Vantshwa Va Vutisa . . . 

Ndzi Nga Langutana Njhani Ni Ku Hlaseriwa Hi Tlhelo Ra Rimbewu?

“Vafana va rhandza ku tswiyota-tswiyota ni ku poyila.”—Carla, Ireland.

“Vanhwanyana va tshamela ku ba tinqingho. Va lava u kondza u ku xikovela i hosi, u pfumela.”—Jason, United States.

“A a tshamela ku ndzi khoma-khoma voko naswona a ringeta ku khoma xandla xa mina.”—Yukiko, Japani.

“Vanhwanyana va vulavula na mina hi mavulavulelo lama nga ni swin’wana eka wona.”—Alexander, Ireland.

“Mufana un’wana a a tshamela ku ndzi byela swin’wana swo tiva hi yena loko hi ri ebazini ra xikolo. Entiyisweni a a nga lavi ku ndzi gangisa. Kambe a a lava ku ndzi karhata ntsena.”—Rosilyn, United States.

KU TLANGA hi rirhandzu, “ku themendhela” loku kucetelaka vuxaka bya rimbewu, mafenya lama thyakeke, ku khoma munhu hi ndlela yo n’wi endla leswaku a nyanyuka hi tlhelo ra rimbewu—swilo leswi, loko swi endliwa eka munhu loyi a nga swi rhandziki, naswona swi endliwa hi ku phindha-phindha, hakanyingi swi vitaniwa ku hlaseriwa hi tlhelo ra rimbewu. Hambileswi tinhlayo ta misava hinkwayo ti nga kumekiki hi ku olova, vakambisisi va kombisa leswaku vantshwa vo tala lava ha riki exikolweni le United States va tshame va langutana na kona.

Kahle-kahle, swi vula yini ku hlasela munhu hi tlhelo ra rimbewu? Buku leyi tsariweke hi Dok. Victoria Shaw leyi nge, Coping With Sexual Harassment and Gender Bias yi hlamusela ku hlasela hi tlhelo ra rimbewu tanihi ku “nyangatsa un’wana hi tlhelo ra rimbewu, . . . Ku nga ha va hi ku n’wi khoma-khoma (tanihi ku khoma-khoma un’wana leswaku u n’wi nyanyula rimbewu), ku vulavula (ku fana ni ku themendhela munhu a nga swi lavi), kumbe hi ku n’wi swinyela tihlo.” Minkarhi yin’wana ku hlasela swi katsa ku gangisa munhu leswaku u tlanga hi yena.

Exikolweni ku hlasela loku ku tala ku endliwa hi tintangha ta wena. Hambiswiritano, minkarhi yin’wana u hlaseriwa hi vanhu lavakulu, vo tanihi vadyondzisi. Xihloko xa magazini wa Redbook xi ringanyeta leswaku nhlayo leyitsongo ya vadyondzisi lava khomeriweke swidyoho swa rimbewu, “swi tikomba va nga ri vangani lava kumiwaka va ri ni nandzu.”

Vavasati—minkarhi yin’wana ni vavanuna—a va khomiwa hi ndlela yo tano yo biha le ndzhaku emikarhini ya Bibele. (Genesa 39:7; Rhuti 2:8, 9, 15) Kutani Bibele yi vulavule hi vuphunjavunja lebyi ka ha ri mahlweni: “Emasikwini ya makumu ku ta va ni minkarhi yo nonon’hwa. Vanhu va ta va ni vutianakanyi, makwanga, va ta tikukumuxa, naswona va ta tikurisa; va ta sandza . . . a va nge vi na musa, va ta pfumala tintswalo, va ta va valumbeti, lava nga ni vukarhi, ni lava nga ni tihanyi.” (2 Timotiya 3:1-3, Today’s English Version) Kumbexana na wena u nga ha hlaseriwa hi tlhelo ra rimbewu.

Langutelo Ra Xikwembu

I ntiyiso leswaku a hi vantshwa hinkwavo va tshikilelekaka loko va hlaseriwa ngopfu hi tlhelo ra rimbewu. Van’wana swa va nyanyula—swi tlhela swi va tlhoma tinsiva. Nkambisiso wun’wana lowu nga dyisiki byi rhelela wa le United States wu kombisa leswaku exikarhi ka lava hlaseriwaka hi tlhelo ra rimbewu, va 75 wa tiphesente va pfumerile leswaku na vona va hlasele van’wana. Vanhu van’wana lavakulu va nga engetela xiphiqo lexi hi ku nga ku tekeli enhlokweni ku tikhoma ko biha hi tlhelo ra rimbewu, va ku teka ku ri ntlango wa vutsongwana. Kambe Yehovha u ku languta njhani?

Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, ri sola maendlelo man’wana ni man’wana ya ku hlasela hi tlhelo ra rimbewu. Hi byeriwa leswaku hi nga ‘ngheneleli etimfanelweni’ ta van’wana hi ku tlula mindzilakano ya rimbewu. (1 Vatesalonika 4:3-8) Entiyisweni, majaha ma lerisiwa hi ku kongoma leswaku ma teka “vaxisati lavatsongo tanihi [vamakwavo] vaxisati hi vutengi hinkwabyo.” (1 Timotiya 5:1, 2) Ku tlula kwalaho, Bibele yi sola “mafenya lama thyakeke.” (Vaefesa 5:3, 4) Hikwalaho, u ni mfanelo ya ku hlundzuka, ku khunguvanyeka, ku pfilunganyeka hambi ku ri ku titwa u tsongahatiwile loko u hlaseriwa hi tlhelo ra rimbewu!

Xana Ndzi Nga Ku Yini?

Kutani, u fanele u endla yini loko un’wana a ku hlasela hi tlhelo ra rimbewu? Minkarhi yin’wana nhlamulo leyi rhuleke kumbe leyi nga kombisiki ku tiyimisela, yi nga ha hlohlotela muhlaseri leswaku a tlhomeka tinsiva. Bibele yi hi byela leswaku loko Yosefa a komberiwe hi nsati wa muthori wakwe leswaku a etlela na yena, a nga n’wi honisanga ntsena. Ematshan’weni ya sweswo, hi vurhena u bakanye vukanganyisi byakwe byo n’wi gangisa. (Genesa 39:8, 9, 12) Ninamuntlha, ndlela yo antswa ya ku hlula loko u hlaseriwa, i ku va ni xivindzi naswona u nga tilumalumi.

Ina, munhu loyi a ku karhataka swi nga ha endleka a nga lavi ku ku hlundzukisa. Entiyisweni leswi swi vonakaka onge i ku hlasela hi tlhelo ra rimbewu ku nga ha va ku ri ndlela yo lava ku twa leti humaka enon’wini wa wena. Kutani a wu fanelanga u tirhisa maendlelo lama humeke endleleni leswaku u sivela leswi u nga swi rhandziki. Ku vula swo fana ni leswi, ‘A ndzi ya rhandzi mavulavulelo yo tano’ kumbe, u ku ‘Ndza ku kombela, u nga ndzi khomi,’ sweswo swi ta endla a swi vona leswaku a wu swi lavi. Hambiswiritano, lexi u xi vuleke u xi vurile, u nga ri languteli ebodlheleni rungula ra wena. E-e ya wena a yi ve e-e! Jaha leri vitaniwaka Andrea ri swi veka hi ndlela leyi: “Loko va nga ma twisisi marito ya wena ya musa, bana nhloko ya mhaka. Minkarhi yo tala u fanele u kongoma.” Swi nga va swi ringene ku vula hi xivindzi u ku, ‘Tshiketa sweswo u swi endlaka!’

Loko xiyimo xi ya xi tika, u nga ringeti ku rhwala mpingu u ri swaku. Ringeta ku swi byela vatswari va wena kumbe van’wana lavakulu lava vupfeke. Swi nga ha endleka va ri ni swiringanyeto swin’wana leswi nga tlhuvutsaka mhaka leyi. Tanihi goza ro hetelela, va nga ha vona swi fanerile ku tivisa vadyondzisi hi mhaka leyi. Hambileswi ku endla leswi swi nga ha ku khomisaka tingana, swi nga ku sirhelela leswaku u nga hlaseriwi ku ya mahlweni.

Ku Sivela Ku Hlaseriwa

Entiyisweni i swa nkoka ku papalata ku hlaseriwa swi nga si tinyika matimba. I yini xi nga ku pfunaka emhakeni leyi? Andrea wa tsundzuxa: “U nga ringeti ku endla onge swa ku tsakisa. Van’wana swi ta fika tindleveni ta vona, kutani ntshikilelo wu ta ya mahlweni.” Ndlela leyi u ambalaka ha yona yi hoxa xandla swinene. Nhwanyana la vitaniwaka Mara u ri: “A ndzi ambali xikhale, kambe ndzi papalata ku ambala mpahla leyi yisaka nyingiso eka miri wa mina.” Ku bakanya marito ya vugangu kasi hala tlhelo u ambala mpahla leyi ku kokelaka mahlo, swi nga fana ni leswaku u pfilunganyekile. Bibele yi bumabumela ku ambala “hi xichavo ni mianakanyo yo hluteka.”—1 Timotiya 2:9.

