Langutelo Ra Bibele
Xana Tinyeleti Ti Fanele Ti Lawula Vutomi Bya Wena?
“KU NI VANTSHWA NI VANHU LAVAKULU LAVA LAVISISAKA VUMUNDZUKU BYA VONA HI KU TIRHISA TINYELETI.”—POPE JOHN PAUL WA VUMBIRHI.
KU YA hi nkambisiso wun’wana, Muamerika un’we eka va mune u tirhisa vungoma bya swa le mpfhukeni loko a boha makungu. Ku lava xitsundzuxo hi ku tirhisa vungoma bya swa le mpfhukeni a swo endliwa etikweni leri ntsena. Emisaveni hinkwayo, vanhu va tirhisa tinyeleti leswaku va kuma xitsundzuxo malunghana ni timhaka ta timali, loko va kunguhata maendzo, loko va cinca ntirho wo tihanyisa, loko va hlela masiku yo cata ha wona ni loko va kunguhata ku ya enyimpini. Ku vuriwa leswaku nkongomiso wun’wana wa tinyeleti wu kota ku hlawula lava nga fanelanaka ku tekana wu tlhela wu paluxa leswaku hi vahi vatekani lava nga ta dyisana mbitsi. Ku suka eVuxeni ku ya eVupela-dyambu, vungoma bya swa le mpfhukeni byi koke nyingiso wa timiliyoni ta vanhu. Kambe, xana vungoma bya tinyeleti byi tumbuluke kwihi?
Matimu Ya Laha Byi Tumbulukaka Kona
Mixaka yo hambana-hambana ya vungoma bya tinyeleti yi sungule khale swinene. Hambi ku ri Bibele yi boxa ‘nhlengeletano wa tinyeleti to karhi.’ (2 Tihosi 23:5) Entiyisweni, tinyeleti a ti tirhisiwa eminkarhini ya khale hi Mahindu ku katsa ni Machayina, Vaegipta, Magriki ni vanhu van’wana. Hambiswiritano, tibuku to sungula leti kombetelaka eku tirhisiweni ka tinyeleti ti kumiwe eBabilona wa khale.
Vababilona va ndlandlamuxe dyondzo ya tinyeleti leswaku va kota ku kuma marungula mayelana ni vumundzuku. Loko ku ri karhi ku voniwa mafambelo ya tinyeleti, ku endliwe tichati ni nxaxameto wa rungula. Timhaka ta vanhu ni swiendlakalo swa misava swi vhumbhiwe hi ku landza sweswo. Minkarhi yo tala, makungu ya politiki ni matlhari a ya nga endliwi ku nga si vitaniwa vativi va tinyeleti leswaku va nyika xitsundzuxo. Hikwalaho, ntlawa wa vafundhisi lowu a wu tivula leswaku wu ni vutlhari byo hlawuleka ni matimba lama nga tolovelekangiki, wu tlhele wu va ni nkucetelo lowukulu. Entiyisweni, titempele hinkwato letikulu ta Babilona a ti akiwe hi ku xiya mafambelo ya tinyeleti.
Manguva lawa tinyeleti ti tinyika matimba evuton’wini bya vanhu vo tala. Hambi ku ri lava vulaka leswaku a va pfumeli eka vungoma bya tinyeleti va pfa va tirhisa tinyeleti, kambe va swi endlela ku titsakisa ni ku korwisa mahlo ntsena. I ntiyiso leswaku vativi va tinyeleti va vhumbhe swilo swo karhi swi tlhela swi va ntiyiso. Kambe, xana leswi swi vula leswaku swa vuyerisa ku vhumbha hi ku tirhisa tinyeleti? Xana malandza ya Xikwembu ya khale a ma ri ni langutelo rihi hi vungoma bya swa le mpfhukeni?
Makhombo Lama Tumbeleke
Ku hambana ni Vababilona, Vayuda vo tshembeka a va nga pfumeli eka vungoma bya swa le mpfhukeni—naswona a va ri ni xivangelo lexi twalaka. Xikwembu xi va tsundzuxe hi ku kongoma xi ku: “Ku nga tshuki ku kumiwa eka wena . . . un’wana ni un’wana la hlahluvaka, la endlaka masalamusi kumbe un’wana ni un’wana la endlaka mihlolo kumbe noyi, kumbe la loyaka van’wana kumbe un’wana ni un’wana la vutisaka mungoma kumbe muvhumbhi lonkulu wa swiendlakalo kumbe un’wana ni un’wana la vutisisaka lava feke. Hikuva vanhu hinkwavo lava endlaka swilo leswi i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha.”a—Deteronoma 18:10-12.
