Nhlaselo Hi Tlhelo Ra Rimbewu —Ndlela Leyi U Nga Tisirheletaka Ha Yona

MUHLERI wa magazini, Gretchen Morgenson, u ri: “Ku hava wansati loyi a faneleke a cheriwa hi marito ya timhaka ta rimbewu siku na siku, kambe a swi twali leswaku wansati a rindzela leswaku mbango wa le ntirhweni wu va wa xikhale ku ri hava mahanyelo layo biha.” Lexi bumabumelekaka, hi leswaku matshalatshala ya vathori ni tihuvo yo endla ndhawu ya le ntirhweni yi va leyi sirhelelekeke ya humese mihandzu leyinene. Hi xikombiso, khombo ro mangaleriwa enawini ri susumetele vathori ni vatirhi emisaveni hinkwayo ku antswisa mbango wa le ntirhweni. Tikhampani to tala ti sungule maendlelo ya tona vini yo langutana ni nhlaselo entirhweni. Ku va ni minhlangano ni tinhlengeletano to letela vathori hi mahanyelo lamanene ya le ntirhweni.

Kavula, swa twala ku tiva ni ku landzela milawu ya khampani ni milawu ya le ndhawini ya ka n’wina. (Varhoma 13:1; Tito 2:9) Vakreste va tlhele va kuma leswaku swa pfuna ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele. Ku landzela swiletelo leswi swi huhuteriweke eka ndlela leyi u tikhomaka ha yona ni vatirhi-kuloni swi nga ku pfuna swinene leswaku u nga vi muhlaseriwa hi tlhelo ra rimbewu—kumbe u nga vi muhlaseri.

Mahanyelo Lamanene Ya Vavanuna

Xiya ndlela leyi vavanuna va faneleke va khoma vavasati ha yona. Vativi vo tala va tsundzuxa emhakeni yo khumba vanhu va rimbewu leri hambaneke. Va tsundzuxa ni leswaku ku bambatela ntsena ka xinghana enhlaneni ku nga hlamuseriwa hi ndlela yin’wana. Gqwetha ra vatirhi Frank Harty u ri: “Tihuvo ta vuavanyisi a ti lavi ku twa nchumu hi ku khumba.” Xana xiringanyeto xakwe hi xihi? “Loko swi tlula ku qhavulana ntsena, u nga swi endli.” I ntiyiso, Bibele a yi veki nawu lowu nga hundzukiki emhakeni leyi.a Kambe hikwalaho ka xiyimo xa namuntlha xa timhaka ta nawu ni ta mahanyelo, i swinene ku xiyaxiya—ngopfu-ngopfu eka lava va nga ni mboyamelo wo khumba van’wana loko va ri karhi va vulavula kambe va nga titwi.

I ntiyiso, a hi kanyingi swi olova ku landzela xitsundzuxo xo tano. Hi xikombiso, Glen, hi ndhavuko i Mupaniya. U ri: “Laha ndzi humaka kona, vanhu va tolovele ku angarhana ku tlula eUnited States. Endyangwini wa ka hina hakanyingi hi xeweta vanghana hi ku va tswontswa, kambe laha hi lumiwe ndleve leswaku hi nga hatliseli ku swi endla sweswo.” Hambiswiritano, misinya ya milawu ya Bibele ya pfuna swinene emhakeni leyi. Muapostola Pawulo u byele jaha Timotiya a ku: “Vavanuna lavantshwa u fanele ku va khoma tanihi vamakwenu va xinuna. Vavasati lavakulu u va languta tanihi vamanana, ni vavasati lavantshwa tanihi vamakwenu va xisati, hi ndlela ya ku tenga matlhelo hinkwawo.” (1 Timotiya 5:1, 2) Xana swoleswo a swi nga ta sivela ku khumba loku nga lawuriwiki, ko yenga, kumbe loku nga lavekiki?

