ENamibia Ku Ni Tindhundhuma Ta Sava Leti Tshamelaka Ku Rhurha

HI MUTSARI WA XALAMUKA! EAFRIKA DZONGA

MAVUMBELO ya muvumbi ma tshama ma ri eku cinca-cinceni, kambe leswi a swi vumbaka swi koka mahlo. Leswi vumbiwaka i tindhundhuma ta sava. I mani la ti vumbaka? I mheho leyi vumbaka tindhundhuma ta swivumbeko swo hambana-hambana hi sava. Kumbexana ndhundhuma leyi tivekaka swinene hi leyi langutekaka ku fana ni n’weti. Hi hala ka tlhelo leri “ndhundhuma” yoleyo yi langutaneke ni mheho, a ku ehli ngopfu. Kasi tlhelo lerin’wana ra ehlela naswona ri komile. Le xihlungwini xa nhulu ya misava ku tontswile, hambileswi nhompfu ya kona yi sukaka hi ku olova loko u yi raha hi jombo.

Kwandzasi ra Namib edzonga-vupela-dyambu bya Afrika, i ndhawu leyinene yo hlalela tindhundhuma leti ti rhurha-rhurhaka. Ku kumeka tin’wana ta tindhundhuma to leha ku tlula hinkwato emisaveni, tin’wana ti fika eka 400 wa timitara. Kambe, hi ku ya hi vukulu bya ndhawu, Namib i yitsongo eka makwandzasi lamakulu ya laha misaveni. Yi sukela eLwandle-nkulu ra Atlantic yi ya endzeni ka tiko hi mpfhuka wa 160 wa tikhilomitara ni vuanamo bya 1 900 wa tikhilomitara.

Vampfampfarhuti Van’wana Va Karhi Va Mpfampfarhuta

A ko va mheho ntsena leyi endlaka ntirho lowu wa ku ‘cinca tindhundhuma’ leti. Loko u nyangisisa tindhundhuma leti, wa swi vona leswaku ku ni swivumbiwa swin’wana leswi ti cincaka. Hi xikombiso, u nga ha vona nchumu wun’wana lowu fanaka ni xindledyana xo leha, xi endle magombogombo ehenhla ka sava. Loko wo yima nkarhi wo leha, u nga ha n’wi vona mumpfampfarhuti wa kona a ri karhi a mpfampfarhuta. “Xindledyana” lexi xi endliwe hi mikondzo ya swifufunhunu loko swi ri karhi swi tsemakanya sava leri ni vusiku. Ekusuhi ni “xindledyana” ku ni layini leyi vonakaka yi ri mincele leyitsongo esaveni. Leyi na yona i mikondzo ya switsotswana leswi vuriwaka madawi leswi a swi ri karhi swi thamuka. Hi xitshuketa u lemuka leswaku ndhawu leyi yi vonakaka yi ri makwandzasi, yi ni vutomi.

En’walungwini, ku lavana ni Ribuwa ra Skeleton, u nga ha vona ntirho wun’wana lowu endliwaka hi vampfampfarhuti va le makwandzasini. Va pfuvapfuva misava yi sala yi nga languteki. Vonani! Hi lava va taka, va ri karhi va thamuka-thamuka ehenhla ka ndhundhuma ya sava. Hi tiyiseka hi nchumu wun’we, va wu tsakela ntirho wa vona wo mpfampfarhuta. Swivumbiwa leswi leswikulu swi ehla ehenhla ka nhulu ya sava hi rivilo leri hlamarisaka, swi haxa sava ematlhelo hinkwawo. Loko swi nga enerisekanga hi ku tsutsuma, swi tlhela swi tshwiririka, swi koka milenge ya swona kutani ku sala micele esaveni. Swi tsutsumele ekheleni ra mati leri nga ekusuhi, swi fika swi nghena endzeni, kutani swi tsaka ku fana ni vana lava tsakeke. Vampfampfarhuti lava, ku nga tindlopfu ta le Afrika, va tika tithani ta tsevu ha un’we!

Mupfapfarhuti un’wana la tsakisaka, hambileswi yena a rhombeke, i nyoka leyi vuriwaka Ximhofana. Leswi yi swi mpfampfarhutaka esaveni swi languteka ku fana ni timhandzi ta magombo-gombo. Nyoka leyi yi siya nkoka wa yona loko yi ri karhi yi kokova. Hi xitshuketa, nkoka wolowo wa hela, kambe a wu xi voni Ximhofana. Xana xi kongome kwihi? Loko wo languta kahle, u ta vona mahlo mambirhi ma ku honolerile ma ri endzeni ka sava. Nyoka leyi yi nyupele esaveni hi ku helela. Yi va yi titumbetile, yi rindze swakudya—hakanyingi ku va ku ri nkolombyana lowu nga ta tsemakanya kwalaho.

Ku ni mikondzo yin’wana leyi nga sasekangiki esaveni. I mikondzo leyikulu leyi endliweke hi swithuthuthu swa mavhilwa manharhu leswi swi endleriweke ku famba esaveni leri. Minkondzo ya munhu na yona yi kona.

Mumpfampfarhuti La Cinca-cincaka Leswi A Swi Mpfampfarhuteke

Ku ni swin’wana swo tala leswi siyaka mikondzo ya swona esaveni leri. Swi katsa timhelembe, tinghala, tinhutlhwa ni timhungubye, leswi swi nga ha voniwaka entangeni wa swiharhi wa Ribuwa ra Skeleton ni le tindhawini tin’wana.

Kambe mheho hi yona yi nga mumpfampfarhuti-nkulu. Hi yona yi endlaka leswaku ndhawu leyi yi nga ni swifaniso yi languteka hilaha yi langutekaka hakona kutani yi endla swivumbeko leswi yi swi rhandzaka. Yi tshamela ku swi cinca-cinca. Loko u tlhelela endhawini leyi endzhaku ka lembe ku sukela sweswi, u ta lemuka leswaku tinhulu tin’wana ti rhurhisiwile ti yisiwa eka mpfhuka wa kwalomu ka 30 wa timitara loko wa ha fambile! Hi swona leswi timheho ta le Namibia ti kotaka ku swi endla.

[Mepe lowu nga eka tluka 17]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

AFRICA

NAMIBIA

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Madawi

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 16]

Des na Jen Bartlett