Ku hlawula ka wena vanghana na kona ku hoxa xandla eka ndlela leyi u langutiwaka ha yona. (Swivuriso 13:20) Rosilyn wa hlamusela: “Loko vanhwanyana van’wana eka ntlawa wa vanhwanyana lava ndzi nga na vona va rhandza ku vulavurisiwa hi vafana, vafana va nga ha swi teka leswaku vanhwanyana volavo hinkwawo va titwa hi ndlela leyi fanaka.” Carla u phindha yinhla leyi fanaka: “Loko u tolovelana ni vanhu lava tsakelaka ku hlaseriwa kumbe ku vulavurisiwa hi vafana, na wena u ta hlaseriwa.”

Bibele yi hi byela hi nhwanyana loyi a vitaniwaka Dina loyi a a ri ni vunghana ni vanhwanyana va le Kanana—laha vavasati va kona a va dume hi ku tikhoma ko biha. Leswi swi n’wi pete ekhombyeni ra ku hlaseriwa hi tlhelo ra rimbewu. (Genesa 34:1, 2) Swi twisiseka kahle loko Bibele yi ku: “Tshamani mi ri karhi mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha.” (Vaefesa 5:15) Ina, ku ‘tshama’ u xalamukele ndlela leyi u ambalaka ha yona, u vulavulaka ha yona ni lava u endlaka vunghana na vona swi hoxa xandla swinene eku siveleni ka ku hlaseriwa.

Hambiswiritano, eka vantshwa lava nga Vakreste, ndlela ya nkoka ya ku hlula ku hlaseriwa i ku tivisa van’wana hi vukhongeri bya wena. Jaha leri vitaniwaka Timon, leri nga Mbhoni ya Yehovha, ri ri: “Vana a va swi tiva leswaku ndzi Mbhoni, kutani va tshike ku ndzi hlasela.” Andrea u ri: “Swi pfuna ngopfu ku va byela leswaku u Mbhoni. Va ta swi xiya leswaku u hambane na vona hi tindlela to tala ni leswaku u ni mimpimanyeto leyi tiyeke ya mahanyelo.”—Matewu 5:15, 16.

Loko U Hlaseriwa

Hambiloko u ringeta hi matimba, u nge va balekeli hilaha ku heleleke vanhu vo sihalala ni lava nga ni nhlamba. Kambe loko u hlaseriwa, ku hava xivangelo xa ku titwa u ri ni nandzu—ntsena loko u tikhome tanihi Mukreste swi lulamile. (1 Petro 3:16, 17) Loko xiyimo xa kona xi ku tshikilela emintlhavekweni, kuma nseketelo hi ku vulavula ni vatswari va wena kumbe vanhu lava kuleke evandlheni ra Vukreste. Rosilyn wa pfumela leswaku swa tika ku kuma ntsako loko u hlaseriwa. U ri: “Ku va ni loyi u nga bulaka na yena, swi pfuna ngopfu.” Nakambe, tsundzuka leswaku, “Yehovha u le kusuhi ni hinkwavo lava n’wi vitanaka.”—Pisalema 145:18, 19.

Ku lwisana ni ku khomiwa hi ndlela yo biha a swi olovi, kambe matshalatshala ya kona ya vuyerisa. Hi xikombiso, anakanya hi mhaka ya Bibele ya nhwanyana wa le Xuneme. Hambileswi entiyisweni a nga hlaseriwangiki ku fana ni leswi namuntlha rito leri ri vulaka swona, u byeriwe swilo leswi a nga swi rhandziki swa vugangu hi Solomoni, xigwili tlhelo hosi ya matimba, ya tiko ra Yuda. Hikwalaho ka leswi a a rhandzana ni wanuna un’wana, u ku bakanyele etlhelo ku gangisiwa koloko. Xisweswo a a ta vula hi ku tinyungubyisa a ku, “Ndzi rirhangu.”—Risimu ra Solomoni 8:4, 10.

Na wena, kombisa matimba lama fanaka ni ku tiyisela. Vana “rirhangu” loko swi ta eka vugangu lebyi nga lavekiki. Ku tiyimisela ka wena ka Vukreste a ku ve erivaleni eka mani na mani loyi u nga na yena. Hi ku endla tano, u nga “pfumala xisandzu ni ku kala nandzu” kutani u va ni xivindzi xa ku vula leswaku u tsakise Xikwembu.—Vafilipiya 2:15.a

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Ku byela mani na mani hi tidyondzo ta wena ta Vukreste swi nga va nsirhelelo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Hi ku papalata ku tihlanganisa ni ntlawa wo biha, u nga ha tisirhelela eku hlaseriweni