Nsinya wolowo wa nawu wu nga tirhisiwa ni le ka mavulavulelo. Bibele yi swi veka hi ndlela leyi faneleke yi ku: “Mi vahlawuriwa va Xikwembu, kutani vuoswi, ni swa thyaka hinkwaswo, ni makwanga, a swi laveki exikarhi ka n’wina, ni ku kumbuka swi nga kumbukiwi. Mi nga tirhisi marito ya ku rhuketela, ni ya vuphukuphuku, ni ya mafenya, hikuva a ma laveki.” (Vaefesa 5:3, 4) Gqwetha ra nhlaselo hi tlhelo ra rimbewu, Kathy Chinoy, u ringanyeta leswaku loko u nga si vulavula tivutise xivutiso lexi: “Xana u nga tsakela leswaku mana wa wena, makwenu wa xisati kumbe n’wana wa wena wa nhwanyana a endleriwa swilo swo tano?” Mavulavulelo ya nhlambha, lama nga ni tinhlamuselo timbe ma susa xindzhuti xa loyi a ma vulaka ni loyi a ma twaka.

Ku Sivela Nhlaselo

Xana munhu a nga ringetisa ku yini ku papalata ku va muhlaseriwa? Xitsundzuxo lexi Yesu a xi nyikeke vadyondzisiwa vakwe loko a va rhuma exiavelweni xa vona xo sungula xo chumayela, kumbexana xi nga tirha eka mongo lowu: “Vonani, ndzi mi rhuma mi fana ni tinyimpfu exikarhi ka timhisi; hikwalaho ke tlharihani kukota tinyoka, mi va lavo rhula kukota matuva.” (Matewu 10:16) Niloko swi ri tano, sweswo a swi vuli leswaku Mukreste a nge endli nchumu. Bibele ya hi tiyisekisa: “Loko v̌utlhari byi ta nghena e mbilwini ya wena, . . . ku anakanya ku ta ku langutela, ku twisisa ku ta ku hlayisa.” (Swivuriso 2:10, 11) Hikwalaho, a hi languteni misinya yin’wana ya milawu ya Bibele leyi nga ku pfunaka ku tisirheleta.

1. Xiya ndlela leyi u tikhomaka ha yona ni vatirhi-kuloni. Leswi a swi vuli leswaku u fanele u kukuvala kumbe ku nga vi na xinghana, hikuva Bibele yi hi khutaza ku “hanya hi ku rhula ni vanhu hinkwavo.” (Vaheveru 12:14; Varhoma 12:18) Kambe tanihi leswi Bibele yi tsundzuxaka Vakreste leswaku va: “[tirhisana] ni va le handle hi ku tlhariha,” i swinene ku tikhoma hi ndlela ya ku tiyimisela, ngopfu-ngopfu loko u tirhisana ni va rimbewu leri hambaneke. (Vakolosa 4:5) Buku leyi nge Talking Back to Sexual Pressure, ya Elizabeth Powell, yi khutaza vatirhi “ku tiva ku hambana exikarhi ka langutelo ra xinghana leri faneleke eka maendlelo ya vona ni muxaka wa vunghana lebyi nga vulaka ku pfumela timhaka ta rimbewu.”

2. Ambala hi ndlela leyi xiximekaka. Leswi u swi ambalaka swi byela van’wana timhaka. Eminkarhini ya khale ya le Bibeleni, ku ambala swiambalo swa muxaka wo karhi a swi endla munhu a tiveka tanihi loyi a nga tikhomangiki kahle kumbe tanihi nghwavava. (Swivuriso 7:10) Hakanyingi swi tano ni namuntlha; swiambalo swo manya, leswi hundzeletiweke, kumbe leswi vonikelaka swi nga ku vitanela nyingiso wun’wana lowu hoxeke. I ntiyiso, van’wana va nga ha anakanya leswaku va ni mfanelo yo ambala xin’wana ni xin’wana lexi va xi lavaka. Kambe hilaha mutsari Elizabeth Powell a swi vekaka ha kona, “loko a wu tirha ni vanhu lava va anakanyaka leswaku ku yiva mali a swi bihanga, a ndzi ta ku tsundzuxa xilo xin’we, leswaku u nga veki xipaci xa wena exikhwameni xa le nyongeni. . . . U fanele ku xiya ku hohloka ka . . . malangutelo ya vanhu naswona u ringeta ku tisirheleta leswaku va nga ku hlaseri.” Xisweswo xitsundzuxo xa Bibele xa ha tirha ni namuntlha. Xi khutaza vavasati ku “ambal[a] leswi fanekelaka, va hlova va pima.” (1 Timotiya 2:9) Ambala hi ndlela leyi xiximekaka, kutani kumbexana a wu nga vi muhlaseriwa ngopfu wa mavulavulelo kumbe swiendlo leswi nga nhlambha.

