swin’wana leswi dumeke swa Khisimusi, hambileswi swi hoxeke loko hi landza Matsalwa, hi ntolovelo swi langutiwa tanihi mintsheketo leyi nga riki na khombo ya masiku yo wisa. Kambe, Vakreste va byi xixima ngopfu vugandzeri lebyi nga riki na mavunwa. Hi yona ndlela leyi Yesu a titweke ha yona. Loko a khongela eka Tata wakwe, u tshame a ku: “Rito ra wena i ntiyiso.” (Yohane 17:17) U vule leswaku “vagandzeri va ntiyiso va . . . ta gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso, hikuva, hakunene, Tatana u lava lavo tano leswaku va n’wi gandzela.”—Yohane 4:23.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
“Vugandzeri bya vanhu lava vuriwaka Magi”