Vantshwa Va Vutisa . . .

Xana Ku Hoxe Yini Hi Ku Nyenga Ekaya?

“A hi nyenga ekaya exikarhi ka vusiku hi ya evhengeleni hi ya hlangana ni van’wana. Kutani hi sungula ku rhendzeleka exintshabyanini. Vantshwa hinkwavo a va dzaha, hambileswi mina a ndzi nga dzahi. A hi xuxa hi bula hi leti ni letiya, hi ri karhi hi yingisela vuyimbeleri bya rhok. Kutani a hi tlhelela ekaya hi 5:00 nimixo vatswari va mina va nga si pfuka.”—Tara.a

“Loko tatana a ya entirhweni, manana a ha etlele, a ndzi nyenga ekaya hi nyangwa wa le mahlweni. A ndzi wu siya wu pfulekile leswaku a nga ndzi twi loko ndzi wu pfala—a ku ri nyangwa wa nsimbi. A ndzi rhendzeleka ni vanghana va mina vusiku hinkwabyo. Kutani nimpundzu loko dyambu ri huma, a ndzi ringeta ku nyandlamela ndzi nghena endlwini. Minkarhi yin’wana a a swi lemuka leswaku a ndzi kona kutani a ndzi khiyela ehandle.”—Joseph.

KU NYENGA ekaya—swi twala swi phyuphyisa naswona swi tsakisa. I ku cinca vutomi bya wena n’wini ku ringana tiawara to hlayanyana, i nkarhi wo endla leswi u swi lavaka ni wa ku va ni loyi a u rhandzaka ku va na yena ku ri hava loyi a nga ta ku konanisa. Phela swi nga ha endleka u tshame u twa tintangha ta wena ti tiba xifuva hi swilo leswi ti swi endlaka ni ndlela leyi ti titsakisaka ha yona loko ti nyengile ekaya ni vusiku. Hikokwalaho u nga ha ringeka, u lava ku tihlanganisa na tona.

Enkambisisweni lowu endliweke eka swichudeni swa swikolo swa le henhla ni swa le hansi swa 110 eAmerika N’walungu, swichudeni swa 55 swi pfumerile leswaku swi tshame swi nyenga kan’we ekaya. Swichudeni swo tala swi sungule ku endla tano swa ha ri ni malembe ya 14. Xiphiqo lexi i xikulu lerova vatshila van’wana va bumabumele leswaku vatswari va nghenisa tialamu emakaya ya vona leswaku vana va nga fambi va nga lelanga. Hikwalaho ka yini vantshwa vo tala va hlundzukisa vatswari va vona hi ku nyenga ekaya?

Xivangelo Lexi Endlaka Van’wana Va Nyenga Ekaya

Minkarhi yin’wana vantshwa va nyenga ekaya ntsena hikwalaho ka xivundza, xisweswo va lava ku titsakisa ni vanghana va vona. Buku leyi nge Adolescents and Youth yi hlamusela leswaku vantshwa va nga nyenga ekaya “hikwalaho ka swipimelo, hi xikombiso, leswaku va hatla va vuya kumbe swinawana swin’wana leswi va sivelaka ku ya etindhawini tin’wana. Vantshwa va nga ha ya lomu va lavaka ku ya kona naswona minkarhi yin’wana vatswari va nga swi tivi leswaku a va fambile.” Nhwanyana un’wana wa malembe ya 16 hi vukhale u hlamusele xivangelo xakwe xo nyenga ekaya, u te: “Ndzi titwa ndzi ri xihlangi naswona ndzi nga ri na ntshunxeko evuton’wini. Ndzi fanele ndzi hatla ndzi vuya ku tlula un’wana ni un’wana. Naswona vatswari va mina a va nga ndzi pfumeleli ndzi ya laha vanghana va mina va yaka kona . . . Ina, ndzi ya kun’wana ni kun’wana kutani ndzi hemba mavunwa.’’ Joseph loyi a boxiweke eku sunguleni, u sungule ku nyenga ekaya a ri ni malembe ya 14 loko a ya ekhosatini ya vuyimbeleri bya rhep lebyi vatswari va yena va n’wi aleleke ku ya eka byona.

I ntiyiso, vantshwa van’wana a va nyengi hikwalaho ka swikongomelo swo biha. Tara, un’wana wa vantshwa lava tshahiweke eku sunguleni, u te: “Eku sunguleni, a hi nga ehleketi ‘Ku famba hi ya endla swo biha.’ A ndzi lava ku va ni makwerhu wa xisati, na yena a a lava ku huma a ya titsakisa ni vanghana va yena.” Joseph u te: “A ho rhendzeleka ntsena. A ndzi lava ku vulavula ni ku va ni vanghana va mina.” Ku rhendzeleka ni vanghana swi nga ha endleka swi nga ku nghenisi ekhombyeni lerikulu, kambe vantshwa vo tala va nghena ekhombyeni lerikulu hi ku endla tano.