3. Xiyisisa vanghana va wena! Bibele yi hi byela hi ta nhwana un’wana la vitaniwaka Dina loyi a pfinyiweke. Swi le rivaleni leswaku u koke nyingiso wa muhlaseri wakwe hikuva nkarhi na nkarhi “a huma ku ya v̌ona v̌anhwanyana v̌a tiko” ra Kanana—vavasati lava a va tiviwa hi vunghwavava! (Genesa 34:1, 2) Hi ku fanana, ni namuntlha, swa fana, loko nkarhi na nkarhi u bula ni—kumbe ku yingisela—vatirhi-kuloni lava va tiviwaka hi ku bula hi timhaka leti pfuxaka nyanyuko lowu nga fanelangiki, van’wana va nga ha heta hi leswaku u nga swi tsakela loko va ku tela ni timhaka tin’wana ta rimbewu.

Leswi a swi vuli leswaku u fanele u honisa vatirhi-kuloni. Kambe loko bulo ri sungula ku huma endleleni, ha yini u nga va siyi? Lexi tsakisaka, Timbhoni ta Yehovha to tala ti xiye leswaku ku va ni vito lerinene ra mimpimanyeto ya mahanyelo leyi tlakukeke swi ti pfuna ku tisirheleta eku hlaseriweni.—1 Petro 2:12.

4. Papalata swiyimo leswi nga ta ku veka ekhombyeni. Bibele yi hi byela hi ndlela leyi jaha rin’wana leri vitaniwaka Aminoni ri kunguhateke ha kona ku va swin’we ni nhwana la vitaniwaka Tamari leswaku ri ta n’wi pfinya. (2 Samuwele 13:1-14) Namuntlha vahlaseri va nga ha endla leswi fanaka, kumbexana va rhamba loyi va lavaka ku n’wi hlasela leswaku a ta nwa na vona kumbe a sala na vona entirhweni loko ku chayisiwile handle ka xivangelo lexi twalaka. Tivonele eka swirhambo swo tano! Bibele yi ri: “Munhu wa v̌utlhari o v̌ona khombo, kutani a tumbela.”—Swivuriso 22:3.

Loko U Hlaseriwa

Kavula, vavanuna van’wana va ta ta hi tindlela leti nga basangiki hambiloko wansati a tikhoma hi ndlela leyi faneleke. Xana u fanele u endla yini eka maendlelo yo tano loko u hlaseriwa? Van’wana va bumabumele leswaku u nga swi yisi enhlokweni! Wansati un’wana u ri, ‘Rimbewu ra le hofisi i xinyunyeteri xa vutomi!’ Hambiswiritano, nyingiso wo tano lowu nga fanelangiki, Vakreste va ntiyiso a va wu languti tanihi lowu tsakisaka kumbe ku tlhomiwa tinsiva, ematshan’wini ya sweswo va wu nyenya. Va ‘venga leswo biha’ naswona va swi xiya leswaku xikongomelo xa maendlelo wolawo hakanyingi i ku yengela munhu eku tikhomeni loko biha ka rimbewu. (Varhoma 12:9; ringanisa 2 Timotiya 3:6.) Kasi nchumu wukulu, mahanyelo yo tano yo biha ya lwisana ni xindzhuti xa vona xa Vukreste. (Ringanisa 1 Vatesalonika 4:7, 8.) Xana u nga langutana ni swiyimo swo tano hi ndlela yihi?

1. Yima u tiyile! Bibele yi hi byela hi ndlela leyi wanuna loyi a a chava Xikwembu la vitaniwaka Yosefa a anguleke ha yona loko a gangisiwa hi ndlela yo biha, yi ri: “E nḍaku ka timhaka teto, e nsati wa ṅwini wa yena a languta Yosefa hi mahlo, a ku: Etlela na mina.” Xana Yosefa u lo honisa swirhambo leswi, a tibyela leswaku xiphiqo xi ta tihundzela hi xoxe? Nikatsongo! Bibele yi vula leswaku u ale swirhambo swakwe hi ku vula leswi: “Nḍi nga endlisa ku yini ŝo biha le’ŝikulu ŝonghasi, nḍi dyohela Šikwembu šana?”—Genesa 39:7-9.

