Langutelo Ra Bibele

Xana Vungoma Bya Tinyeleti Byi Nga Hlavutela Vumundzuku Bya Wena?

XANA u nga byi antswisa njhani vutomi bya wena ni ku kuma rirhandzu ni mali? Vanhu vo tala va hundzukela eka vungoma bya tinyeleti. Siku ni siku vanhu va timiliyoni va languta leswi tsariweke eka maphepha-hungu hi ku ya hi leswi hlavuteriweke hi tihoroskopu hi ntshembo wa leswaku swi ta va pfuna leswaku swilo swi va fambela kahle. Hambi ku ri varhangeri va misava va tiveka hi ku endla swiboho hi ku ya hi tinyeleti.

Xana vungoma bya tinyeleti bya tshembeka? Xana vangoma va tinyeleti va bvumba njhani? Xana Vakreste va fanele va pfumela ku kongomisa vutomi bya vona hi ku ya hi tinyeleti?

I Yini Vungoma Bya Tinyeleti?

Hi ku ya hi The World Book Encyclopedia, vungoma bya tinyeleti “byi sekeriwe eka dyondzo ya leswaku swilo swa le tilweni swi nga swi kota ku paluxa leswi munhu a nga swona kumbe vumundzuku.” Vangoma va tinyeleti va vula leswaku laha tipulanete ti vaka ti ri kona ni mimfungho ya zodiac hi nkarhi lowu munhu a velekiwaka ha wona swi nga ha hoxa xandla eka ndlela leyi a nga ta hanya ha yona.a Laha tinyeleti leti ti vaka ti yime kona hi nkarhi wo karhi, swi vuriwa horoskopu.

I khale vanhu va tshembela eka vungoma bya tinyeleti. Emalembeni ya kwalomu ka 4 000 lama hundzeke, Vababilona va sungule ku bvumba vumundzuku hi ku ya hi laha dyambu, n’weti ni tipulanete ta ntlhanu leti vonakaka kahle ti vaka ti yime kona. Va vula leswaku swilo leswi swa le tilweni swi ni matimba yo karhi lama khumbaka ndlela leyi vanhu va endlaka swilo ha yona. Hi ku famba ka nkarhi, va tirhise ni mimfungho ya zodiac eka ku bvumba ka vona.

Khale Ka Khaleni A Va Ri Karhi Va Bvumba Mavunwa

Bibele yi kombisa ndlela leyi Vababilona ni vangoma va tinyeleti a va tirhisana ha yona, naswona ko hlayanyana yi vulavula hi vangoma va tinyeleti va le Babilona. (Daniyele 4:7; 5:7, 11) Emasikwini ya muprofeta Daniyele, vungoma bya tinyeleti a byi andze ngopfu le Kalidiya (Babilona) lerova ku tirhisa rito leri nge “Vakalidiya” a swi fana ni ku vulavula hi vangoma va tinyeleti.

Daniyele a nga lo vona ntsena nkucetelo wa vungoma bya tinyeleti eBabilona kambe u vone ni ndlela leyi vangoma volavo va tsandzekeke ha yona ku bvumba hi ta ku wa ka muti wolowo. (Daniyele 2:27) Xiya leswi muprofeta Esaya a swi profeteke hi ku pakanisa ka ha sele malembe-xidzana mambirhi. Esaya u tsale hi ndlela yo monya a ku: “Vangoma va wena va tinyeleti a va te va ta ku ponisa—lava va kambisisaka tinyeleti, lava pimaka swivandla swa le matilweni kutani va ku byela n’hweti ni n’hweti leswi nga ta endleka. A va nge swi koti ku tiponisa.”—Esaya 47:13, 14, Today’s English Version.

Swi vonaka onge vangoma va tinyeleti va le Babilona a va nga swi koti ku bvumba hi ta ku lovisiwa ka muti wa vona hambiloko se ku sele tiawara ti nga ri tingani. Naswona loko vuavanyisi lebyikulu bya Xikwembu byi humelela ekhumbini ra xigodlho xa Hosi Belxatsara, vangoma va tinyeleti va tsandzekile ku hlamusela tsalwa rero ra xihundla.—Daniyele 5:7, 8.

