Matshalatshala Ya Ku Hlongola Vatican Eka UN

VUYIMERI bya Mahungu ya le Rhoma lebyi vuriwaka Inter Press Service (IPS) byi vike leswaku “tinhlengeletano leti nga riki ta mfumo (NGO [non-govermental organisations]) to tlula 70 ta matiko hinkwawo, leti nga ni vun’we, ti sungule tsima ra ku hlongola Vatican eka Nhlangano wa Matiko.” Swa sweswi, Vatican a yi hoxi xandla nikatsongo eka nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko (UN) naswona a hi xirho. Vatican yi tshame yi ri exiyin’weni lexi ku sukela hi 1964.

Ha yini ntlawa lowu wa NGO, lowu eku heleni ka April n’wexemu a wu engeteleke hi tinhlengeletano ta 100 emisaveni hinkwayo, wu bakanye xiyimo xa Vatican eka Nhlangano wa Matiko? Hikuva NGO yi vula leswaku Vatican, i vulawuri bya vukhongeri, ku nga ri bya mfumo wa politiki. Frances Kissling, muungameri wa Makhatoliki lama Ntshunxekeke, u byele IPS leswaku ntlawa lowu a wu kanetani ni langutelo ra Vatican ra ku phofula mavonelo ya yona, kambe “lexi kanakanisaka i lunghelo leri yi nga na rona ra ku va ni xikhundla eka tihulumendhe kambe yi nga ri xirho xa tona.”

Anika Rahman, mukongomisi wa Minongonoko eNtsindza wa laha ku Endliwaka kona Milawu ya Mbeleko, u ni vonelo leri fanaka. IPS yi n’wi tshahe a vula leswaku “loko Nhlangano wa Matiko wu khoma Vayimeri va Mupapa ku fana ni mfumo lowu nga ni malunghelo ya ku va ni vuyimeri hikwalaho ka vulawuri bya vona evukhongerini, huvo ya misava hinkwayo yi ta endla leswaku vukhongeri byin’wana byi lava lunghelo leri fanaka.” U engeterile: “Ku tiyisekisa leswaku Nhlangano wa Matiko a wu tlakusi vukhongeri byo karhi, vukhongeri lebyi tiyimeleke byoxe ku fana ni Kereke ya Rhoma Khatoliki, a byi fanelanga byi pfumeleriwa ku hlanganyela eka tinhlengeletano leti byi ri nhlengeletano leyi nga riki ya mfumo.”

Kambe ku vuriwa yini hi mhaka ya leswaku Vatican i mfumo naswona yi ni mfanelo ya ku va ni xikhundla lexi yi nga na xona? Manana Kissling u angurise xileswi eka mbulavurisano lowu veke kona: “Sweswo swi vula ku yi nyika swikhundla swimbirhi. Hi vona onge entiyisweni, yi ni nhlamuselo ya lembe-xidzana ra vu-15, ya ku lawula ni ku va ni Vayimeri va Mupapa, kahle-kahle, i vulawuri bya vukhongeri.” U tlhele a engetela leswaku xiga lexi nge “Vatican” ni lexi nge “Vayimeri va Mupapa” hinkwaswo “swa fana ni lexi nge Kereke ya Khatoliki ya Rhoma.”

Swo tala leswi endlaka leswaku NGO yi hlundzuka hikwalaho ka xiyimo lexi Vatican yi nga na xona sweswi eka Nhlangano wa Matiko swi vangiwa hi langutelo leri Vatican yi nga na rona hi timhaka ta nhlayo ya vaaki. Hi xikombiso, Vatican yi tirhise tinhlengeletano ta Nhlangano wa Matiko ku fana ni Nhlengeletano ya Misava Hinkwayo ya Vaaki ni Nhluvuko ya 1994, le Cairo, ni Nhlengeletano ya Vavasati ya 1995, le Beijing, ku kandziyisa mavonelo ya yona lama lwisanaka swinene ni nkunguhato wa mindyangu. IPS yi ri: “Tanihi leswi Nhlangano wa Matiko wu endlaka swiboho swa wona swo tala hi ku ya hi mavonelo ya vunyingi, loko van’wana va ala mavonelo ya kona ku fana ni Vatican, va va va kavanyete mimbulavurisano etimhakeni leti fambisanaka ni vaaki, swisivela-mbeleko, timfanelo ta vavasati ni nkhathalelo wa mbeleko hi tlhelo ra rihanyo.”

Hi ku ya hi Manana Kissling, “ntirho lowu faneleke wa Vatican hi lowu wu endliwaka hi NGO—ku fana ni ti-NGO hinkwato leti yimelaka Mamoslem, Mahindu, Mabudha, Mabahai ni tinhlengeletano tin’wana ta vukhongeri.” Ntlawa lowu wu lava leswaku Kofi Annan, Matsalana Jenerala wa Nhlangano wa Matiko swin’we ni Nhlengeletano ya Mani na Mani ya Nhlangano wa Matiko, ti kambisisa ximfumo, ndhawu leyi Vatican yi nga na yona entlaweni lowu lowukulu ngopfu wa timhaka ta tipolitiki ta misava.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 31]

Vatican yi vulavula na Nhlangano wa Matiko ximfumo

[Swihlovo Swa Kona]

UN/DPI Photo by Sophie Paris

UN photo 143-936/J. Isaac