Swiendlo swa Yosefa i xikombiso lexinene eka vavanuna ni vavasati. Ku honisa—kumbe ku tlula kwalaho, ku chavisiwa hi—mavulavulelo lama nga ni swin’wana kumbe maendlelo ya vukarhi a hikanyingi swi herisaka xiphiqo; ku ri na sweswo, ku chava kumbe ku khomiwa hi tingana swi to xi nyanyisa kunene! Martha Langelan mutsundzuxi wa mayelana ni ku sivela ku pfinyiwa u tsundzuxa leswaku hakanyingi vapfinyi va tirhisa nhlaselo hi tlhelo ra rimbewu tanihi “ndlela yo kambela leswaku xana wansati u ta tlherisela loko a hlaseriwa kumbe e-e; loko a nga endli nchumu a tlhela a khomiwa hi tingana loko vahlaseri va ha ringetela, va tibyela leswaku ni loko a hlaseriwa a nge endli nchumu naswona u ta chuha.” Hikwalaho ke, i swa nkoka leswaku u yima u tiyile eka xikombiso xo sungula xa ku hlaseriwa. Hi ku ya hi mutsari un’wana, “ku ala xikan’we-kan’we, naswona hi ndlela leyi twalaka hakanyingi swi ringene ku tshikisa muhlaseri eka maendlelo yakwe yo biha.”

2. E-e wa wena a a ve e-e! Yesu u vule sweswo eDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni. (Matewu 5:37) Marito yakwe ya fanela eka swiyimo leswi, tanihi leswi hakanyingi vahlaseri va phikelelaka. Xana u fanele u yima u tiye hi mpimo wihi? Sweswo swi ya hi swiyimo ni n’wangulo wa muhlaseri. Tirhisa mpimo wihi na wihi wa ku yima u tiyile lowu bohaka leswaku u n’wi endla a ku twisisa. Eka swiendlakalo swin’wana, xiga xo koma, lexi kongomeke hi rito ro rhula xi ta va xi enerile. N’wi langute emahlweni. Vativi va ringanyeta leswi landzelaka: (a) Boxa ndlela leyi u titwaka ha yona. (“A ndzi swi lavi nikatsongo loko u . . .”) (b) Boxa maendlelo lama u nga ma laviki hi ku kongoma. (“. . . loko u tirhisa ririmi leri nga vupfangiki, ra nhlambha . . .”) (c) Swi veke erivaleni leswi u lavaka leswaku munhu yoloye a endla swona. (“Ndzi lava leswaku u swi tshika ku vulavula na mina hi ndlela yoleyo!”)

Langelan wa tsundzuxa: “Hambiswiritano, ku nga khathariseki leswaku xiyimo xi njhani, u nga tshuki u tlherisela hi vukarhi. Ku tlherisela hi vukarhi (ku rhukana, minxungeto, ku holova, ku hima, ku tshwutela muhlaseri) swi kavanyeta vuyelo lebyinene. Ku holova swi ni khombo, naswona ku hava xivangelo xo lwa handle ka loko u hlaseriwa hi xiviri lerova ku laveka ku tisirheleta.” Xitsundzuxo xo tano lexi tirhaka xi fambisana ni marito ya Bibele eka Varhoma 12:17 lama nge: “Mi nga rihiseli swo biha hi leswo biha, ni ka munhu ni un’we.”