Malandza ya Xikwembu a ma lavi ku twa nchumu mayelana ni vungoma bya swa le mpfhukeni. Hi xikombiso, Hosi Yosiya wo tshembeka “[u va tshikise] ntirho . . . lava a va mbulukisela Bali xitlhavelo, edyambyini ni le n’wetini ni le nhlengeletweni wa tinyeleti.” Xiendlo xa Yosiya xi vuriwe lexi “lulameke ematihlweni ya Yehovha,” naswona Xikwembu xi n’wi katekisile hikwalaho ka xona. (2 Tihosi 22:2; 23:5) Kambe van’wana va nga ha vutisa, ‘Xana swin’wana swa leswi vhumbhiwaka hi vangoma va swa le mpfhukeni a swi vi ntiyiso?’
Lexi tsakisaka, eka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, hi dyondza hi wanhwana loyi “a a hamba a tisela vini vakwe mpindzulo lowukulu hi ku tirhisa vutshila bya ku bvumba.” Swi le rivaleni leswaku swin’wana swa leswi wanhwana loyi a swi vhumbheke swi ve ntiyiso, tanihi leswi vini va yena va bindzuleke hikwalaho ka matimba yakwe. Kambe wanhwana loyi a a byi kuma kwihi vuswikoti byo vhumbha swiendlakalo swa vumundzuku? Bibele yi vula leswaku “a a ri ni moya, dimona ra vungoma.”—Mintirho 16:16.
Bibele yi kombisa leswaku “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka,” Sathana Diyavulosi. (1 Yohane 5:19) Hi ku endla leswaku swiendlakalo swin’wana swa leswi vhumbhiweke swi va ntiyiso, Sathana ni madimona va koke nyingiso wa vanhu va timiliyoni.
Ntiyiso lowu nga erivaleni hi leswaku vungoma bya swilo swa le mpfhukeni i xiphemu xa “marhengu ya Diyavulosi” lawa a ma tirhisaka ku lawula vanhu leswaku va endla ku rhandza ka yena. Xisweswo, a swi hlamarisi ni leswi Bibele yi khongotelaka Vakreste leswaku va “yima va tiyile” eka marhengu ya Sathana ya vutlhari—lama katsaka vungoma bya swilo swa le mpfhukeni. (Vaefesa 6:11) Kambe, xana leswi swi hi siya hi nga ri na nkongomiso ni wun’we malunghana ni vumundzuku?
Bibele—Nkongomiso Lowu Tshembekaka
Timiliyoni ta vanhu ti xiye leswaku Bibele i nkongomiso lowu tshembekaka eku endleni ka makungu. Hilaha mupisalema Davhida a swi vekaka hakona, “xitsundzuxo xa Yehovha xa tshembeka, xi tlharihisa la nga riki na ntokoto.” (Pisalema 19:7; 119:105) Leswi a swi vuli swona leswaku Bibele yi vula hi ku kongoma leswi munhu a faneleke a swi endla eka xin’wana ni xin’wana. Kambe Rito ra Xikwembu ri ni misinya ya milawu leyi nga hi pfunaka ku letela matimba ya hina yo anakanya. Kutani sweswo swi ta hi pfuna ku hambanisa swilo swo lulama eka leswo biha naswona swi hi pfuna ku endla makungu ya vutlhari.—Vaheveru 5:14.
Xisweswo, swa twisiseka loko Vakreste va ntiyiso va nga tlangeli eka tihoroskopu, hambi ku ri ku titsakisa kumbe ku lava ku tiva. Ematshan’weni ya sweswo, hi vutlhari va yingisa switsundzuxo swa Rito ra Xikwembu leswaku va lwisana ni ku lawuriwa hi madimona, ku katsa ni tindlela leti tumbeleke. Loko u pfumelela Bibele leswaku yi lawula vutomi bya wena ematshan’weni ya ku lawuriwa hi tinyeleti, u ta kuma mikateko ya Xikwembu hilaha ku heriki.—Pisalema 37:29, 38.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Ku hlahluva ku hlanganisa tindlela hinkwato ta ku kuma vutivi, ngopfu-ngopfu mayelana ni swiendlakalo swa vumundzuku, hi ku tirhisa vungoma.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Tinyeleti ta le Vuxeni
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Tinyeleti ta le Vupela-dyambu