Ku Tihoxa eKhombyeni

Mutshila wa ta rihanyo ni miehleketo Dok. Lynn E. Ponton u ri: “Swi tolovelekile eka vana va kondlo-a-ndzi-dyi leswaku va tlanga hi ndzilo.” Dok. Ponton u ya emahlweni a hlamusela leswaku swi tolovelekile eka vantshwa naswona swa tsakisa ku lava ku tifuma, eswiyin’weni leswintshwa ni leswi tsakisaka. I xiphemu xa ku kula. Kambe vantshwa vo tala va tihoxa ekhombyeni lerikulu—ngopfu-ngopfu loko vatswari va nga va voni. Magazini lowu nge Teen wu ri: “Ntshikilelo wa tintangha, xivundza, ku hisekela etlhelo swin’we ni swilo swin’wana leswi nga cincaka munhu, swo kota byalwa . . . swi nga hoxa vana va kondlo-a-ndzi-dyi ekhombyeni—va hakela hi vutomi bya vona.” Mukambisisi un’wana u xaxamete swiendlo leswi nga ni khombo swa vana va kondlo-a-ndzi-dyi, ku tsutsumisa movha ku tlula mpimo, ku katsa ni ku onha nhundzu ya tiko, ku chayela va pyopyiwile ni ku yiva.

Loko u sungula ku ka u nga ha yingisi swa olova ku endla leswo biha ngopfu. Swi hilaha Yesu a swi vuleke hakona eka Luka 16:10: “Munhu la nga lulamangiki eka leswitsongo a nga lulamanga ni le ka swo tala.” Kutani, a swi hlamarisi leswaku ku nyenga ekaya ni vanghana swi nga endla leswaku u wela eswidyohweni leswikulu. Tara u endle vumbhisa. Joseph u sungule ku xavisa swidzidzirisi, u khomiwile, a ya ekhotsweni. John loyi a nga muntshwa wa Mukreste u sungule ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha ni ku yiva timovha. Khombo ra kona, vantshwa va vaviseka hi tlhelo ra nyama hikwalaho ka mahanyelo ya tano—makhwiri lama nga laviwiki, vuvabyi bya rimbewu lebyi tlulelaka, kumbe ku godzomberiwa hi xihoko kumbe swidzidzirisi.—Vagalatiya 6:7, 8.

Khombo Ra Kona

U nga vaviseka ngopfu emintlhavekweni ku tlula emirini, ku nga va ku onhaka ka mahanyelo. Ripfalo leri karhatekeke ri nga ku vavisa. (Pisalema 38:3, 4) Joseph u ri: “Ku ni marito lama vulaka leswaku a wu swi tlangeli leswi u nga na swona ku kondza swi ku lahlekela. Minkarhi yin’wana loko ndzi languta endzhaku, ndza swi vona leswaku a ndzi ri xiphukuphuku hakunene.”

Swin’wana leswi u nga fanelangiki u swi honisa i ku lahlekeriwa hi ndhuma ya wena leyinene. Eklesiasta 10:1 yi ri: “Tinhongana leti feke hi tona leti endlaka leswaku mafurha ya muendli wa mafurha ma nun’hwa, ma vila. Vuphukuphuku lebyitsongo byi n’wi endla tano la nga ni vutlhari ni ku vangama ka risima.” Eminkarhini ya khale mafurha ya risima kumbe yo nun’hwela kahle a ma onhiwa hi nchumu lowutsongo ngopfu, ku fana ni nhongana leyi feke. Hilaha ku fanaka, vito ra wena lerinene leri u ri tirheleke hi matimba ri nga ha onhiwa hi “vuphukuphuku lebyitsongo.” Naswona loko u ri Mukreste, mikhuva yo biha yi endla leswaku u nga ma kumi malunghelo evandleni. Phela, u nga va khutaza njhani van’wana ku landzela misinya ya milawu ya Bibele loko va swi tiva leswaku wena a wu yi landzeli?—Varhoma 2:1-3.