Ku vuriwa yini hiloko nhlaselo wu ya emahlweni ku nga khathariseki matshalatshala ya wena yo wu sivela? Tikhampani tin’wana ti simeke maendlelo yo hlangavetana ni nhlaselo hi tlhelo ra rimbewu. Hakanyingi nxungeto hi woxe wo tirhisa maendlelo ya khampani yo mangala wu ta endla muhlaseri wa wena a ku tshika. Kasi swi nga ha endleka a nga ku tshiki. Khombo ra kona, ku kuma mukongomisi la nga ni ntwela-vusiwana a swi olovi minkarhi hinkwayo hambi eka vavasati kumbe ka vavanuna. Glen, loyi a vulaka leswaku a hlaseriwa hi muthoriwa wa xisati, u ringete ku mangala. Wa tsundzuka: “Loko ndzi byele mulawuri wa mina ha swona, a ndzi pfuniwanga nikatsongo. Kahle-kahle, a a anakanya leswaku a swi hlekisa. A swi lava ndzi tivonela eka wansati loyi, ivi ndzi endla matshalatshala yo hambana na yena.”

Van’wana va ringete maendlelo ya le nawini. Kambe timali letikulu ta nxupulo wa le nawini leti u hlayaka ha tona eka vuhaxi a hikanyingi ti humesiwa. Ku tlula kwalaho, buku leyi nge Talking Back to Sexual Pressure ya tsundzuxa: “Maendlelo ya le nawini yo lwisana ni nhlaselo ya lava ntamu wa mintlhaveko ni nkarhi wo tala swinene; ya vanga ntshikilelo enyameni kun’we ni le mianakanyweni.” Kutani swa twala loko Bibele yi tsundzuxa yi ku: “U nga hatlisi ku ya e ku tengeni.” (Swivuriso 25:8) Endzhaku ko xiyisisa vuyelo lebyi nga vaka kona bya mintlhaveko ni vumoya hikwalaho ka maendlelo ya le nawini, van’wana va vone swi antswa ku lava ntirho wun’wana.

Ku Hela Ka Nhlaselo

Nhlaselo hi tlhelo ra rimbewu a hi nchumu lowuntshwa. I ntangha ya mbilu ya munhu leyi nga hetisekangiki, leyi nga ni makungu, ni makwanga. Milandzu ya mimpfumelelo yo teka magoza ni ya le tihubyeni a yi nga wu heti nhlaselo hi tlhelo ra rimbewu eka vanhu. Ku herisa nhlaselo hi tlhelo ra rimbewu swi lava ku cinciwa ka timbilu ta vanhu hi ku helela.

Namuntlha, Rito ra Xikwembu ni moya wa xona swi cinca vanhu hi ndlela yoleyo emisaveni hinkwayo. Swi vonaka onge i mahlolwa ni tinghala leti dyondzaka ku hanya tanihi tinyimpfu ni marhole, hilaha swi vhumbhiweke ha kona hi muprofeta Esaya. (Esaya 11:6-9) Hi ku dyondza Bibele ni vanhu, Timbhoni ta Yehovha lembe na lembe ti pfuna magidi ya khale ka ‘timhisi’ leswaku ti hundzula vumunhu hi laha ku heleleke ku suka etimbilwini. Vanhu lava va yingisa xileriso xa Matsalwa xo “[tshika] mahanyelo ya n’wina ya khale, mi hluvula munhu wa khale” ivi va wu siva hi “munhu lontshwa la vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu, la tikombaka hi ku lulama ka yena ni ku hlawuleka loku nga ni ntiyiso.”—Vaefesa 4:22-24.

Siku rin’wana misava yi ta tatiwa hi vavanuna ni vavasati lava namarhelaka mimpimanyeto ya Bibele. Vanhu lava chavaka Xikwembu va ri langutele hi mahlo-ngati siku rolero, siku ku nga ta hela tindlela hinkwato ta ku khomiwa hi ndlela leyo biha. Loko va ha yimele nkarhi wolowo, va ringeta hilaha va nga kotaka ha kona ku langutana ni swilo leswi nga kona namuntlha leswi nyenyetsaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

“Xana u nga tsakela leswaku mana wa wena, makwenu wa xisati kumbe n’wana wa wena wa nhwanyana a endleriwa swilo swo tano?”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

Ku tikhoma hi ndlela yo tiyimisela ni ku ambala hi ndlela leyi xiximekaka swi nga ku pfuna swinene ku tisirheleta eku hlaseriweni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 1]

Vakreste va ntiyiso namuntlha va dyondza ku hanyisana ni van’wana hi xichavo