Namuntlha, vangoma va tinyeleti va tsandzekile ku bvumba hi ta swiendlakalo swa nkoka. Endzhaku ko kambisisa timhaka ta 3 000 leti bvumbiweke hi vangoma va tinyeleti, valavisisi va sayense R. Culver na Philip Ianna va fikelele makumu ya leswaku ko va khume ra tiphesente ntsena ta leswi va swi bvumbeke leswi veke ntiyiso. Mukambisisi la nga ni vutshila a nga va tlula.

A Va Fambisani Ni Tidyondzo Ta Bibele

Kambe, vaprofeta va Vaheveru a va bakanyanga vungoma bya tinyeleti ntsena hileswi byi tsandzekeke ku bvumba vumundzuku hilaha ku pakanisaka. Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke Muxe a wu lemukisa Vaisrayele hi ku kongoma malunghana ni ku endla mihlolo. Nawu lowu a wu ku: “Ku nga tshuki ku kumiwa eka wena . . . un’wana ni un’wana la hlahluvaka, . . . kumbe un’wana ni un’wana la endlaka mihlolo . . . vanhu hinkwavo lava endlaka swilo leswi i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha.”—Deteronoma 18:10, 12.

Hambileswi vungoma bya tinyeleti byi nga boxiwiki hi ku kongoma ematsalweni wolawo, kambe swi le rivaleni leswaku matsalwa ma byi yirisa. Encyclopædia Britannica yi vula leswaku vungoma bya tinyeleti i “vungoma lebyi fambisanaka ni ku bvumba swiendlakalo swa laha misaveni ni swa vanhu hi ku xiya ni ku hlavutela tinyeleti, Dyambu, N’weti ni tipulanete.” Tindlela hinkwato ta vungoma—ku nga khathariseki leswaku ti tirhisa tinyeleti kumbe swilo swin’wana—a ti fambisani ni nkongomiso wa Xikwembu. Ha yini? Ku ni xivangelo lexinene xa sweswo.

Ematshan’weni yo vula leswaku swilo swi hi fambele kahle kumbe ximatsi hikwalaho ka tinyeleti, Bibele yi kombisa kahle leswaku “xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.” (Vagalatiya 6:7) Xikwembu xi lava leswaku un’wana ni un’wana wa hina a byarha vutihlamuleri bya swiendlo swakwe, tanihi leswi hi nga ni lunghelo ro tihlawulela leswi hi lavaka ku swi endla. (Deteronoma 30:19, 20; Varhoma 14:12) I ntiyiso leswaku hi nga ha langutana ni mhangu yo karhi kumbe hi vabya hikwalaho ka swiyimo leswi nga ehenhla ka matimba ya hina. Kambe Matsalwa ma hlamusela leswaku timhangu teto ti vangiwa hi “nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki,” ku nga ri hi horoskopu ya hina.—Eklesiasta 9:11.

Malunghana ni ndlela leyi hi tirhisanaka ni vanhu van’wana ha yona, Bibele yi hi khutaza leswaku hi ambala timfanelo to kota ntwela-vusiwana, musa, mianakanyo yo titsongahata, vunene, ku lehisa mbilu ni rirhandzu. (Vakolosa 3:12-14) Timfanelo leti hi tona ti nga hi pfunaka ku endla vunghana lebyi nga heriki ni ku tiyisa vukati. “Ku tirhisa vungoma bya tinyeleti” a swi nge hi pfuni ku hlawula munghana lonene wa vukati. Mutivi wa mianakanyo Bernard Silverman u kambisise tinyeleti ta mimpatswa ya kwalomu ka 3 500, eka nhlayo leyi, lava endlaka 17 wa tiphesente a va dlaye vukati. A nga kumanga nhlayo ya le hansi ya vatekani lava dlayaka vukati lava a va ri ni ‘nyeleti leyi fanaka.’

Swi le rivaleni leswaku vungoma bya tinyeleti a byi tshembeki naswona byi ni vuxisi. Byi nga ha endla leswaku hi nga tisoli loko hi endle swihoxo, kambe hi sola tinyeleti. Ku tlula hinkwaswo, Rito ra Xikwembu a ri byi amukeli nikatsongo.

[Nhlamuselo ya le hansi]