Xo hetelela, anakanya hi ku vava loku vatswari va wena va nga ta ku twa loko va lemuka leswaku a wu kona. Mutswari un’wana u boxa ndlela leyi a chuheke ha yona loko a lemuka leswaku n’wana wa yena wa nhwanyana wa malembe ya 15 hi vukhale a a nga ri kona endlwini. U hlamusele ndlela leyi yena ni nuna wakwe va ‘karhatekeke ha yona’ hikuva va nga swi tivi leswaku n’wana wa vona wa nhwanyana a fambile. Xana u lava leswaku vatswari va twa ku vava ni ku va ni nhlomulo hi ndlela yoleyo?—Swivuriso 10:1.

Ku Kuma Ntshunxeko Lowu Engetelekeke

Swa twisiseka, swi nga ha heta matimba loko vatswari va wena, va vonaka va ri ni rilondzo. Kambe, xana ku nyenga ekaya swa pfuna hakunene? U ta hetelela u kumekile. Hambiloko u tlharihe ngopfu lerova u nga xisa vatswari va wena, Yehovha Xikwembu u vona swiendlo swa wena, hambileswi endliweke exihundleni ni vusiku. (Yobo 34:21) U ta kumeka hi ku famba ka nkarhi, swi nga ha endleka vatswari va wena va nga ha ku tshembi ku fana ni le ku sunguleni. Ku ta va ni vuyelo byihi? U ta lahlekeriwa hi nchumu lowu a wu wu lava ngopfu—ntshunxeko!

Tsundzuka: Leswaku u kuma ntshunxeko, u fanele u endla leswaku vatswari va wena va ku tshemba. Naswona ndlela leyinene ya ku endla leswaku va ku tshemba i ku va yingisa. (Vaefesa 6:1-3) Loko u vona onge vatswari va wena va ku tikisela hi ndlela yo karhi, vulavula na vona hi ku kongoma—ni hi xichavo. Va nga ha swi kambela kahle leswi u swi vulaka. Hi hala tlhelo, u nga ha kuma leswaku va ni swivangelo leswi twalaka swa ku sivela hi ndlela yo karhi. Niloko u nga pfumelelani na vona, u nga rivali leswaku va ku rhandza naswona va ku tsakela hi timbilu ta vona. Hambeta u alela ntshembo lowu va nga na wona eka wena, naswona hi lowu faneleke, u ta kuma ntshunxeko lowu u wu navelaka.b

“U Nga Fambi Na Vona”

Eminkarhini ya khale, vantshwa lava chavaka Xikwembu hakanyingi a va ringeka ku hlanganyela ni tintangha ta vona eka mahanyelo yo biha. Xisweswo Solomoni u khutaze vantshwa: “N’wananga, loko vadyohi va ringeta ku ku kanganyisa, u nga pfumeli . . . U nga fambi na vona.” (Swivuriso 1:10, 15) Yingisa xitsundzuxo xexo loko vanhu lava tiendlaka vanghana va wena va ringeta ku vulavula na wena hi ku nyenga ekaya. Solomoni u ya emahlweni a tsundzuxa: “U tlharihile la voneke khombo kutani a tumbela, kambe la nga riki na ntokoto u ye emahlweni kutani u fanele a xupuriwa.”—Swivuriso 22:3.

Loko u sungurile ku nyenga ekaya, wo swi thya ehansi! Hi wena la nga ta vaviseka eku heteleleni. Tivisa vatswari va wena leswi a wu swi endla, naswona tiyimisele ku langutana ni nxupulo kumbe minsivelo leyi va nga yi vekaka. Loko swi fanela, hlawula vanghana lavantshwa—lava nga ta va ni nhlohlotelo lowunene eka wena. (Swivuriso 13:20) Lavisisa tindlela letinene leti nga riki na khombo to titsakisa.

Xa nkoka, tiwundle hi tlhelo ra moya hi ku hlaya Bibele naswona u hlanganyela minhlangano ya Vukreste. Mupisalema u vutisile: “Xana jaha ri nga yi tengisisa ku yini ndlela ya rona?” U hlamurile: “Hi ku tshama ri rindzile hi ku landza rito ra [Xikwembu].” (Pisalema 119:9) Hakatsongo-tsongo, loko u ri karhi u lulamisa miehleketo ya wena leswaku u endla leswi lulameke, u ta swi vona leswaku hambileswi ku nyenga ekaya ku tsakisaka ni ku phyuphyisa, kambe a hi ka nkoka lerova u nga tihoxa ekhombyeni.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 20]

“Vatswari va mina a va nga ndzi pfumeleli ndzi ya laha vanghana va mina va yaka kona . . . Kambe mina ndzi ya kun’wana ni kun’wana kutani ndzi hemba mavunwa”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Hakanyingi ku nyenga ekaya ku vanga swiphiqo leswikulu